PAPERS
Bronze Tripartite Belt Hooks from Pomerania as Proof of Cultural Connections in the Late Pre-Roman and Roman Period
1
Instytut Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego
Submission date: 2019-08-19
Final revision date: 2019-11-09
Acceptance date: 2019-11-15
Publication date: 2019-12-31
Wiadomości Archeologiczne 2019;LXX(70):3-42
KEYWORDS
bronze tripartite belt hooksOksywie CultureJastorf CultureWielbark CultureLate Pre-Roman PeriodRoman Period
TOPICS
ABSTRACT
Tripartite bronze belt hooks of type Kostrzewski III are indicators of female attire in the Late Pre-Roman Period in Pomerania. Here, belt hooks from 31 sites have been collected, all of them related to the Oksywie or Wielbark Cultures, or to the Oder Group of the Jastorf Culture. Finds from outside of Pomerania are also included as comparative objects. The most common form of such belt hooks in Pomerania was type IIIb, being in use from phase A2 of the Late Pre-Roman Period. Roughly at the same time, these belt hooks appeared in Brandenburg. Belt hooks of type IIIa are somewhat older, while belt hooks of type IIIc are younger, as they were in use from phase A3 up to phase B2 of the Roman Period. Chronology of the artefacts, indicates that Pre-Roman traditions persisted in the Roman Period, even though belt buckles had been already introduced.
REFERENCES (87)
1.
Almgren O. 1923: Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Mannus-Bibliothek 32, Leipzig2.
2.
Andrzejowski J. Martens J. 1996: The Wielbark Cemetery. Information on Unpublished Material from the Personal Files of Carl-Axel Moberg, In: A. Kokowski (ed.), Studia Gothica I, Lublin, 18–72.
3.
Anger S. 1890: Das Gräberfeld zu Rondsen im Kreise Graudenz, Abhandlungen zur Landeskunde der Provinz Westpreussen 1, Graudenz (Reed. R. Hachmann, F. Stein, Rondsen-Rządz. Gräberfeld und Fürstengräber, Bonn 1972, [1]–[70]).
4.
Behrends R.-H. 1968: Schwissel. Ein Urnengräberfeld der vorrömischen Eisenzeit aus Holstein, Offa-Bücher 22, Neumünster.
5.
Blume E. 1915: Die germanischen Stämme und die Kulturen zwischen Oder und Passarge zur römischen Kaiserzeit, II Teil: Material (ed. M. Schultze), Mannus-Bibliothek 14, Würzburg.
6.
Bochnak T. 2014: Importy celtyckie w kulturze przeworskiej i oksywskiej na ziemiach polskich w młodszym okresie przedrzymskim. Zróżnicowanie – drogi napływu – kontekst kulturowy, Rzeszów.
7.
Bochnak T., Harasim P. 2015: Reparierte Waffen der vorrömischen Eisenzeit in der Przeworsk- und Oksywie-Kultur, Archäologisches Korrespondenzblatt 45/4, 519–533.
8.
Bockius R., Łuczkiewicz P. 2004: Kelten und Germanen im 2.–1. Jahrhundert vor Christus, Archäologische Bausteine zu einer historischen Frage, Römisch-Germanisches Zentralmuseums Mainz. Monographien 58, Mainz.
9.
Bohnsack D. 1938: Die Burgunden in Ostdeutschland und Polen, Quellenschriften zur ostdeutschen Vor- und Frühgeschichte 4, Leipzig.
10.
Bokiniec E. 1999: Cmentarzysko z młodszego okresu przedrzymskiego w Świerkówcu, gm. Mogilno, In: J. Andrzejowski, (ed.), Comhlan. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Europie Środkowej dedykowane Teresie Dąbrowskiej w 65. rocznicę urodzin, Warszawa, 115–140.
11.
Bokiniec E. 2005: Podwiesk, Fundstelle 2. Ein Gräberfeld der Oksywie-Kultur im Kulmer Land, Monumenta Archaeologica Barbarica XI, Warszawa-Toruń.
12.
Bokiniec E. 2008: Kultura oksywska na ziemi chełmińskiej w świetle materiałów sepulkralnych, Toruń.
13.
Bucka K. 2016: Odkrycia i badania archeologiczne: Epoka żelaza, Stargardia X (2015), 467–468.
14.
Bursche A., Machajewski H., Rogalski B. 2012: Okres przedrzymski – okres wędrówek ludów – katalog zabytków / The Pre-Roman Iron Age – Migration Period – Catalogue of the Archaeological Finds, In: K. Kowalski, D. Kozłowska-Skoczka (eds.), Zaginione – ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich / Lost – Saved. The Pomeranian Antiquities Collection of Szczecin, Szczecin, 237–312.
15.
Cieśliński A. 2010: Kulturelle Veränderungen und Besiedlungsabläufe im Gebiet der WielbarkKultur an Łyna, Pasłęka und oberer Drwęca, Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte NF 17, Berlin.
17.
Czarnecka K., Kontny B. 2009: Traces of Combat or Traces of Ritual Destruction? The Damage of Weapons in the Przeworsk Culture, In: H.-J. Schalles, A. W. Busch (eds.), Waffen in Aktion. Akten des 16. Roman Military Equipment Conference (ROMEC), Xanten, 13.–16. Juni 2007, Xantener Berichte XVI, Mainz am Rhein, 29–40.
18.
Dąbrowska T. 1993: Uwagi o genezie pokryw w kręgu przeworsko-oksywskim w młodszym okresie przedrzymskim, In: F. Rożnowski (ed.), Miscellanea archaeologica Thaddaeo Malinowski dedicata, Słupsk-Poznań, 109–117.
19.
Dąbrowska T. 2004: O naprawach przedmiotów metalowych kultury przeworskiej, In: Z. Kobyliński (ed.), Hereditatem cognoscere. Studia i szkice dedykowane Profesor Marii Miśkiewicz, Warszawa, 169–175.
20.
Dobrzański L.A. 2008: Metaloznawstwo opisowe stopów metali nieżelaznych, Gliwice.
21.
Domański G. 1975: Studia z dziejów Środkowego Nadodrza w III–I wieku p.n.e., Wrocław.
22.
Eggers H.J. 1936: Das Gräberfeld von Langenhagen Kr. Saatzig, Zweites Beiheft zum Erwerbungs- und Forschungsbericht, 13–27.
23.
Eggers H.J. 1964: Das Gräberfeld von Langenhagen, Kr. Saatzig, Baltische Studien NS 50, 7–12.
24.
Eggers H.J., Stary P.F. 2001: Funde der vorrömischen Eisenzeit, der römischen Kaiserzeit und der Völkerwanderungszeit in Pommern, Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mecklenburg-Vorpommerns 38, Lübstorf.
25.
Fudzińska E., Fudziński P. 2013: Wielokulturowe cmentarzysko w Nowym Targu, stan. 6, gm. Stary Targ, Malbork.
26.
Gustavs G. & S. 1976: Das Urnengräberfeld der Spätlatènezeit von Gräfenhainichen, Kreis Gräfenhainichen, Jahresschrift für mitteldeutsche Vorgeschichte 59, 25–172.
27.
Hachmann R. 1951: Das Gräberfeld von Rondsen (Rządz), Kreis Graudenz (Grudziądz) und die Chronologie der Spälatènezeit im östlichen Mitteleuropa, Archaeologia Geographica 2, 79–96 (Reed. R. Hachmann, F. Stein, Rondsen-Rządz. Gräberfeld und Fürstengräber, Bonn 1972, [85]–[102]).
28.
Hachmann R. 1957: Ostgermanische Funde der Spätlatènezeit in Mittel- und Westdeutschland. Ein Beitrag zum Problem des Nachweises von Bevölkerungsbewegungen aufgrund des urgeschichtlichen Grundstoffs, Archaeologia Geographica 5/6 (1956/1957), 55–68.
29.
Hachmann R. 1961: Die Chronologie der jüngeren vorrömischen Eisenzeit. Studien zum Stand der Forschung im nördlichen Mitteleuropa und in Skandinavien, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 41 (1960), 1–276.
30.
Hahuła K. 2003: Losy zabytków i archiwaliów dotyczących schyłku starożytności na terenie powiatu lęborskiego, Biuletyn Historyczny 23, Lębork, 159–172.
31.
Haevernick Th.E. 1960: Die Glasarmringe und Ringperlen der Mittel- und Spätlatènezeit auf dem europäischen Festland, Bonn.
32.
Hauptmann Th. 2002: Das germanische Gräberfeld von Prądno, Kr. Myślibórz (ehem. Rahmhütte, Kr. Soldin), Poznań.
33.
Heym W. 1961: Drei Spätlatènegräberfelder aus Westpreußen, Offa 17/18 (1959/1961), 143–170.
34.
Hindenburg W. 1910: Neue Funde der Latène-Zeit aus dem Kreis Teltow, Mannus II, s. 194–199.
35.
Jankuhn H. 1933: Gürtelgarnituren der älteren römischen Kaiserzeit im Samland, Prussia 30, 166–201.
36.
Karpińska A. 1922: Reparacje prehistoryczne w Polsce, Przegląd Archeologiczny II/1, 25–37.
37.
Kasiski F.W. 1873: Bericht über die im Jahre 1872 fortgesetzen Untersuchungen von Alterthümern in Pommerellen, Schriften der naturforschenden Gesellschaft in Danzig NF III/2, 1–38.
38.
Keiling H. 1969: Die vorrömische Eisenzeit im Elde-Karthane-Gebiet (Kreis Perleberg und Kreis Ludwigslust), Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte der Bezirke Rostock, Schwerin und Neubrandenburg 3, Schwerin.
39.
Kleemann J. 2017: Die Ausgrabungen des Städtischen Museums Marienburg im Gräberfeld Malbork-Wielbark, Fundstelle 1 in den Jahren 1927–1932, 1934 und 1936, Lublin.
40.
Kokowski A. 1991: Udział elementów celtyckich w strukturze cmentarzyska birytualnego w Kruszy Zamkowej, woj. Bydgoszcz, st. 13 (próba falsyfikacji pojęcia „grupy kruszańskiej”), Archeologia Polski XXXVI/1–2, 115–149.
41.
Kostrzewski J. 1919: Die ostgermanische Kultur der Spätlatènezeit, Mannus-Bibliothek 18–19, Leipzig-Würzburg.
42.
Kunkel O. 1931: Pommersche Urgeschichte in Bildern, Schriften aus dem Provinzialmuseum Stettin, Stettin.
43.
La Baume W. 1926: Ausgrabungen bei Praust, Kreis Danziger Höhe (1925 und 1926), Blätter für deutsche Vorgeschichte 4, 1–9.
44.
Lissauer A. 1874: Beiträge zur westpreussischen Urgeschichte. 2: Das Gräberfeld auf dem Zywietz’schen Acker bei Oliva, Schriften der naturforschenden Gesellschaft in Danzig NF III/3, 8–16.
45.
Lissauer A. 1887: Die Prähistorischen Denkmäler der Provinz Westpreussen und der angrenzenden Gebiete, Leipzig.
46.
Lissauer A., Conwentz H. 1886: Das Weichsel-Nogat-Delta, Schriften der naturforschenden Gesellschaft in Danzig NF VI/3, 204–243.
47.
Łaszkiewicz T. 1973: Cmentarzysko ludności kultury jastorfskiej w Kunowie, pow. Stargard Szczeciński, Materiały Zachodniopomorskie XVII (1971), 17–75.
48.
Łęga W. 1938: Cmentarzysko lateńsko-rzymskie z Chełmna, Prace Prehistoryczne Pomorskie 1, Toruń.
49.
Łuczkiewicz P. 2006: Uzbrojenie ludności ziem polskich w młodszym okresie przedrzymskim, Archaeologia Militaria II, Lublin.
50.
Machajewski H. 1999: Stosunki kulturowe w dorzeczu Parsęty w młodszym okresie przedrzymskim, In: J. Andrzejowski, (ed.), Comhlan. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Europie Środkowej dedykowane Teresie Dąbrowskiej w 65. rocznicę urodzin, Warszawa, 233–245.
51.
Maciałowicz A. 2011: Pomorze Gdańskie na przełomie starszego i młodszego okresu przedrzymskiego w świetle analizy zewnętrznych oddziaływań kulturowych, In: M. Fudziński, H. Paner (eds.), Między kulturą pomorską a kulturą oksywską. Przemiany kulturowe w okresie lateńskim, Gdańsk, 79–120.
52.
Madyda-Legutko R. 1990: Gürtelhaken der frührömischen Kaiserzeit im Gebiet des mitteleuropäischen Barbaricum, Przegląd Archeologiczny 37, 157–180.
53.
Magdalinski G. 1911: Zwei prähistorische Grabstätten in der Parochie Schwessin, Kreis Köslin, Monatsblätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde XXV, 177–184.
54.
Magdalinski G. 1934: Die drei Latènefriedhöfe von Konikow, Geritz und Mersin, Kr. Köslin (Pomm.), Mannus 26, 145–160.
55.
Mączyńska M. 2011: Der frühvölkerwanderungszeitliche Hortfund aus Łubiana, Kreis Kościerzyna (Pommern), Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 90 (2009), 7–481.
56.
Müller R. 1985: Die Grabfunde der Jastorf- und Latènezeit an unterer Saale und Mittelelbe, Veröffentlichungen des Landesmuseums für Vorgeschichte in Halle 38, Berlin.
57.
Niewęgłowski A., Hensel Z. 1997: Zróżnicowanie i pochodzenie surowca wyrobów „brązowych” w okresach halsztackim i przedrzymskim w Polsce, Archeologia Polski XLII/1–2, 63–139.
58.
Ossowski G. 1888: Zabytki Przedhistoryczne Ziem Polskich, Seryja I: Prusy Królewskie / Monuments Préhistoriques de l’Ancienne Pologne, Ire Serie: Prusse Royale, vol. 4, Kraków.
59.
Pietrzak M. 1997: Pruszcz Gdański, Fundstelle 10. Ein Gräberfeld der Oksywie- und Wielbark-Kultur in Ostpommern, Monumenta Archaeologica Barbarica IV, Kraków.
60.
Reinbacher E. 1963: Börnicke. Ein ältereisenzeitlicher Urnenfriedhof im Havelland, Teil I, Schriften der Sektion für Vor- und Frühgeschichte 14, Berlin.
61.
Reinecke A. 1988: Studien zur vorrömischen Eisenzeit im Umland der südlichen Ostsee. Forschungsstand–Chronologie–Kulturhistorische Beziehungen, typescript of unpublished PhD dissertation, Humbolt-Universität, Berlin.
62.
Rogalski B. 2010: Przemiany kulturowe na Pomorzu Zachodnim i Przednim w młodszym okresie przedrzymskim (III– I w. p. n. e.), Szczecin.
63.
Rożnowski F., Cymek L. 2015: Analizy antropologiczne szczątków kostnych z cmentarzyska w Czarnówku, stan. 5, pow. lęborski (materiały z lat 2008–2015), In: J. Andrzejowski (ed.), Czarnówko, stan. 5. Cmentarzyska z późnej starożytności na Pomorzu. Część 1, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina V, Lębork-Warszawa, 69–137.
64.
Seyer H. 1982: Siedlung und archäologische Kultur der Germanen im Havel-Spree-Gebiet in den Jahrhunderten vor Beginn u. Z., Schriften zur Ur- und Frühgeschichte 34, Berlin.
67.
Sekuła M. 2006: Ocalałe zabytki pochodzące z badań niemieckich na cmentarzysku w Malborku-Wielbarku w zbiorach muzeów polskich, In: W. Nowakowski, A. Szela (eds.), Pogranicze trzech światów. Kontakty kultur przeworskiej, wielbarskiej i bogaczewskiej w świetle materiałów z badań i poszukiwań archiwalnych, Światowit Suppl. Series P: Prehistory and Middle Ages XIV, Warszawa, 175–223.
68.
Skorupka T. 2001: Kowalewko 12. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n.e. do początku III w. n.e.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, vol. II: Wielkopolska, part 3, Poznań.
69.
Stąporek M. 2007: Z problematyki kontaktów miedzy Pomorzem a Skandynawią na przełomie er (I wiek p.n.e. – I wiek n.e.), In: M. Fudziński, H. Paner (eds.), Nowe materiały i interpretacje. Stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej, Gdańsk, 199–209.
70.
Strobin A. 2011: Ceramika naczyniowa kultury oksywskiej, Gdańskie Studia Archeologiczne. Monografie 2, Gdańsk.
71.
Strobin A. 2016: Ciekawy zespół grobowy kultury oksywskiej z nekropolii w Brzynie, pow. pucki, In: L. Domańska et alii (eds.), Archaeologia et Pomerania. Studia ofiarowane Profesorowi Tadeuszowi Grabarczykowi w 70. rocznicę urodzin i 45-lecie pracy naukowo dydaktycznej, Łódź, 147–163.
72.
Strobin J. 2019: Analiza technologiczna i interpretacja badań metaloznawczych wybranych zabytków z cmentarzyska w Brzynie, pow. pucki, unpublished typescript, Institute of Archaeology and Ethnology, Gdańsk University.
73.
Tuszyńska M., Strobin A., Strobin J. 2016: Rzemieślnicy czy artyści? Ozdoby kobiece z Pomorza u schyłku starożytności. Katalog skrócony wystawy, Gdańsk.
75.
Voigt Th. 1971: Zwei Formengruppen spätlatènezeitlicher Gürtel, Jahresschrift für mitteldeutsche Vorgeschichte 55, 221–270.
76.
Völling Th. 1995: Studien zu Fibelformen der jüngeren vorrömischen Eisenzeit und ältesten römischen Kaiserzeit, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 75 (1994), 147–282.
77.
Voss [A.] 1880: Über Gürtelhaken, In: Verhandlungen der Berliner Gesellschaft für Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte, Zeitschrift für Ethnologie 12/IV, (106)–(108), pl. VI.
79.
Wołągiewicz M.D. 1969: Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w Drawsku Pomorskim, Materiały Zachodniopomorskie XIII (1967), 7–76.
80.
Wołągiewicz R. 1968: Chronologia względna okresu wczesnorzymskiego na Pomorzu Zachodnim w świetle niektórych jej wyznaczników, Materiały Zachodniopomorskie XII (1966), 169–192.
81.
Wołągiewicz R. 1979: Kultura pomorska a kultura oksywska, In: T. Malinowski (ed.), Problemy kultury pomorskiej, Koszalin, 33–69.
82.
Wołągiewicz R. 1981a: Kultury oksywska i wielbarska: Chronologia; Systematyka kulturowa; Kultura oksywska, In: Prahistoria ziem polskich V, 135–191.
83.
Wołągiewicz R. 1981b: Kultura jastorfska: Grupa nadodrzańska, Prahistoria ziem polskich V, 192–196.
84.
Wołągiewicz R. 1993: Ceramika kultury wielbarskiej między Bałtykiem a Morzem Czarnym, Szczecin.
85.
Wołągiewicz R. 1995: Lubowidz. Ein birituelles Gräberfeld der Wielbark-Kultur aus der Zeit vom Ende des 1. Jhr. v.Chr. bis zum Anfang des 3. Jhs. n.Chr., Monumenta Archaeologica Barbarica I, Kraków.
86.
Wołągiewicz R. 1997: Lubieszewo. Materiały do studiów nad kulturą społeczności Pomorza Zachodniego w okresie od IV w. p.n.e. do I w. n.e., Szczecin.
87.
Wołągiewiczowie M.D. & R. 1964: Uzbrojenie ludności Pomorza Zachodniego u progu naszej ery, Materiały Zachodniopomorskie IX (1963), 9–166.
| ISSN: | 0043-5082 |
We process personal data collected when visiting the website. The function of obtaining information about users and their behavior is carried out by voluntarily entered information in forms and saving cookies in end devices. Data, including cookies, are used to provide services, improve the user experience and to analyze the traffic in accordance with the Privacy policy. Data are also collected and processed by Google Analytics tool (more).
You can change cookies settings in your browser. Restricted use of cookies in the browser configuration may affect some functionalities of the website.
You can change cookies settings in your browser. Restricted use of cookies in the browser configuration may affect some functionalities of the website.
