MATERIAŁY
Ceramiczne materiały neolityczne ze stanowiska IA w Strzyżowie, pow. hrubieszowski
Więcej
Ukryj
1
Państwowe Muzeum Archeologiczne, Oddział w Rybnie, ul. Parkowa 4, 96-514 Warszawa
Data publikacji: 31-12-2008
Wiadomości Archeologiczne 2008;LX(60):197-224
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
The settlement at Strzyżów site IA, distr. Hrubieszów (eastern Poland) lies on the middle terrace of the Bug R. in the zone of low hills of Grzęda Horodelska (Fig. 1). The area was excavated in 1935–1937 and 1939 by Zofia Podkowińska of the Warsaw University. Archaeological material recovered from 151 assorted features recorded in an area of ca 3145 m2 (Fig. 2) is now in the State Archaeological Museum in Warsaw (PMA II/7685). Owing to the character of the analysed set (ca 70% sherds less than 5 cm in size), loss of the site documentation (partly reconstructed after WWII by Zofia Podkowińska) and the mixing of the finds during numerous relocations in storage, analysis was limited to determining the culture attribution and technology. The examined assemblage includes Neolithic ceramics of Linear Band Pottery Culture, Malice Culture, Lublin-Volhynian Culture, Funnel Beaker Culture, Globular Amphorae Culture and Tripolye Culture. Nine technological groups were distinguished (cf S. Kadrow 1991, table 6). Linear Band Pottery Culture: 17 sherds (Fig. 3); ceramic paste – type C1 and G1. The most frequent decorative element is the engraved line, in various arrangements. Chronological attribution: the ‘musical note’ phase of Linear Band Pottery Culture. Malice Culture: 22 sherds (Fig. 4); mostly ceramic paste type C1. Reassembled forms include ia, a biconical beaker (Fig. 4a.k), bowl (Fig. 4c) and a necked beaker of broad proportions with a row of oval pits on the body (Fig. 4b). Typical ornaments include pricking, notching of the lip and bosses. Chronological attribution: phase Ia and phase IIa of S. Kadrow (1996). Lublin-Volhynian Culture: 1354 sherds; mostly ceramic paste type C1 and B1. Dominant forms: ‘semi-barrel’ pots, S-profiled pots, bowls, cups and amphorae, more rarely, hollow-footed vessels, tulip-shaped, miniature vessels (Fig. 5–8). The prevailing decorative motif are small bosses, handles (Fig. 7b.c), ‘waved’ (Fig. 7j.l.m), and notched lip (Fig. 7g, 8a.c), very infrequently, applied cordons (Fig. 8e), and in one specimen, white painting (Fig. 8k). Chronological attribution: early (Fig. 8k) and late (Fig. 7g, 8a.c) phases of Lublin-Volhynian Culture. Funnel Beaker Culture: 86 sherds (Fig. 10, 11); mostly ceramic paste type C1 and B1. Forms include assorted beakers. The most frequent decorative elements include impressed, engrave linear designs and cordons; other techniques are more rare (eg, cord marking, incisions, stamping, comb impressions). Chronological atrribution: phase BR I–II 3770/3710–3340/3180 BC cal. (cf J. Kruk, S. Milisauskas 1983, p. 310). Associated with this phase are elbow handles, corded ornament (Fig. 11n), stamp impressions under the lip (Fig. 10b.h, 11c.e.f.h.j), well defined neck-body transition, cordons (Fig. 10g, 11k.o), ‘furrow stitch’ (Fig. 11m). Globular Amphorae Culture: 130 sherds (Fig. 12, 13); mostly ceramic paste type D1 and E1. Vessel forms include the amphora (Fig. 13a) and presumably, the beaker (Fig. 13b). The most common form of ornament is various cord impressed designs and stamp impressions. Chronological attribution: corresponds to phase IIa–IIIa in Kujawy (M. Szmyt 1996, p. 238). Tripolye Culture: 2 sherds (Fig. 14). The analysed assemblage also included a clay object which most probably should be linked with the Lengyel-Polgar Cycle (Fig. 15a). The multi-culture site IA should be linked chiefly with Lublin-Volhynian Culture (over 83% of the analysed pottery assemblage). In comparison to the nearby site of the same culture (Strzyżów, site ID) differences were noted in the frequency of vessel types (Table 8) and ceramic paste used in their making (Table 9).
REFERENCJE (42)
1.
Bronicka-Rauhutowa, J., Groby kultury wstęgowej ceramiki malowanej w Gródku Nadbużnym w pow. hrubieszowskim, Sprawozdania Archeologiczne II, 1956, s. 54–58.
2.
Bronicki, A., Kadrow, S., Zakościelna, A., Radiocarbon Dating of the Neolithic Settlement in Zimne, Volhynia, in Light of the Chronology of the Lublin-Volhynia Culture and the South-Eastern Group of the Funnel Beaker Culture, Baltic-Pontic Studies 12: The Foundations of Radiocarbon Chronology of Cultures betweeen the Vistula and Dnieper: 4000–1000 BC, Poznań, 2003, s. 22–66.
3.
Bronicki A., Ochrimenko, H., Zakościelna, A., Badania weryfikacyjno-sondażowe wyżynnej osady neolitycznej na stanowisku „Grodzisko” w Zimnem, rej. Włodzimierz Wołyński (Ukraina), Archeologia Polski Środkowowschodniej III, 1998, s. 12–29.
4.
Chałubińska, A., Wilgat, T., Podział fizjograficzny województwa lubelskiego. Przewodnik V Ogólnopolskiego Zjazdu PTG, Lublin, 1954, s. 3–44.
5.
Czebreszuk, J., Szmyt, M., Osadnictwo neolityczne i wczesnobrązowe w Dębach woj. włocławskie, stanowisko 29, Źródła do Studiów nad Prahistorią Kujaw 10, Poznań-Inowrocław, 1992.
6.
Dąbrowski, J., Materiały ze Strzyżowa, pow. Hrubieszów, a niektóre powiązania ziem Polski Wschodniej i Ukrainy w późnej epoce brązu, Materiały Starożytne VIII, 1962, s. 7–57.
7.
Drewko, M., Sprawozdanie Państwowego Konserwatora Zabytków Przedhistorycznych Okręgu Lubelskiego za rok 1923, Wiadomości Archeologiczne IX (1924–1925), 1925, s. 353–354.
8.
Fijałkowski, D., Lasy Lubelszczyzny, Środowisko Przyrodnicze Lubelszczyzny, Lublin, 1993.
9.
Gajewski, L., Gurba, J., Sprawozdanie z prac ratowniczo-badawczych, prowadzonych w 1958 r. w Strzyżowie, pow. Hrubieszów, Sprawozdania Archeologiczne X, 1960, s. 96–109.
10.
Gardawski, A., Rajewski, Z., Znaleziska archeologiczne w Hrubieszowie i okolicy, Wiadomości Archeologiczne XXIII/1, 1956, s. 104–111.
11.
Głosik, J., Kultura strzyżowska, Materiały Starożytne XI, 1968, s. 7–114.
12.
Głosik, J., Gurba, J., Ogólne wyniki prac archeologicznych 1963 r. w Strzyżowie, pow. Hrubieszów, w 1961 roku, Sprawozdania Archeologiczne XV, 1963, s. 358–365.
13.
Gumiński, W., Gródek Nadbużny. Osada kultury pucharów lejkowatych, Polskie Badania Archeologiczne 28, Wrocław, 1989.
14.
Gurba, J., Grób psa kultury ceramiki sznurowej we wsi Strzyżów, gm. Horodło, pow. Hrubieszów, Annales Univeristatis Maria Curie-Skołodowska, sectio F, V (1950), 1955, s. 159–168.
15.
Gurba, J., Wyniki prac ratowniczych 1962 r. w Strzyżowie, pow. Hrubieszów, Sprawozdania Archeologiczne XVI, 1964, s. 56–58.
16.
Kadrow, S., Materiały kultury lubelsko-wołyńskiej ze stanowiska nr 1D w Strzyżowie, woj. zamojskie, z badań 1961–1963 r., Prace i Materiały Zamojskie I, Zamość, 1989, s. 5–33.
17.
Kadrow, S., Obiekt kultury malickiej na stanowisku nr 20 w Rzeszowie, SprArch. XLII, 1990, s. 95–103.
18.
Kadrow, S., Iwanowice, stanowisko Babia Góra, część I. Rozwój przestrzenny osady z wczesnego okresu epoki brązu, Kraków, 1991.
19.
Kadrow, S., Faza rzeszowska kultury malickiej, [w:] Kultura malicka. Drugi etap adaptacji naddunajskich wzorców kulturowych w neolicie północnej części środkowej Europy (red. J. K. Kozłowski), Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego PAU 80, Kraków, 1996, s. 51–70.
20.
Kadrow, S., Kłosińska, E., Obiekt kultury lubelsko-wołyńskiej na stanowisku 10 w Łańcucie, woj. Rzeszów, Sprawozdania Archeologiczne XL, 1989, s. 9–25.
21.
Kamieńska, J., Grupa malicka tzw. kultury nadcisańskiej w Małopolsce, [w:] Z badań nad neolitem i wczesną epoką brązu w Małopolsce, Prace Komisji Archeologicznej PAN Oddział w Krakowie 12, Wrocław, 1973, s. 65–105.
22.
Kamieńska, J., Kozłowski, J. K., Entwicklung und Gliederung Lengyel- und Polgar-Kulturgruppen in Polen, Zeszty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego CMXXV, Prace Archeologiczne 46, Kraków, 1990.
23.
Kośko A., Prinke, A., Sierakowo, woj. Bydgoszcz, stan. 8 – osada z fazy II (wczesnowióreckiej) kultury pucharów lejkowatych, Fontes Archaeologicic Posnanienses XXVI (1975), 1977, s. 1–42.
24.
Kozłowski, J. K., Próba klasyfikacji materiałów zaliczanych do kultury lengyelskiej i nadcisańskiej w Polsce południowej, Archeologia Polski XI/1, 1966, s. 7–27.
25.
Kruk, J., Milisauskas, S., Chronologia absolutna osadnictwa neolitycznego z Bronocic, woj. kieleckie, Archeologia Polski XXVIII/2, 1983, s. 257–320.
26.
Kruk, J., Milisauskas, S., Bronocice. Osiedle obronne ludności kultury lubelsko-wołyńskiej (2800–2700 lat p.n.e.), Wrocław, 1985.
27.
Kulesza, A., Ceramiczne materiały neolityczne ze stanowiska IA (rejon A) w Strzyżowie, pow. Hrubieszów, m-pis pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii UMCS w Lublinie, 1999.
28.
Maruszczak, T., Zagadnienia geograficzne, [w:] Przewodnik XII ogólnopolskiego zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Lublin, 28–31 VIII 1974, cz. 1: Wybrane problemy geograficzne Lubelszczyzny (red. H. Maruszczak, F. Uhorczak, T. Wilgat), Lublin, 1974, s. 5–9.
29.
Podkowińska, Z., Wykopaliska w Strzyżowie przeprowadzone w lecie 1935 roku, Z Otchłani Wieków XI/6–7, 1936, s. 72–77.
30.
Podkowińska, Z., Badania w Strzyżowie, pow. Hrubieszów, woj. Lublin, w latach 1935–1937 oraz 1939, Archeologia Polski V/1, 1960, s. 39–80.
31.
Prochowicz, R., Osada z młodszego okresu przedrzymskiego i okresu rzymskiego w Strzyżowie, pow. hrubieszowski, w świetle badań z lat 1935–1937 i 1939, WA LVIII, 2006, s. 265–281.
32.
Rauhut, L., Osadnictwo wczesnośredniowieczne w Strzyżowie, pow. Hrubieszów, Wiadomości Archeologiczne XXIV/1–2, 1957, s. 113–129.
33.
Reder, J., Próba rekonstrukcji środowiska naturalnego na Grzędzie Horodelskiej w pradziejach i we wczesnym średniowieczu, m-pis pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii UMCS w Lublinie, 1987.
34.
Sawicki, R., Ceramiczne materiały neolityczne ze stanowiska IA (rejon B) w Strzyżowie, pow. Hrubieszów, m-pis pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii UMCS w Lublinie, 1999.
35.
Szmyt, M., Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach, Poznań, 1996.
36.
Turski, R., Uziak, S., Zawadzki, S., Gleby, Lublin, 1994.
37.
Wysokińska, A., Ceramiczne materiały neolityczne ze stanowiska IA (rejon C) w Strzyżowie, pow. Hrubieszów, m-pis pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii UMCS w Lublinie, 1999.
38.
Zakościelna, A., Z badań osady kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej w Lesie Stockim, stan. 7, gm. Końskowola, Sprawozdania Archeologiczne XXXVIII, 1986, s. 31–48.
39.
Zakościelna, A., Krzemieniarstwo kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej, Lubelskie Materiały Archeologiczne X, Lublin, 1996.
40.
Zakościelna, A., Gurba, J., Badania cmentarzysk kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej na Grzędzie Horodelskiej, „Sprawozdania z badań terenowych Katedry Archeologii UMCS w 1994 r.”, 1995, s. 3–7.
41.
Zakościelna, A., Gurba, J., Badania cmentarzysk kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej na Grzędzie Horodelskiej, Archeologia Polski Środkowowschodniej I, 1996, s. 9–16.
42.
Zakościelna, A., Gurba, J., Badania cmentarzyska kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej na stanowisku 26 w Strzyżowie, woj.zamojskie, Archeologia Polski Środkowowschodniej II, 1997, s. 11–15.