PL EN
MISCELLANEA
Grób kultury wielbarskiej z cmentarzyska z wczesnej epoki żelaza w Tynwałdzie na Pojezierzu Iławskim
 
Więcej
Ukryj
1
Państwowe Muzeum Archeologiczne, ul. Długa 52, 00-241 Warszawa
 
 
Data publikacji: 31-12-2006
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2006;LVIII(58):201-2007
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
The region around Lake Tynwałd is one of the best investigated archaeologically in the Iława Lake District. This is mainly thanks to lively activity in 1930ies of Waldemar Heym, head of the Heimatmuseum in Marienwerder (now, Kwidzyn) and Alfred Ruppelt – schoolteacher at Tillwalde, Kr. Rosenberg (now, Tynwałd), subsequently head of the Heimatmuseum in Marienburg (now, Malbork). An outstanding concentration of Early Iron Age sites east of Lake Tynwałd, on a small elevation known as Mittelwald, included the largest flat cemetery of Westbalt Barrow Culture as yet recorded, numbering no less than 109 features (Tynwałd, distr. Iława, woj. warmińsko-mazurskie, site XXVII), situated on the southern and south-western slope of the elevation. The material from the site was analysed and interpreted by A. Łuka basing on surviving pre-1945 documentation. A deposit of special interest at the cemetery at Tynwałd is grave labelled ‘no. 102’; not published in full the assemblage gave rise to some confusion in its identification and culture attribution. The grave had the form of an urn deposited in natural sand; the urn, type XVIIIB was covered by a bowl, type XaA in the classification system of R. Wołągiewicz. Grave goods consisted of a bronze bucket-shaped pendant fashioned from horizontally profiled sheet foil (Fig. 1), type HI in I. Beilke-Voigt’s classification (at present in the Museum in Kwidzyn). The vessel forms and the pendant classify the assemblage unmistakably as Wielbark Culture of the Late Roman Period; this overthrows earlier culture attribution and dating of the feature to Westbalt Barrow Culture of the Late Pre-Roman Period or the beginning of AD 1st century. At the same time archaeologists lose their main argument in favour of survival of Westbalt settlement in the Iława Lake District until AD 1st century, a hypothesis largely based on the cited incorrect dating and culture attribution of ‘grave no. 102’ at Tynwałd. Equally interesting is the geographic context of the grave. It is the only Roman Period site recorded in this part of the micro-region of Lake Tynwałd. Zones of ‘Early Iron Age’ and ‘Roman Period’ settlement visibly do not overlap ie, Westbalt settlement clusters east of Lake Tynwałd, Wielbark settlement – south and west of the lake. Given the thoroughness of investigation of the Mittelwald it is highly unlikely that a larger gravefield of the Wielbark Culture should have escaped detection. It is a perplexing question why ‘grave no. 102’, with its Wielbark inventory, was deposited in an older, ‘strange’ burial ground rather than in one of the gravefields of the Wielbark Culture then in use in the region. Answering this question calls for some strenuous mental exercise and a separate discussion with little hope for much assistance from archaeological evidence at present available.
REFERENCJE (39)
1.
Andrzejowski, J., Bursche, A., Archeologia biblioteczna. Cmentarzyska kultury wielbarskiej w Krośnie, stanowisko 1 i w Wielbarku, woj. elbląskie, [w:] Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach 1980–83, Malbork, 1987, s. 233–277.
 
2.
Beilke-Voigt, I., Frühgeschichtliche Miniaturbjekte mit Amulettcharakter zwischen Britischen Inseln und Schwarzem Meer, Universitätsforschungen zur Prähistorischen Archäologie 51, Bonn, 1998.
 
3.
Blume, E., Die germanischen Stämme und die Kulturen zwischen Oder und Passarge zur römischen Kaiserzeit, Teil I, Mannus-Bibliothek 8, Würzburg, 1912.
 
4.
Bokiniec, E., Sosnowski, W., Wstępne wyniki badań cmentarzyska kultury wielbarskiej w Linowie, gm. Świecie n/Osą, woj. kujawsko-pomorskie, stanowisko 6, Wiadomości Archeologiczne LIV (1995–1998), 2001, s. 47–152.
 
5.
Dąbrowska, T., Uwagi o genezie pokryw w kręgu przeworsko-oksywskim w młodszym okresie przedrzymskim, [w:] Miscellanea Archaeologica Thaddaeo Malinowski dedicata quae Franciscus Rożnowski redigendum curavit, Słupsk-Poznań, 1993, s. 109–117.
 
6.
Engel, C., La Baume, W., Kulturen und Völker der Frühzeit in Preußenlande. Atlas des Ost- und Westpreußischen Landesgeschichte. Teil I, Königsberg, 1937.
 
7.
Heydeck, J., Das Gräberfeld von Kl. Koslau, Kr. Neidenburg, Prussia 17, 1892, s. 171–177.
 
8.
Heym, W., Die Geschichte der Landschaft um den Tillwalder See auf Grund von Bodenfunden, Altpreußen 2, 1937, s. 161–177.
 
9.
Heym, W., Der ältere Abschnitt der Völkerwanderungszeit auf den rechten Ufer der unteren Weichsel, Mannus 31, 1939, s. 3–28.
 
10.
Heym, W., Drei Spätlatènegäberfelder aus Westpreussen, Offa 17/18 (1959/1961), 1961, s. 143–170.
 
11.
Heym, W., Die Grossgermanenstämme der Wandalen, Burgunden, Goten, Gepiden, Widiwarier im Kreise Rosenberg auf Grund der Grabungen der letzten Jahre, Jahrbuch der Albertus-Universität zu Königsberg (P.) 10, 1960, s. 299–307.
 
12.
Hoffmann, M. J., Kilka uwag o chronologii grobowej ceramiki grupy zachodniomazurskiej kultury kurhanów zachodniobałtyjskich, [w:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami (materiały z konferencji) (red. S. Czopek), Rzeszów, 1992, s. 303–313.
 
13.
Hoffmann, M. J., Wielokulturowy obiekt grobowy w Pomielinie, na Pojezierzu Iławskim, [w:] Concordia. Studia ofiarowane Jerzemu Okuliczowi-Kozarynowi w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin (red. W. Nowakowski), Warszawa, 1996, s. 81–92.
 
14.
Hoffmann, M. J., Źródła do kultury i osadnictwa południowo-wschodniej strefy nadbałtyckiej w I tysiącleciu p.n.e., Olsztyn, 1999.
 
15.
Hoffmann, M. J., Kultura i osadnictwo południowo-wschodniej strefy nadbałtyckiej w I tysiącleciu p.n.e., Olsztyn, 2000.
 
16.
Kaczanowski, P., Drochlin. Ciałopalne cmentarzysko kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Archeologiczne 40, Kraków, 1997.
 
17.
Kempisty, A., Birytualne cmentarzysko z późnego okresu rzymskiego w miejscowości Brulino-Koski, pow. Ostrów Mazowiecka, Wiadomości Archeologiczne XXXII/ 4, 1968, s. 409–449.
 
18.
Kmieciński, J. (red.), Odry. Cmentarzysko kurhanowe z okresu rzymskiego w powiecie chojnickim, Acta Archaeologica Lodziensia 15, Łódź, 1968.
 
19.
Kokowski, A., Grupa masłomęcka. Z badań nad przemianami kultury Gotów w młodszym okresie rzymskim, Lublin, 1995.
 
20.
Kokowski, A., Die Masłomęcz-Gruppe. Ihre Chronologie und Beziehungen innerhalb des gotischen Kulturkreises – Ein Beispiel für den kulturellen Wandeln der Goten im Verlauf ihrer Wanderung, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 78, 1997, s. 641–833.
 
21.
Łuka, A., Cmentarzysko z wczesnego i środkowego okresu lateńskiego w Tynwałdzie, pow. suski, Slavia Antiqua V, 1956s. 302–357.
 
22.
Margos, U., Stąporek, M., Niepublikowane materiały kultury wielbarskiej z okolic Iławy w dokumentacji archiwalnej Waldemara Heyma w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku, [w:] P. Łuczkiewicz, M. Gładysz-Juścińska, M. Juściński, B. Niezabitowska, S. Sadowski (red.), Europa Barbarica. Ćwierć wieku archeologii w Masłomęczu, Monumenta Studia Gothica IV, Lublin, 2004, s. 305–323.
 
23.
Mogielnicka-Urban, M., Kurhan z wczesnej epoki żelaza w Stolnie, gmina Miłakowo, Rocznik Olsztyński XII/XIII, 1981, 115–147.
 
24.
Niewęgłowski, A., Dwa cmentarzyska z okresu rzymskiego w Goździku, gm. Borowie, woj. siedleckie, Sprawozdania Archeologiczne XXXV (1983), 1984, s. 131–159.
 
25.
Nowakowski, W., Kultura wielbarska na wschód od dolnej Wisły. Materiały z dawnych badań i przypadkowych odkryć w zbiorach berlińskich i norymberskich, Barbaricum 3, Warszawa, 1993, s. 163–181.
 
26.
v. Patek, E., Verbreitung und Herkunft der römischen Fibeltypen in Pannonien, Dissertationes Pannonicae II/19, Budapest, 1942.
 
27.
Przewoźna, K., Osada i cmentarzysko z okresu rzymskiego w Słopanowie, pow. Szamotuły, Fontes Archaeologici Posnanienses V (1954), 1955, s. 60–140.
 
28.
Schindler, R., Die Besiedlungsgeschichte der Goten und Gepiden im unteren Weichselraum auf Grund der Tongefäße, Quellenschriften zur ostdeutschen Vor- und Frühgeschichte 6, Leipzig, 1940.
 
29.
Schmidt, A., Das Gräberfeld von Warmhof bei Mewe, Reg-Bez. Marienwerder (W.-Pr.), Zeitschrift für Ethnologie 34, 1902, s. 97–153.
 
30.
Skrobot, W., Weryfikacja badań Waldemara Heyma w okolicy Jeziora Tynwałdzkiego (Pojezierze Iławskie) na podstawie dokumentacji archiwalnej z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, [w:] Archeologia ziem pruskich. Nieznane zbiory i materiały archiwalne (red. M. J. Hoffmann, J. Sobieraj), Olsztyn, 1999, s. 139–141.
 
31.
Tempelmann-Mączyńska, M., Die Perlen der römischen Kaiserzeit und der frühen Phase der Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, Römisch-Germanische Forschungen 43, Mainz am Rhein, 1985.
 
32.
Tyszler, L., Terra sigillata na ziemiach Polski, część II: Katalog i tablice, Acta Archaeologica Lodziensia 44, Łódź, 1999.
 
33.
Walenta, K., Wybrane zagadnienia obrządku pogrzebowego wczesnej fazy kultury wielbarskiej, [w:] Problemy kultury wielbarskiej (red. T. Malinowski), Słupsk, 1981.
 
34.
Waluś, A., Kowalewska, B., Kurhan I i II z cmentarzyska w Stolnie, gm. Miłakowo, woj. warmińsko-mazurskie. Materiały kultury łużyckiej, kultury kurhanów zachodniobałtyjskich i kultury wielbarskiej, Światowit Supplement Series P, I, Warszawa, 1999.
 
35.
Wołągiewicz, R., Gronowo 1974. Badania na kurhanowym cmentarzysku kultury wielbarskiej, Materiały Zachodniopomorskie XX, 1977, s. 7–30.
 
36.
Wołągiewicz, R., Ceramika kultury wielbarskiej między Bałtykiem a Morzem Czarnym, Szczecin, 1993.
 
37.
Ziemlińska-Odojowa, W., Niedanowo. Ein Gräberfeld der Przeworsk- und Wielbark-Kultur in Nordmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica VII, Kraków, 1999.
 
38.
Żórawska, A., Cmentarzyska płaskie grupy zachodniomazurskiej kultury kurhanów zachodniobałtyjskich, Barbaricum 6, Warszawa, 2000, s. 9–107.
 
39.
Żórawska, A., Wielokulturowe cmentarzysko w Starym Targu w świetle dotychczasowych publikacji, archiwaliów i ocalałych materiałów, Wiadomości Archeologiczne LVII (2004–2005), 2005, s. 111–176.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top