PL EN
ODKRYCIA
Gajew, pow. kutnowski – nowe stanowisko kultury przeworskiej w dorzeczu Bzury
 
Więcej
Ukryj
1
Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00–927 Warszawa
 
 
Data publikacji: 31-12-2014
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2014;LXV(65):222-235
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
The group of finds under discussion comes from a series of random discoveries made in 2007–2010 on the farmland on the eastern margin of the village Gajew, Kutno County. This locality lies in western Mazovia, c. 1 km west of the Słudwia, left-bank tributary of the Middle Bzura (Fig. 1). The group includes objects made of copper alloy, fragments of pottery and daub. Almost all the artefacts from Gajew can be tied to Przeworsk culture occupation. Their chronological range extends from the end of the Younger Pre-Roman period until the Early Migration Period. One of the earliest finds are a facetted rim sherd from a pottery basin (Fig. 7:37) and a very small fragment of a brooch, type A.2b or A.18b (Fig. 3:1). Most of the finds date from the Early Roman Period, e.g., brooches from groups A.II (Fig. 3:7), A.III (Fig. 3:4–9) and A.IV (Fig. 3:10–15), as well as a profiled strap-end (Fig. 4:24), a fragment of a rod bracelet Fig. 4:27), a dress pin with a biconical head (Fig. 4:29), and possibly, also a denarius of Trajan (Fig. 6). This situation corresponds to the period of the most intensive Przeworsk culture settlement in the Bzura drainage basin. Phase B2/C1 is represented by two brooches, Mazovian variant (Fig. 3:16.17) and a cylinder from a brooch, group A.IV or group A.V (Fig. 4:18). The Late Roman Period is represented by only two fragments of brooches from groups A.VI (Fig. 4:19) and A. VII (Fig. 4:20), as well as a denarius of Septimius Severus (Fig. 5), minted presumably in 193–197. For other finds, i.e. fragments of keys (Fig. 4:32.33), a closer dating is unfeasible. The mostly uncharacteristic fragments of Przeworsk culture pottery recovered at Gajew (Fig. 7:38–42) can be dated only broadly to the Roman Period. The youngest artefact that we can attribute to Przeworsk culture settlement is an oval belt buckle with a thickened frame, type H15 (Fig. 4:25). A find that documents later, “post-Przeworsk” occupation by largely anonymous Germanic groups is a sword scabbard pendant of a form similar to type Hemmingen-Pleidelsheim (Fig. 4:31). It is the first of its kind to be discovered in Poland. Pendants of this form are mostly recorded in the west of Europe, in assemblages from the Early Merovingian Period. Germanic artefacts from the 5th-6th century have been often recorded increasingly often in Central Poland – with, more notably, a larger number discovered recently in Kuyavia. At the current stage of investigation it is too early to say whether the site at Gajew is a settlement or a cemetery. The former interpretation is supported by the marks of distortion caused by high temperatures observed on almost all the metal objects and also on the pottery. Cemeteries of a similarly extended duration are frequent in the Bzura drainage basin, e.g., recorded at Żdżarów, Sochaczew County, at Komorów and at Wólka Łasiecka, both in Skierniewice County. The only doubts are raised by the presence of daub. With no information about the spatial relationship of the pottery and the metal finds discovered at Gajew the relationship of the daub to the rest of the finds is problematic. The origin of the artefacts can only be resolved by making a test excavation. Whatever may be the case, we have gained new important evidence on Przeworsk culture occupation from the previously only poorly investigated Bzura drainage basin.
 
REFERENCJE (74)
1.
Andrzejowski, J., Powiązania kultur przeworskiej i wielbarskiej w świetle znalezisk bransolet, Kultura Przeworska I, Lubelskie Materiały Archeologiczne VIII/1, Lublin, 1994, s. 317–342.
 
2.
Andrzejowski, J., Nadkole 2. A Cemetery of the Przeworsk Culture in Eastern Poland, Monumenta Archaeologica Barbarica V, Warszawa, 1998.
 
3.
Andrzejowski, J., Wschodnia strefa kultury przeworskiej – próba definicji, WA LIV (1995–1998), 2001, s. 59–88.
 
4.
Andrzejowski, J., Nekropola w Modle a późna faza kultury przeworskiej na północnym Mazowszu, niepubl. dysertacja doktorska w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.
 
5.
Andrzejowski, J., Cieśliński, A., Germanie i Bałtowie u schyłku starożytności. Przyjazne związki czy wrogie sąsiedztwo?, [w:] A. Bitner-Wróblewska (red.), Kultura bogaczewska w 20 lat później. Materiały z konferencji, Warszawa, 26–27 marca 2003, Seminarium Bałtyjskie I, Warszawa, 2007, s. 279–319.
 
6.
Almgren, O., Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Mannus-Bibliothek 32, Leipzig, 1923.
 
7.
Beckmann, B., Studien über die Metallnadeln der römischen Kaiserzeit im freien Germanien, Saalburg Jahrbuch XXVI, 1966, s. 5–100.
 
8.
Bender, W., Dąbrowska, T., Materiały ze stan. 1 w Wólce Łasieckiej, gm. Bolimów, pow. skierniewicki, Wiadomości Archeologiczne LXIII, 2012, s. 161–227.
 
9.
Bochnak, T., Importy celtyckie w kulturze przeworskiej i oksywskiej na ziemiach polskich w młodszym okresie przedrzymskim. Zróżnicowanie – drogi napływu – kontekst kulturowy, Rzeszów, 2014.
 
10.
Böhner, K., Das Langschwert des Frankenkönigs Childerich, Bonner Jahbucher. 148, 1948, s. 218–248.
 
11.
Bursche, A., Dalsze monety ze skarbu w Liwie, powiat Węgrów. Trzeciowieczne denary na terenie Barbaricum, [w:] W. Kaczanowicz (red.), Studia z dziejów antyku. Pamięci profesora Andrzeja Kunisza, Katowice, 2004, s. 192–205.
 
12.
Cieślak-Kopyt, M., Brzeski, [w:] J. Andrzejowski, A. Kokowski, Ch. Leiber (red.), Wandalowie. Strażnicy bursztynowego szlaku. Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 8 marca–16 czerwca 2004. Katalog wystawy, Lublin-Warszawa, 2004, s. 340.
 
13.
Cieślik, E., Ciałopalne cmentarzysko kultury przeworskiej w Komorowie, woj. skierniewickie, m-pis pracy magisterskiej, archiwum Działu Epoki Żelaza Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, 1995.
 
14.
Cieśliński, A., Kulturelle Veränderungen und Besiedlungsabläufe im Gebiet der Wielbark-Kultur an Łyna, Pasłęka und oberer Drwęca, Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte NF 17, Berlin, 2010.
 
15.
Cieśliński, A., Kasprzak, A., Stasiak, Z., Nowy Łowicz, stan. 2, woj. zachodniopomorskie. Badania w roku 2013, „Światowit” XI (LII), fasc. B, w druku.
 
16.
Czarnecka, K., Oblin. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Südmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica XIII, Warszawa, 2007.
 
17.
Dąbrowska, T., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Karczewcu, pow. Węgrów, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne II, 1973, s. 383–515.
 
18.
Dąbrowska, T., Późne odmiany fibul silnie profilowanych w Polsce, Wiadomości Archeologiczne LIII/1 (1993–1994), 1995s. 3–35.
 
19.
Dąbrowska, T., Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica III, Warszawa, 1997.
 
20.
Dąbrowska, T., Die kräftig profilierten Fibeln Almgren Gruppe IV, Fig. 74 (Trompetenfibeln) – mit einem Ausblick auf die östlichen Formen, [w:] J. Kunow (red.), 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren. Internationale Arbeitstagung 25.–28. Mai 1997 in Kleinmachnow, Land Brandenburg, Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 5, Wünsdorf [wyd. 2002], 1998, s. 149–155.
 
21.
Dąbrowska, T., Młodszy okres przedrzymski na Mazowszu i zachodnim Podlasiu. Zarys kulturowo-chronologiczny, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne VII, 2008.
 
22.
Dłubakowski, Z., Stanowisko wielokulturowe w miejscowości Pajewo-Szwelice, woj. mazowieckie, Warszawskie Materiały Archeologiczne IX, Warszawa, 2005, s. 9–218.
 
23.
Droberjar, E., Dobřichov-Pičhora. Ein Brandgräberfeld der älteren römischen Kaiserzeit in Böhmen (Ein Beitrag zur Kenntnis des Marbod-Reichs), Fontes Archaeologici Pragenses 23, Praga, 1999.
 
24.
Dymowski, A., Chronologia napływu denarów rzymskich z I–III wieku na ziemie polski w świetle analizy nowego materiału ze znalezisk drobnych, „Wiadomości Numizmatyczne” LVII/1, 2013, s. 93–149.
 
25.
Dzięgielewska, M., Kulczyńska, M., Ciebłowice Duże. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur im südwestlichen Masowien, Monumenta Archaeologica Barbarica XIV, Warszawa, 2008.
 
26.
Godłowski, K., The Chronology of the Late Roman and Early Migration Periods in Central Europe, ZNUJ CCXVII = Prace Archeologiczne 11, Kraków, 1970.
 
27.
Godłowski, K., Materiały do poznania kultury przeworskiej na Górnym Śląsku (część II), Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne IV, 1977, s. 7–237.
 
28.
Godłowski, K., Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i okresie wpływów rzymskich, Wrocław, 1985.
 
29.
Harasim, P., Studia nad lateńskimi oraz prowincjonalnorzymskimi importami w kulturze oksywskiej, Wiadomości Archeologiczne LXIV, 2014, s. 3–48.
 
30.
Hauptmann, T., Das germanische Gräberfeld von Prądno, Kr. Myślibórz (ehem. Rahmhütte, Kr. Soldin), Poznań, 2002.
 
31.
Holmqvist, W., Tauschierte Metallarbeiten des Nordes aus Römerzeit und Völkerwanderung, Stockholm, 1951.
 
32.
Jamka, R., Fibule typu oczkowatego w Europie środkowej ze szczególnym uwzględnieniem ziem polskich, Materiały Starożytne X, 1964, s. 7–104.
 
33.
Jakubczyk, I., Zapinki VI grupy Oscara Almgrena w kulturze przeworskiej, niepubl. dysertacja doktorska w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, 2013.
 
34.
Janosz, S., Cmentarzysko z okresu późno-lateńskiego i rzymskiego w Wymysłowie, pow. Gostyń. Fontes Archaeologici Posnanienses II (1951), 1952, s. 1–284.
 
35.
Kaszewska, E., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Gledzianówku (st. 1), woj. płockie, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 25 (1977), 1978, s. 63–232.
 
36.
Kobojek, E., Naturalne uwarunkowania różnych reakcji rzek nizinnych na antropopresję na przykładzie środkowej Bzury i jej dopływów, Łódź, 2009.
 
37.
Kokowski, A., Schlossbeschläge und Schlüssel im Barbaricum in der römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit, Klasyfikacja Zabytków Archeologicznych II, Lublin, 1997.
 
38.
Kontny, B., Unexpected relic – the unique relief brooch from Radziejów, decorated in Salin’s Animal Style I, „Światowit” LI, fasc. B, w druku.
 
39.
Kostrzewski, B., Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w Domaradzicach, pow. Rawicz, Fontes Archaeologici Posnanienses IV, 1953, s. 153–274.
 
40.
Kozłowska, R., Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i wczesnorzymskiego w Niecieplinie, pow. Garwolin, Materiały Starożytne IV, 1958, s. 337–365.
 
41.
Krasnodębski, D., Okres wpływów rzymskich, [w:] Osada z okresu przedrzymskiego oraz okresu wpływów rzymskich na stanowisku Starowiskitki/Wiskitki, st. II, gm. Wiskitki, AZP 59–60/31, na aut. st. 9 (GIBB), s. 120–250 (m-pis w archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa), 2011.
 
42.
Kunow, J., Katalog und Kartierungen vor Hauptserie der Augenfibeln: Almgren Gruppe III, Figuren 44, 45–54, „Veröffentlichungen des brandenburgischen Landesmuseums für Ur- und Frühgeschichte” 33, 2002, s. 65–106.
 
43.
Liana, T., Chronologia względna kultury przeworskiej w okresie wpływów rzymskich, WA XXXV/4, 1970, s. 429–492.
 
44.
Lichardus, J., Köpergräber der frühen Kaiserzeit der südlichen Elbgermanen, Saarbrücker Beiträge zur Altertumskunde 43, Bonn, 1984.
 
45.
Łuczkiewicz, P., Ein völkerwanderungszeitliches Grab (?) aus Spiczyn bei Lublin, [w:] B. Niezabitowska-Wiśniewska et alii (red.), The Turbulent Epoch. New Materials from the Late Roman Period and the Migration Period, vol. I, Monumenta Studia Gothica V, Lublin, 2008, s. 219–226.
 
46.
Machajewski, H., Die Fibeln der Gruppe V, Serie 8, im östlichen Teil Mitteleuropas, [w:] J. Kunow (red.), 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren. Internationale Arbeitstagung 25. – 28. Mai 1997 in Kleinmachnow, Land Brandenburg, Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 5, Wünsdorf [wyd. 2002], 1998, s. 187–196.
 
47.
Madyda-Legutko, R., Die Gürtelschnallen der Römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, BAR Int. Series 360, Oxford (1986), 1987.
 
48.
Madyda-Legutko, R., Studia nad zróżnicowaniem metalowych części pasów w kulturze przeworskiej. Okucia końca pasa, Kraków, 2011.
 
49.
Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórka-Telega, J., Opatów, Flp. 1. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur im nordwestlichen Kleinpolen. Katalog, Monumenta Archaeologica Barbarica XV/1, Warszawa-Kraków, 2011.
 
50.
Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórka-Telega, J., Opatów, Fpl. 1. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur im nordwestlichen Kleinpolen. Tafeln, Monumenta Archaeologica Barbarica XV/2, Warszawa-Kraków, 2011.
 
51.
Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórka-Telega, J., Uwagi o chronologii i rozwoju przestrzennym cmentarzyska kultury przeworskiej w Opatowie, stan. 1, woj. śląskie, Wiadomości Archeologiczne LXII, 2011, s. 3–48.
 
52.
Mączyńska, M., Schyłkowa faza kultury przeworskiej, Kultura przeworska IV, Lublin, 1999, s. 25–53.
 
53.
Mączyńska, M., Das Verbreitungsbild der Fibeln A.67/68 und A.68 im Barbaricum, Slovenská archeológia XLIX, 2001, s. 165–179.
 
54.
Menghin, W., Das Schwert im Frühen Mittelalter: chronologisch-typologische Untersuchungen zu Langschwertern aus germanischen Gräbern des 5. bis 7. Jahrhundert n. Chr., Wissenschaftliche Beibände zum Anzeiger des Germanischen Nationalmuseums 1, Stuttgart, 1983.
 
55.
Miks, Ch., Studien zur römischen Schwertbewaffnung in der Kaiserzeit. Text, Kölner Studien zur Archäologie der römischen Provinzen 8, Rahden/Westf., 2007.
 
56.
Miks, Ch., Studien zur römischen Schwertbewaffnung in der Kaiserzeit. Katalog und Tafeln, Kölner Studien zur Archäologie der römischen Provinzen 8, Rahden/Westf., 2007.
 
57.
Moszczyński, J., Cmentarzyska kultury przeworskiej z okresu rzymskiego w Kutnie, woj. płockie (stan. 2, 3, 6), Kultura Przeworska I, Lubelskie Materiały Archeologiczne VIII/1, Lublin, 1994, s. 213–236.
 
58.
Niezabitowska-Wiśniewska, B., Archaeology, History and the Heruls. The Lublin Region in the Late Roman Period and the Migration Period, Barbaricum 8, Światowit Supplement Series B, Warszawa, 2009, s. 195–240.
 
59.
Nowakowski, W., „Książęca” zapinka ze zniszczonego cmentarzyska kultury przeworskiej w Karwowie pod Sochaczewem, [w:] J. Andrzejowski (red.), COMHLAN. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Europie Środkowej dedykowane Teresie Dąbrowskiej w 65. rocznicę urodzin, Warszawa, 1999, s. 279–296.
 
60.
Nowakowski, Z., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Żdżarowie, pow. sochaczewski, Wiadomości Archeologiczne LVI, 2003, s. 283–380.
 
61.
Olędzki, M., Rollenkappenfibeln der östlichen Hauptserie Almgren 37–41 und die Varianten Fig. 42–43, [w:] J. Kunow (red.), 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren. Internationale Arbeitstagung 25. – 28. Mai 1997 in Kleinmachnow, Land Brandenburg, Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 5, Wünsdorf [wyd. 2002], 1998, s. 67–86.
 
62.
Orzechowski, Sz., Region żelaza. Centra hutnicze kultury przeworskiej, Kielce, 2013.
 
63.
Pietrzak, M., Pruszcz Gdański, Fundstelle 10. Ein Gräberfeld der Oksywie- und Wielbark-Kultur in Ostpommern, Monumenta Archaeologica Barbarica IV, Kraków, 1997.
 
64.
Prochowicz, R., Rzadki wariant zapinek typu A.68 z cmentarzyska kultury przeworskiej w Sobieniach Biskupich, pow. Otwock, [w:] A. Bursche, R. Ciołek (red.), Antyk i barbarzyńcy. Księga dedykowana profesorowi Jerzemu Kolendo w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa, 2003, s. 331–332.
 
65.
Quast, D., Merowingerzeitliche Grabfunde aus Gültingen, Forschungen und Berichte zur Vor- und Frühgeschichte in Baden-Württemberg 52, Stuttgart, 1993.
 
66.
H. Mattingly, E. A. Sydenham (red.), The Roman Imperial Coinage, IV/1: Pertinax to Geta, London.
 
67.
Ryszewska, K., Późnośredniowieczna ceramika naczyniowa z opactwa Benedyktynów w Mogilnie, Kielce, 2001.
 
68.
Skowron, J., Osadnictwo przeworskie nad środkową i dolną Bzurą. Monografia osadnictwa, Poznań, 2006.
 
69.
Szydłowski, J., Cmentarzysko późnorzymskie w Izbicku, pow. Strzelce Opolskie, „Silesia Antiqua” V, 1963, s. 106–142.
 
70.
Szydłowski, J., Trzy cmentarzyska typu dobrodzieńskiego. Tablice, Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Archeologia 11, Bytom, 1974.
 
71.
Zagórska-Telega, J., Obrządek pogrzebowy ludności kultury przeworskiej nadliswarciańskiego regionu osadniczego w młodszym i późnym okresie rzymskim, niepubl. dysertacja doktorska w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013.
 
72.
Zagórska-Telega, J., Pikulski, J., Szczepanek, A., Pierwszy szkieletowy pochówek ludności kultury przeworskiej odkryty na cmentarzysku w Michałowicach, woj. świętokrzyskie, [w:] R. Madyda-Legutko, J. Rodzińska-Nowak (red.), Honoratissimum assensus genus est armis laudare. Studia dedykowane profesorowi Piotrowi Kaczanowskiemu z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin, Kraków, 2014, s. 491–502.
 
73.
Ziemlińska-Odojowa, W., Niedanowo. Ein Gräberfeld der Przeworsk- und Wielbark-Kultur in Nordmasowien, Monumenta Archeologica Barbarica VII, Kraków, 1999.
 
74.
Ziętek, J., Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w miejscowości Masłowice, stanowisko 6 i 8, gm. Wieluń, woj. łódzkie, [w:] S. Kadrow (red.), Raport 8 (2007–2008, tom II), Warszawa, 2013, s. 467–486.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top