ODKRYCIA
Pojemnik rogowy z cmentarzyska kurhanowego Navasiolki
(rejon miadziołski obwodu mińskiego Republiki Białoruś) w zbiorach Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie
Więcej
Ukryj
1
Wydział Archeologii, Uniwersytet warszawski, Polska
Data nadesłania: 09-01-2023
Data ostatniej rewizji: 14-02-2023
Data akceptacji: 12-09-2023
Data publikacji online: 31-12-2023
Autor do korespondencji
Mikalai Plavinski
Wydział Archeologii, Uniwersytet warszawski, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927, Warszawa, Polska
Wiadomości Archeologiczne 2023;LXXIV(74):227-237
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
W 1925 r. do zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie trafiła kolekcja artefaktów archeologicznych pochodzących z cmentarzyska kurhanowego Navasiolki (polska nazwa Nowosiółki), rejon miadziołski obwodu mińskiego Republiki Białoruś.
W latach 1961–1962 i 1988–1990 przeprowadzono wykopaliska archeologiczne cmentarzyska Navasiolki, w wyniku których na terenie nekropolii było zbadano 35 kurhanów. Analiza materiałów wykopaliskowych pozwoliła na wyodrębnienie dwóch horyzontów kulturowo-chronologicznych w funkcjonowaniu nekropolii. Pierwszy z nich obejmuje dwa kurhany, które pochodzą z trzeciej ćwierci I tysiąclecia naszej ery. Drugi horyzont nekropolii obejmuje 30 kurhanów z XI – pierwszej połowy lub połowy XII wieku. Drugi horyzont kulturowo-chronologiczny cmentarzyska Navasiolki należał do ludności lokalnego ośrodka administracyjnego, którego mieszkańcy sprawowali kontrolę nad miejscową ludnością na zachodniej granicy ziemi połockiej.
Pojemnik rogowy należy również do drugiego horyzontu kulturowo-chronologicznego. Podobne pojemniki rogowe w kształcie litery T były dobrze znane w Europie Środkowej, Wschodniej i Południowej w VII–XII wiekach i prawdopodobnie były używane do przechowywania różnych substancji (na przykład soli, ziół, przypraw, hubki), które należało chronić od zamoczenia.
Pomimo faktu, że prawdziwe przeznaczenie użytkowe pojemników rogowych pozostaje dyskusyjne, prawie wszyscy badacze są zgodni co do tego, że należą one do elitarnych obiektów kultury materialnej.
REFERENCJE (42)
1.
Andrzejowski J. et alii 2005: J. Andrzejowski, M. Engel, A. Piotrowski, M. Ruszkowska, U. Szewczuk, A. Wójcik, Zabytki z okresu wpływów rzymskich, średniowiecza i czasów nowożytnych z Białorusi w zbiorach Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, Warszawa [PMA].
2.
Baranov V., Ivakin V. 2018: Burials with Weaponry in the Ostriv Baltic Graveyard in the Middle Dnieper Area (Excavated in 2017 and 2018), “Acta Historica Universitatis Klaipedensis” XXXVII, 99–127.
3.
Biermann F. 2008: Die Knochen- und Geweihbearbeitung im nordwestslawischen Siedlungsgebiet vom 7./8. bis 12. Jahrhundert n. Chr., [in:] W. Melzer (ed.), Archäologie und mittelalterliches Handwerk – Eine Standortbestimmung. Beiträge des 10. Kolloquiums des Arbeitskreises zur archäologischen Erforschung des mittelalterlichen Handwerks, Soester Beiträge zur Archäologie 9, Soest [Westfälische Verlagsbuchhandlung Mocker & Jahn], 239–266.
4.
Ciuryna I.M. 1963: И.М. Тюрина, Отчёт о раскопках курганов у дер. Новоселки Мядельского р-на, Минской обл., typescript, Collection of archaeological documentation in Central Scientific Archive of the National Academy of Sciences of Belarus in Minsk, List 1, No. 133a.
5.
Diachenko D.H. 2022: Д.Г. Дяченко, Інтерпретація Т-подібного рогового виробу з могильника Острів, „Археологiя” 2022/4, 72–82.
6.
Dostál B. 1981: Duté trojcípé parohové předméty v raném středovêku, “Sborník prací Filozofické fakulty brněnské univerzity” E 26, 43–58.
7.
Dovzhenok V.Y., Honcharov V.K., Yura R.O. 1966: В.Й. Довженок, В.К. Гончаров, Р.О. Юра, Давньоруське місто Воїнь, Київ [Наукова думка].
8.
Dragun Yu.I. 1962: Ю.И. Драгун, Отчёт о работе археологической экспедиции Минского краеведческого музея. За 1961 г., typescript, Collection of archaeological documentation in Central Scientific Archive of the National Academy of Sciences of Belarus in Minsk, List 1, No. 133a.
9.
Faradzheva N.N. 2009: Н.Н. Фараджева, Археологические исследования на раскопе Десятинный-II в 2008 г., [in:] Материалы научной конференции, посвящённой 80-летию академика РАН В. Л. Янина, Новгород, 27–29 января 2009, Новгород и Новгородская земля. История и археология 23, Великий Новгород [Новгородский государственный объединенный музей-заповедник], 46–59.
10.
Florkiewicz I., Wołoszyn M. 2018: Potrząsając jabłonią czyli rogowy pojemnik z Czermna (badania dawne), [w:] B. Niezabitowska-Wiśniewska et alii (eds.), Studia Barbarica. Profesorowi Andrzejowi Kokowskiemu w 65 rocznicę urodzin. Tom II, Lublin [Wyd. UMCS], 456–468.
11.
Górecki J. 2005: Ze studiów nad rozwojem, pochodzeniem oraz funkcją trzyczęściowych rogowych pojemników okresu wczesnego średniowiecza, “Studia Lednickie” VIII, 85–129.
12.
Kaczyński B. 2022: Janówek, Stanowisko XI. Osada I cmentarzysko z wczesnej epoki żelaza, MSiW XIII, Warszawa [PMA].
13.
Kiliievych S.R. 1965: С.П. Кілієвич, Археологічні розкопки біля с. Жовнин, “Археологiя” XIX, 189–195.
14.
Kokorina N.A. 2014: Н.А. Кокорина, К вопросу о назначении так называемых «реликвариев» эпохи Средневековья Восточной Европы, “Поволжская археология” 2014/2(8), 49–69.
15.
Kokorina N.A. 2017: Н.А. Кокорина, О так называемых реликварях эпохи Средневековья Восточной Европы, [in:] А.В. Чернецов (ed.), Памятники средневековой археологии Восточной Европы. К юбилею Марины Дмитриевны Полубояриновой, Москва [Институт археологии РАН], 251–263.
16.
Kolchin B.A., Yanin V.L., Yamshchikov S.V. 1985: Б.А. Колчин, В.Л. Янин, С.В. Ямщиков, Древний Новгород: прикладное исскуство и археология, Москва [Исскуство].
17.
Lypa K.A., Bilous L.S. 2014: К.А. Липа, Л.С. Білоус, Козацька порохівниця. Амуніція вояків відкриває свої секрети, Київ [Laurus].
18.
Nowakiewicz T., Pławiński M. (in print): Helena Cehak-Hołubowiczowa i zarys dziejów archeologii na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, [in:] A. Bitner-Wróblewska, T. Nowakiewicz, A. Rzeszotarska-Nowakiewicz (red.), Aestiorum hereditas IV. Ostbalticum. Lingua archaeologica, Część 2, Warszawa. [MKiDN / PMA / MAK / Muzeum Narodowe Historii Łotwy].
19.
Piaszykówna M. 1951: Zagadkowy przedmiot rogowy ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Kaliszu, PArch. IX/1 (1950), 116–123.
20.
Pobol' L.D. 1979: Л.Д. Поболь, Древности Белорусии в музеях Польши, Минск [Наука и техника].
21.
Plavinski M.A. 2022a: М.А. Плавінскі, Славянскія пахавальныя помнікі Верхняга Павілля эпохі Сярэднявечча: матэрыялы і даследаванні, Мінск [Беларуская навука].
22.
Plavinski M.A. 2022b: М.А. Плавинский, Курганный могильник Новосёлки в контексте погребальных памятников Верхнего Повилья начала ІI тыс. н. э., “Археологические вести” 36, 151–166.
23.
Pokrovskiy F.V. 1893: Ф.В. Покровскій, Археологическая карта Виленской губерніи, Вильна [А.Г. Сыркин].
24.
Profantová N. 1992: Awarische Funde aus den Gebieten nördlich der awarischen Siedlungsgrenzen, [in:] F. Daim (ed.), Awarenforschungen, vol. 2 = Archaeologia Austriaca. Monographien 1: Studien zur Archäologie der Awaren 4, Wien [Institut für Ur- und Frühgeschichte der Unversität Wien], 605–778.
25.
Rabcevič V.N., Plavinski A.N. 1988: В.Н. Рябцевич, А.Н. Плавинский, Отчёт о раскопках курганного могильника Новосёлки Мядельского района Минской области археологической экспедицией БГУ им. В. И. Ленина в июле 1988 года, typescript, Collection of archaeological documentation in Central Scientific Archive of the National Academy of Sciences of Belarus in Minsk, List 1, No. 1186.
26.
Rabcevič V.N., Plavinski A.N. 1989: В.Н. Рябцевич, А.Н. Плавинский, Отчёт о раскопках курганного могильника у деревни Новосёлки Мядельского района Минской области археологической экспедицией БГУ им. В. И. Ленина, typescript, Collection of archaeological documentation in Central Scientific Archive of the National Academy of Sciences of Belarus in Minsk, List 1, No. 1229.
27.
Rabcevič V.N., Plavinski A.N. 1990: В.Н. Рябцевич, А.Н. Плавинский, Отчёт о раскопках курганного могильника у деревни Новосёлки Мядельского района Минской области археологической экспедицией БГУ им. В. И. Ленина, typescript, Collection of archaeological documentation in Central Scientific Archive of the National Academy of Sciences of Belarus 1 No. 1246, Minsk.
28.
Rapanovič Ja.N. 1981: Я.Н. Рапановіч, Слоўнік назваў населеных пунктаў Мінскай вобласці, Мінск [Навука і тэхніка].
29.
Sagona С. 2019: Reconsidering the Antler Y-Box and Its Findspot in an Early Trialeti Burial in Sos Höyük, Eastern Turkey, “Aras. Türkiye eski yakın doğu araştırmaları dergisi”, 2019/1, 20–41.
30.
Schäfer A. 2010: T- und Y-förmige Gegenstände aus Geweih und deren Funktion, [in:] C. Theune, F. Bierman, R. Struwe, G.H. Jeute (hrsg), Zwischen Fjorden und Steppe. Festschrift für Johan Callmer zum 65. Geburtstag, Internationale Archäologie. Studia honoraria 31, Rahden/Westf. [Marie Leidorf], 307–318.
31.
Schulze-Dörrlamm M. 2001: Herkunft und Funktion der dreizipfligen Geweihbehälter des frühen und hohen Mittelalters, JRGZM 48, Nr. 2, 529–557.
32.
Sergieieva M.S. 2011: М.С. Сергєєва, Техніка обробки рогу у Воїнській Греблі, “Древности 2011. Харьковский историко-археологический ежегодник” 10, 191–205.
33.
Sergieieva M.S. 2015: М.С. Сергєєва, Майстри з обробки дерева та кістки давньоруського міста Воїня, Київ-Харків [Майдан].
35.
1924 Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. tom VII, część II: Ziemia Wileńska. Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Dzisna i Wilejka, Warszawa [Główny Urząd Statystyczny].
36.
Stadler P. 2005: Quantitative Studien zur Archäologie der Awaren I, Mitteilungen der Prähistorischen Kommission 60, Wien [Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften].
37.
Szőke B.M. 2014: The Carolingian Age in the Carpathian Basin. Permanent Exhibition of the Hungarian National Museum, Budapest [Hungarian National Museum].
38.
Tesch S. 2007: Cum grano salis – Salt and Prestige. Late Viking Age and Early Medieval T-Shaped and Cylindrical Salt Containers, [in:] U. Fransson et alii (eds.), Cultural Interaction between east and west. Archaeology, artefacts and human contacts in northern Europe, Stockholm Studies in Archaeology 44, Stockholm [Stockholm University], 227–235.
39.
Trantalidou K., Andreasen N.H. 2015: Pastoralists’ Equipment at the Piges Koromilias Cave, a Livestock Shelter in the Haliakmon River Drainage System, “Aegean Archaeology” 11 (2011–2012), 35–60.
41.
1938 Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom I: Województwo Wileńskie, Warszawa [Główny Urząd Statystyczny].
42.
Zviaruha Ja.H. 1987: Я.Г. Звяруга, Курганны могільнік, [in:] С.В. Марцэлеў et alii (eds.), Збор помнікаў гісторыі і культуры. Мінская вобласць, кніга 2, Мінск [«Беларуская Савецкая энцыклапедыя» імя Петрыся Броўкі], 67.