PL EN
MATERIAŁY
Grodzisk Mazowiecki, stan. X – cmentarzysko kultury grobów kloszowych i kultury przeworskiej
 
Więcej
Ukryj
1
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, ul. Długa 52 «Arsenał», PL 00-241 Warszawa
 
2
Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego im. Stefana Woydy w Pruszkowie, Plac Jana Pawła II 2, PL 05-800 Pruszków
 
 
Data nadesłania: 28-04-2020
 
 
Data ostatniej rewizji: 03-05-2020
 
 
Data akceptacji: 02-06-2020
 
 
Data publikacji: 31-12-2020
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2020;LXXI(71):289-318
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Site X, located in the centre of present-day Grodzisk Mazowiecki, was discovered at the beginning of 1959 during construction works carried out in the area of a former Jewish cemetery (Fig. 1, 2). As a result of accidental discoveries and one-day rescue excavations, a total of nine ancient graves (1–5, 7–10) were registered. Another one (6), located in a secondary deposit, was discovered about 50 m to the east in 1988 during earthworks at one of the factory buildings (Fig. 2). Artefacts from the cemetery are currently stored in three institutions, i.e. the Grodzisk Mazowiecki Cultural Centre, the Museum of Ancient Mazovian Metallurgy in Pruszków and the State Archaeological Museum in Warsaw. Due to the accidental nature of the discoveries, their only documentation are notes from archaeological interventions and entries on the artefact inventory cards drawn in 1959 (Fig. 4). The lack of sketches and field descriptions does not make it possible to reconstruct the location of the graves and significantly hinders analysis of the funeral rite. The long-term storage of the unstudied material negatively affected its condition – some of the artefacts and documents were lost. This study covers those artefacts that could be identified and combined into grave assemblages. The phase of use of the cemetery in the Early Iron Age is represented by six features: two cloche graves (Fig. 7, 10), three cloche or urn graves (Fig. 5, 6, 8) and one urn grave (Fig. 9). In most cases, the graves contained only pottery. Among the remains of at least 22 vessels, 18 could be typologically identified per the classification of T. Węgrzynowicz30, including ten pots (A1), representing four types and/or variants: I var. b (Fig. 10:2), III var. c (Fig. 7:2), III (Fig. 19:5), V var. c (Fig. 5:1, 6:2, 9:1, 10:1), V (Fig. 6:1, 8:2) VI var. c (Fig. 19:6). Seven bowls (B1) were classified as types: I var. c (Fig. 7:3, 8:4, 9:2, 10:3, 19:4), I var. d (Fig. 8:1), V var. c (Fig. 7:1). There was also one mug (B2) of type I var. b (Fig. 19:3). The vessels represent forms commonly found at Cloche Grave Culture cemeteries in Mazovia and Podlachia. The vessels with quite rare stamped impressions with a marked centre, made with a straw (Fig. 20), stand out in terms of ornamentation. Decoration on the urn from grave 6, made with polygonal stamps with a marked centre (Fig. 10:2), is completely unique. It was presumably made with lignified stems of field plants. Non-ceramic artefacts: bronze lumps, bronze wire and a fragment of a corroded iron sheet (Fig. 7:4.5), originally probably small items of adornment or tools, were only recorded in three graves (3, 5, 6). Skeletal remains were only preserved in three graves. Anthropological analysis showed that the bones of an adult man were interred in grave 2, of a seven-year-old child and an adult in grave 3, and of an adult woman (?) in ‘grave’ 6. The cloche graves cemetery at site X in Grodzisk Mazowiecki is located in the eastern part of the Łowicz-Błonie Plain – an area distinguished by intense settlement of the Pomeranian Cloche Grave circle45. Features of the pottery indicate that the cemetery functioned mainly in phase Ib after M. Andrzejowska53, i.e. approximately at the end of Ha D – the beginning of the so-called older Pre-Roman Period. Four graves are associated with the use of the cemetery in the Roman Period – most likely one pit (grave 7) and three urn burials, including one (grave 9) in which the cinerary urn was covered with another vessel (Fig. 13). The remains of a woman were deposited in grave 8; bones from other graves were not preserved or could not be identified. Grave-goods consisted of 24 non-ceramic objects, including: a bronze brooch (Fig. 13:3), probably a strongly profiled one of the Mazovian variety55; two iron buckles (Fig. 14:3.4.4a), including type D1 after R. Madyda-Legutko57; a bronze strap-end (Fig. 13:4), similar to type 1/6 of group I after R. Madyda-Legutko64; a rectangular bronze belt fitting (Fig. 19:1); remains of an iron razor (Fig. 15:6); three straight iron knives (Fig. 15:3–5); a one-piece antler comb, type Thomas AI68 (Fig. 12:1); (Fig. 12:2); a sandstone whetstone (Fig. 14:5); a double-edged iron sword (Fig. 18:1.1a) of the Canterbury-Kopki72 type or the Canterbury-Mainz variant of the Lauriacum-Hromówka73 type; two iron shield bosses and a bronze shield fitting (lost); four spearheads of types: L/2 (Fig. 18:6.6a), V/2 (Fig. 18:3), II/2 (Fig. 18:2) and XIII (Fig. 18:7) after P. Kaczanowski85–87; aa bow-shaped spur (Fig. 18:5) of type C1b after J. Ginalski95; a chair-shaped spur (Fig. 18:4.4a), similar to type IIc after E. Roman97; remains of a bronze bucket with iron handle of the Östland/Eggers 39–40107 type (Fig. 15:1.2, 16, 17). Of the six clay vessels, five can be typologically identified; they belong to types I/2 (Fig. 14:1), II/1 (Fig. 11:1, 14:2), III (Fig. 13:2) and V (Fig. 12:1) in the classification of T. Liana113. The richest burial at the cemetery, as well as in the area between the Bzura, the Rawka and the Vistula, is grave 10 (Fig. 14–18). It is distinguished by an imported bronze vessel and an exceptionally large number of elements of weaponry (two bosses, four spearheads), testifying to the above-average social position of the deceased. A. Niewęgłowski134 suggested that two warriors were buried in the grave; however, the thesis cannot be verified due to the inability to identify burned bones from this feature. Although isolated graves with larger than standard weaponry sets, including ones containing two shield bosses or several spearheads, are known from Przeworsk Culture cemeteries, they are not frequent. Östland-type vessels are among the Roman bronze vessels most frequently encountered in barbarian Europe. In western Mazovia, imported bronze vessels are relatively rare. The burials from the Przeworsk Culture cemetery are from the Early Roman Period. Grave 10 is dated to stage B2a, grave 9 to phases B2b–B2/C1, grave 8 to phases B2b–C1a, and grave 7 only broadly to phases B1–B2. The cemetery is located within a dense, west-Masovian cluster of Przeworsk Culture settlement, which also included an iron metallurgy centre142. The cemetery at site X in Grodzisk Mazowiecki is one of the many Masovian necropoles used by the population of the Cloche Grave and Przeworsk Cultures152. Even though the mutual chronological relations of the Cloche Grave and Przeworsk assemblages exclude a hypothesis about continuous use of the cemetery by the population of both cultures, it should be remembered that the site has only been partially explored. Unfortunately, the area of the cemetery is currently heavily urbanised and partly overlaps with a former Jewish cemetery, where excavations are forbidden (Fig. 3). This prevents any archaeological research, and thus possible determination of the original range of the cemetery and examination of its structure.
 
REFERENCJE (121)
1.
ANDRZEJOWSKA M. 1988: Cmentarzysko kultury grobów kloszowych w Sulbinach, woj. siedleckie, „Wiadomości Archeologiczne” XLIX/1 (1984), 109–138.
 
2.
ANDRZEJOWSKA M. 1995: Ponowne spojrzenie na kwestię periodyzacji cmentarzysk kloszowych z Mazowsza i Podlasia, [w:] T. Węgrzynowicz et alii (red.), Kultura pomorska i kultura grobów kloszowych. Razem i osobno? Materiały z konferencji w dniach 24–26 listopada 1993, Warszawa, 127–140.
 
3.
ANDRZEJOWSKA M. 2003: Groby kloszowe z cmentarzyska w Stodzewie, gm. Parysów, stan. 3, „Wiadomości Archeologiczne” LVI (2002–2003), 131–144.
 
4.
ANDRZEJOWSKA M. 2005: Nekropola w Dziecinowie, pow. otwocki na tle problematyki cmentarzysk pomorsko-kloszowych na Mazowszu, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Aktualne problemy kultury pomorskiej, Gdańsk, 125–144.
 
5.
ANDRZEJOWSKA M. 2008: Stanowisko ze schyłku epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza w Dziecinowie, pow. otwocki, „Wiadomości Archeologiczne” LX, 225–320.
 
6.
ANDRZEJOWSKA M. 2012: Warszawa-Grochów „ul. Górników” – cmentarzysko z wczesnej epoki żelaza, „Wiadomości Archeologiczne” LXIII, 33–114.
 
7.
ANDRZEJOWSKA M., WĘGRZYNOWICZ T. 1995: Osadnictwo z epoki brązu i cmentarzysko kultury grobów kloszowych w Warszawie-Zerzniu, „Wiadomości Archeologiczne” LIII/1 (1993–1994), 57–111.
 
8.
ANDRZEJOWSKI J. 1998: Nadkole 2. A Cemetery of the Przeworsk Culture in Eastern Poland, Monumenta Archaeologica Barbarica V, Warszawa.
 
9.
ANDRZEJOWSKI J. 2006: Nekropola ze schyłku starożytności w Modle koło Mławy, [w:] W. Nowakowski, A. Szela (red.), Pogranicze trzech światów. Kontakty kultur przeworskiej, wielbarskiej i bogaczewskiej w świetle materiałów z badań i poszukiwań archeologicznych, Światowit Supplement Series: P: Prehistory and Middle Ages IV, Warszawa, 15–44.
 
10.
ANDRZEJOWSKI J. 2009: Nekropola w Modle a późna faza kultury przeworskiej na północnym Mazowszu, mps dysertacji w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
 
11.
BARANKIEWICZ B. 1959: Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Grodzisku Mazowieckim, „Materiały Starożytne” V, 191–231.
 
12.
BARAŃSKI J. 1989: Grodzisk Mazowiecki w latach 1794–1864, [w:] J. Kazimierski (red.), Dzieje Grodziska Mazowieckiego, Prace Mazowieckiego Ośrodka Badań Naukowych 52, Warszawa, 135–150.
 
13.
BENDKOWSKI J. 2018: Portret, co miał zatkać dziurę w dachu..., „Cenne, bezcenne, utracone” 1/90-2/91 [http://cennebezcenne.pl/wp-con...; dostęp: 19.04.2020].
 
14.
BERGMAN E. 1990: Cmentarz żydowski w Grodzisku Mazowieckim. Studium historyczno-konserwatorskie wykonane na zlecenie Stołecznej Pracowni Dokumentacji Dóbr Kultury, mps w archiwum Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie.
 
15.
BIBORSKI M. 2000: Nowe znaleziska rzymskich mieczy z Barbaricum w świetle problemów konserwatorskich, [w:] R. Madyda-Legutko, T. Bochnak (red.), SVPERIORES BARBARI. Księga ku czci Profesora Kazimierza Godłowskiego, Kraków, 49–80.
 
16.
BIBORSKI M., ILKJÆR J. 2006a: Illerup Ådal 11. Die Schwerter. Textband, Jysk Arkæologisk Selskab XXV:11, Århus.
 
17.
BIBORSKI M., ILKJÆR J. 2006b: Illerup Ådal 21. Die Schwerter. Katalog, Tafeln und Fundlisten, Jysk Arkæologisk Selskab XXV:12, Århus.
 
18.
BOJANEK M. 1917: Kościół i parafia w Grodzisku. Monografia historyczna na podstawie kronik parafialnych, Warszawa.
 
19.
BUGAJ E. 1999: Motywy figuralne na ceramice germańskiego kręgu kulturowego, Poznań.
 
20.
CABANOWSKI M. 1996: Mój Grodzisk, Grodzisk Mazowiecki.
 
21.
CACKOWSKA J. 2009: Grodziski chłopak. Szkice o życiu i działalności Hipolita Szczerkowskiego, Grodzisk Mazowiecki.
 
22.
CHOIŃSKA-MIKA J. 1989: Dzieje Grodziska Mazowieckiego od XIII do XVIII wieku, [w:] J. Kazimierski (red.), Dzieje Grodziska Mazowieckiego, Prace Mazowieckiego Ośrodka Badań Naukowych 52, Warszawa, 119–133.
 
23.
CHOMENTOWSKA B. 1970: Cmentarzyska kultury pomorskiej na Mazowszu, „Światowit” XXXI, 189–280.
 
24.
CIEŚLAK-KOPYT M., MIRAŚ I. 2013: Gulin-Młyn, stanowisko 1. Cmentarzyska kultury pomorskiej i przeworskiej w regionie radomskim, Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 3, Pękowice-Radom.
 
25.
CIEŚLIŃSKI A., NOWAKOWSKI W. 2002: Zniszczone cmentarzysko kultury przeworskiej w Sochaczewie Karwowie, [w:] J. Andrzejowski, R. Prochowicz, A. Żórawska (red.), VARIA BARBARICA Zenoni Woźniak ab amicis dicata, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina I, Warszawa-Lublin, 185–210.
 
26.
CZARNECKA K. 2007: Oblin. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Südmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica XIII, Warszawa.
 
27.
CZOPEK S. 1992: Południowo-wschodnia strefa kultury pomorskiej, Rzeszów.
 
28.
DANYS-LASEK K. ET  2011: K. Danys-Lasek, P. Lasek, T. Morysiński, A. Waluś, Tłuste, st. II, woj. mazowieckie. Badania w latach 2007–2008, „Światowit” VIII (XLIX), fasc. B (2009–2010), 269–271.
 
29.
DĄBROWSKA T. 1995: Późne odmiany fibul silnie profilowanych w Polsce, „Wiadomości Archeologiczne” LIII/1 (1993–1994), 3–34.
 
30.
DĄBROWSKA T. 1997: Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica III, Kraków.
 
31.
DĄBROWSKA T. 1998: Die kräftig profiliertem Fibeln Almgren Gruppe IV, Fig. 74–84 (Trompetenfibeln) – mit einem Ausblick auf die östlichen Formen, [w:] J. Kunow (red.), 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren. Internationale Arbeitstagung 25.–28. Mai 1997, Kleinmachnow, Land Brandenburg, Forschungen Archäologie im Land Brandenburg 5, Wünsdorf [2002], 149–156.
 
32.
DĄBROWSKA T. 2008: Młodszy okres przedrzymski na Mazowszu i zachodnim Podlasiu. Zarys kulturowo-chronologiczny, „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne” VII.
 
33.
DĄBROWSKA T., BENDER W. 2012: Materiały ze stan. 1 w Wólce Łasieckiej, gm. Bolimów, pow. skierniewicki, „Wiadomości Archeologiczne” LXIII, 161–225.
 
34.
DZIĘGIELEWSKA M., KULCZYŃSKA M. 2008: Ciebłowice Duże. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in südwestlichen Masowien, Monumenta Archaeologica Barbarica XIV, Warszawa.
 
35.
DYMACZEWSKI A. 1958: Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Młodzikowie, pow. Środa, „Fontes Archaeologici Posnanienses“ VIII–IX (1957–1958), 179–442.
 
36.
EGGERS H.J. 1951: Der römische Import im freien Germanien, Atlas der Urgeschichte I, Hamburg.
 
37.
EKHOLM G. 1933: Bronskärlen av Östlands- och Vestlandstyp: en förberedande sammanställning, Det Kongelige Norske Videnskabers Selskab Skrifter 5, Trondheim.
 
38.
FOGEL J. 1980: Uzbrojenie ludności kultury wschodniopomorskiej, „Przegląd Archeologiczny” 27, 87–123.
 
39.
GĄDZIKIEWICZ M. 1954: Wybrane zagadnienia z badań nad kulturą grobów kloszowych, „Wiadomości Archeologiczne” XX/2, 134–177.
 
40.
GINALSKI J. 1991: Ostrogi kabłąkowe kultury przeworskiej. Klasyfikacja typologiczna, „Przegląd Archeologiczny” 38, 53–84.
 
41.
GŁOSIK J. 2001: Katalog materiałów Pogotowia Archeologicznego za lata 1982–1991, „Wiadomości Archeologiczne” LV (1999–2001), 219–243.
 
42.
GRYGIEL M., ORZECHOWSKI M. 2015: Zabytki z grobu (?) kultury pomorskiej z miejscowości Ławy, pow. Kazimierza Wielka, woj. świętokrzyskie, MatArch. XL, 169–194.
 
43.
HEGEWISCH M. 2006: Germanische Adaptionen römischen Importgefäße, „Bericht der Römisch-Germanischen Kommission“ 86 (2005), 197–348.
 
44.
JAHN M. 1921: Die Reitersporn, seine Entstehung und früheste Entwicklung, Mannus-Bibliothek 21, Leipzig.
 
45.
JAMROZIK B. 1988: Urny sprzed 20 wieków wykopano w Grodzisku Mazowieckim, „Express Wieczorny. Kulisy” 94 (12529) z 13–15 maja 1988, 1–2.
 
46.
JASNOSZ, S. 1952: Cmentarzysko z okresu lateńskiego i rzymskiego w Wymysłowie, pow. Gostyń, „Fontes Archaeologici Posnanienses“ II (1951), 1–282.
 
47.
JAŻDŻEWSKA M., SICIŃSKI W. 2017: Siemiechów stanowisko 2, województwo łódzkie. Cmentarzysko i osada kultury przeworskiej, Łódź.
 
48.
JAŻDŻEWSKI K., RYCEL G. 1981: Habent sua fata tumuli!, Z otchłani wieków” XLVII/1–2, 30–48.
 
49.
KACZANOWSKI P. 1995: Klasyfikacja grotów broni drzewcowej kultury przeworskiej z okresu rzymskiego, Klasyfikacje zabytków archeologicznych I, Kraków.
 
50.
KACZYŃSKI B. 2011: Zespół nekropolii kultury grobów kloszowych z powiatu grodziskiego, Grodzisk Mazowiecki, stan. X, XII, XVIII oraz Kozery, stan. VII, mps pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
 
51.
KACZYŃSKI B. 2016: Bogato ornamentowane naczynie z cmentarzyska z wczesnej epoki żelaza w Grodzisku Mazowieckim, st. XII, „Światowit” X (LI), fasc. B (2012), 87–103.
 
52.
KARASOVÁ Z. 1998: Die römischen Bronzegefässe in Böhmen, Fontes Archaeologici Pragensis 22, Pragae.
 
53.
KASZEWSKA E. 1978: Cmentarzysko kultury przeworskiej w Gledzianówku (stan. 1), woj. płockie, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna” 24 (1977), 63–232.
 
54.
KEMPISTY A. 1965: Obrządek pogrzebowy w okresie rzymskim na Mazowszu, „Światowit” XXVI, 5–163.
 
55.
KEMPISTY A. 1968: Cmentarzysko ciałopalne z późnego okresu rzymskiego w miejscowości Korzeń, pow. Gostynin, „Materiały Starożytne” XI, 303–415.
 
56.
KIETLIŃSKA A., DĄBROWSKA T. 1963: Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich we wsi Spicymierz, powiat Turek, „Materiały Starożytne” IX, 143–254.
 
57.
KIETLIŃSKA A., MIKŁASZEWSKA R. 1963: Cmentarzysko grobów kloszowych we wsi Transbór, powiat Mińsk Mazowiecki, „Materiały Starożytne” IX, 255–330.
 
58.
KLECZYŃSKI J. 1913: (Kronika krajoznawcza), „Ziemia” IV/40, 659–660.
 
59.
KOKOWSKI A. 2015: Importowane naczynie rzymskie z miejscowości Karzec w Wielkopolsce, [w:] B. Kontny (red.), Ubi tribus faucibus fluenta Vistulae fluminis ebibuntur. Jerzy Okulicz-Kozaryn in memoriam, ŚWIATOWIT Suppl. Series B: Barbaricum 11, Warszawa, 289–296.
 
60.
KOKOWSKI A., ŚCIBOR J. 1990: Tombe princière de Sandomierz-Krakówka, periode romaine precoce, InvArch. LXIII.
 
61.
KOŁACZ M. 1995: Osada kultury przeworskiej w Izdebnie Kościelnym, stanowisko I, gmina Grodzisk Mazowiecki, Barbaricum 5, Warszawa.
 
62.
KONTNY B. 2003: Przekaz z zaświatów. Analiza zestawów uzbrojenia z grobów w kulturze przeworskiej z okresu wczesnorzymskiego i początków młodszego okresu rzymskiego, „Światowit” V (XLVI), fasc. B, 111–178.
 
63.
KONTNY B. 2004: Uzbrojenie kultury przeworskiej w okresie wpływów rzymskich i początkach okresu wędrówek ludów, [w:] J. Andrzejowski, A. Kokowski, Ch. Leiber (red.), Wandalowie – strażnicy bursztynowego szlaku. Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 8 marca – 16 czerwca 2004. Katalog wystawy, Warszawa-Lublin, 143–161.
 
64.
KONTNY B. 2009a: War as seen by an archaeologist. Reconstruction of barbarian weapons and fighting techniques in the Roman Period based on the analysis of graves containing weapons. The case of the Przeworsk Culture, [w:] L. Kocsis (red.), The Enemies of Rome. Proceedings of the 15th International Roman Military Equipment Conference, Budapest 2005, „Journal of Roman Military Equipment Studies” 16 (2008), 107–145.
 
65.
KONTNY B. 2009b: Horse and its Use in the Przeworsk Culture in the Light of Archaeological Evidence, [w:] A. Bliujienė (red.), The Horse and Man in European Antiquity (Worldview, Burial Rites, and Military and Everyday Life), Archaeologia Baltica 8, Klaipėda, 92–114.
 
66.
KONTNY B., RUDNICKI M. 2002: Ostrogi z Pełczysk, pow. pińczowski. Nowe oblicze stanowiska z okresu lateńskiego i okresu wpływów rzymskich, „Światowit” IV (XLV), fasc. B, 145–155.
 
67.
KORDOWSKA M., KOWALSKA K. 2018: Łęgonice Małe, stan. II. Cmentarzysko kultury przeworskiej nad dolną Pilicą, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina VII, Warszawa.
 
68.
KOSTRZEWSKI B. 1954: Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w Domaradzicach pow. Rawicz, „Fontes Archaeologici Posnanienses” IV (1953). 153–274.
 
69.
KOSTRZEWSKI B. 1956: Materiały do najdawniejszego osadnictwa na terenie Pyszącej w pow. śremskim, „Fontes Archaeologici Posnanienses” VI (1955), 30–64.
 
70.
KOSTRZEWSKI J. 1919: Die ostgermanische Kultur der Spätlatènezeit. 1. Teil, Mannus-Bibliothek 18, Leipzig-Würzburg.
 
71.
KOWALCZYK-MIZERAKOWSKA I. 2019: Finds of Roman Imports in the Areas of the Ancient Iron-smelting Centers in Poland. Catalogue, Warszawa.
 
72.
LASER R., VOß H.-U. 1994: CRFB Deutschland 1: Brandenburg-Berlin, Bonn.
 
73.
LEWANDOWSKI M. ET ALII 2007: M. Lewandowski, A. Urbaniak, A. Strobin, P. Zawilski, Obiekt kultury przeworskiej o charakterze produkcyjnym odkryty na stanowisku XII w Grodzisku Mazowieckim, pow. loco, „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne” X (2006–2007), 71–93.
 
74.
LIANA T. 1970: Chronologia względna kultury przeworskiej we wczesnym okresie rzymskim, „Wiadomości Archeologiczne” XXXV/4, 429–491.
 
75.
LUND HANSEN U. 1987: Römischer Import im Norden. Warenaustausch zwischen dem Römischen Reich und dem freien Germanien während Kaiserzeit unter besonderer Berücksichtigung Nordeuropas, Nordiske Fortidsminder B/10, København.
 
76.
ŁUCZKIEWICZ P 2006: Uzbrojenie ludności ziem Polski w młodszym okresie przedrzymskim, Archaeologia Militaria II, Lublin.
 
77.
MACHAJEWSKI H. 2003: Starożytni hutnicy z Pojezierza Gnieźnieńskiego, Wielkopolski Biuletyn Konserwatorski II/ 2003, Poznań, 227–238.
 
78.
MACHAJEWSKI H. 2016: Osada ludności kultury przeworskiej z młodszego i późnego okresu rzymskiego i wczesnej fazy okresu wędrówek ludów, [w:] S. Domaradzka et alii (red.), Wielokulturowe stanowisko I w miejscowości Izdebno Kościelne, gmina Grodzisk Mazowiecki. Źródła archeologiczne z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A2, odcinek mazowiecki, Via Archaeologica Masoviensis, ŚWIATOWIT Suppl. Series M 1, Warszawa, s. 207–350.
 
79.
MADYDA-LEGUTKO R. 1984: Próba rekonstrukcji pasów z metalowymi częściami na obszarze środkowoeuropejskiego Barbaricum w okresie wpływów rzymskich i we wczesnej fazie okresu wędrówek ludów, „Przegląd Archeologiczny” 31 (1983), 91–133.
 
80.
MADYDA-LEGUTKO R. 1987: Die Gürtelschnallen der Römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, B.A.R. Int. Series 360 (1986), Oxford.
 
81.
MADYDA-LEGUTKO R. 2011: Studia nad zróżnicowaniem metalowych części pasów w kulturze przeworskiej. Okucia końca pasa, Kraków.
 
82.
MALINOWSKI T. 1979: Katalog cmentarzysk kultury pomorskiej, tom 1, Słupsk.
 
83.
MIKŁASZEWSKA R. 1963: Grób kloszowy odkryty w Starogrodzie, pow. Mińsk Mazowiecki, „Wiadomości Archeologiczne” XXIX/3, 319.
 
84.
MIKS CH. 2007: Studien zur römischen Schwertbewaffnung in der Kaiserzeit. Text, Kölner Studien zur Archäologie der römischen Provinzen 8, Rahden/Westf.
 
85.
MIRAŚ I. 2003: Kultura pomorska w północno-wschodniej części regionu radomskiego, mps pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
 
86.
MISTEWICZ A. 2006: Gliniana miseczka naśladująca naczynie szklane z cmentarzyska kultury przeworskiej w Dąbku, pow. mławski, [w:] A. Bursche, R. Ciołek, R. Chowaniec (red.), Nowe znaleziska importów rzymskich z ziem Polski III, CRFB Polen, Suplement 3, Warszawa, 157–175.
 
87.
MOSZCZYŃSKI J. 1994: Cmentarzyska kultury przeworskiej z okresu rzymskiego w Kutnie, woj. płockie (stan. 2, 3, 6), Kultura Przeworska I, Lublin, 213–236.
 
88.
NIEWĘGŁOWSKI A. 1965: Ogólne wyniki i problematyka badań stanowisk z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w okolicach Garwolina, „Wiadomości Archeologiczne” XXX/3–4 (1964), 239–245.
 
89.
NIEWĘGŁOWSKI A. 1966: Z badań nad osadnictwem w okresach późnolateńskim i rzymskim na Mazowszu – studium metodyczne, Biblioteka Archeologiczna 18, Wrocław.
 
90.
NIEWĘGŁOWSKI A. 1972: Mazowsze na przełomie er. Przemiany społeczno-demograficzne i gospodarcze, Wrocław.
 
91.
NIEWĘGŁOWSKI A. Cmentarzysko...: Cmentarzysko w Grodzisku Maz. przy ul. Chrzanowskiej 1. Charakterystyka obiektu i użytkującej go grupy ludzkiej, niedatowany mps w zbiorach OKGGM.
 
92.
NOSEK S. 1946: Kultura grobów skrzynkowych i podkloszowych w Polsce południowo-zachodniej, Prace Prehistoryczne 3, Kraków.
 
93.
NOWAKOWSKI Z. 2003: Cmentarzysko kultury przeworskiej w Żdżarowie, pow. sochaczewski, „Wiadomości Archeologiczne” LVI (2002–2003), 283–379.
 
94.
OPASZOWSKA K. 2001: Cmentarzysko kultury przeworskiej w Sochaczewie, woj. mazowieckie, „Wiadomości Archeologiczne” LV (1999–2001), 197–207.
 
95.
PAŁCZYŃSKI A., PODBIELKOWSKI Z., POLAKOWSKI Z. 1994: Botanika, Warszawa2.
 
96.
PIĘTKA T. 1957: Ślady cmentarzyska późnolateńskiego w miejsc. Chrzanów Mały, pow. Grodzisk Mazowiecki, „Wiadomości Archeologiczne” XXIV/ 4, 380–382.
 
97.
RAKOWSKI T., WATEMBORSKA-RAKOWSKA K. 2017: Gniew jest osłą męstwa. Uwagi o osełkach z okresu wpływów rzymskich na podstawie znalezisk z cmentarzyska kultury przeworskiej w Czersku na Urzeczu, [w:] J. Andrzejowski et alii (red.), ORBIS BARBARORUM. Studia ad archaeologiam germanorum et baltorum temporibus imperii romani pertinentia Adalberto Nowakowski dedicata, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina VI, Warszawa-Schleswig, 507–536.
 
98.
ROMAN E. 1998: Ostrogi krzesłowate z terenu ziem polskich, [w:] J. Ilkjær, A. Kokowski (red.), 20 lat archeologii w Masłomęczu I. Weterani, Lublin (1997), 165–188.
 
99.
SCHUSTER J. 2016: „Ubogi” książę z okazałego grobu ze Zgliczyna Pobodzego, [w:] A. Jarzec, W. Nowakowski, A. Szela (red.), Pogranicze trzech światów – Mazowsze u schyłku starożytności, ŚWIATOWIT Suppl. Series P: Prehistory and Middle Ages XVII, Warszawa, 135–164.
 
100.
SICIŃSKI W. 2019: Kolonia Rychłocice stanowisko 1, województwo łódzkie. Cmentarzysko od epoki brązu po okres wędrówek ludów, Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego 27, Łódź.
 
101.
SMÓŁKA-ANTKOWIAK E. 2017: Ostrogi krzesłowate w okresie wpływów rzymskich – stan i potrzeby badań, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica” 31 (2016), Łódź, 19–34.
 
102.
STASIAK-CYRAN M. 2016: Charakterystyka osady w Nieszawie Kolonii w świetle analizy źródeł archeologicznych i badań interdyscyplinarnych, [w:] M. Stasiak-Cyran (red.), Nieszawa-Kolonia, stanowisko 5, powiat Opole Lubelskie. Interdyscyplinarna monografia osady z okresu rzymskiego, Lublin, 10–210.
 
103.
TEJRAL J. 2002: Die Sporen, [w:] J. Peška, J. Tejral (red.), Das germanische Königsgrab von Mušov in Mähren. Teil 1. Römisch-Germanisches Zentralmuseum, Monographien 55/1, Mainz, 141–188.
 
104.
TEUBER S.W. 2005: Die Einlagenkämme der römischen Kaiserzeit und Völkerwanderungszeit, Neue Ausgrabungen und Forschungen in Niedersachsen 25, Neumünster, 167––310.
 
105.
TYSZLER L. 2014: Importowane rzymskie naczynia metaowe i wykwintne ceramiczne z obszaru dorzeczy Neru i Bzury, [w:] L. Tyszler, A. Marciniak-Kajzer, M. Olędzki (red.), Brzeziny. Dzieje miasta i regionu, Studia Brzezinensia I, Brzeziny-Łódź, 195–220.
 
106.
THOMAS S. 1960: Studien zu den germanischen Kämme der römischen Kaiserzeit, „Arbeits- und Forschungsberichte zur sächsichen Bodenkmalpflege“ 8, 54–215.
 
107.
WALUŚ A. 1979: Zespół narzędzi kowalskich i rolniczych z okresu wpływów rzymskich z miejscowości Tłuste, gm. Grodzisk Mazowiecki, woj. Warszawa, stan. 1, „Sprawozdania Archeologiczne” XXXI, 119–128.
 
108.
WATEMBORSKA-RAKOWSKA K. 2014: Pochówek rodzinny z cmentarzyska kultury przeworskiej w Czersku na Urzeczu, „Wiadomości Archeologiczne” LXV, 263–276.
 
109.
WAWRZENIECKI M. 1901: Drobne wiadomości o wykopaliskach przedhistorycznych w Królestwie Polskiem, „Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” V, (36)–(51).
 
110.
WAWRZENIECKI M. 1910: Materyały do mapy archeologicznej Polski, „Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” XI, (70)–(75).
 
111.
WAWRZENIECKI M. 1912: Poszukiwania zabytków przedhistorycznych w Królestwie Polskim, „Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” XII, (34)–(52).
 
112.
WĘGRZYNOWICZ T. 1979: Kultura grobów kloszowych, [w:] Prahistoria ziem polskich II, 169–178.
 
113.
WĘGRZYNOWICZ T. 1988: Uwagi o kulturze grobów kloszowych na Mazowszu i Podlasiu w świetle próby typologicznej klasyfikacji ceramiki, „Wiadomości Archeologiczne” XLIX/1 (1984/1988), 3–16.
 
114.
WĘGRZYNOWICZ T. 2006: Cmentarzysko kultury grobów kloszowych w Wieliszewie, pow. legionowski, „Wiadomości Archeologiczne” LVIII, 215–264.
 
115.
WIELOWIEJSKI J. 1986: Die spätkeltischen und römischen Bronzegefäße in Polen, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission“ 66 (1985), 123–320.
 
116.
WIERCIŃSKI A. 1968: Analiza antropologiczna materiału ciałopalnego z cmentarzyska okresu rzymskiego w Korzeniu, pow. Gostynin, „Materiały Starożytne” XI, 417–423.
 
117.
WILKOŃSKI L. 1938: Grób ciałopalny z okresu wczesnohistorycznego z Krakówki pod Sandomierzem, „Wiadomości Archeologiczne” XV, 106–125.
 
118.
WOŁĄGIEWICZ R. 1970: Napływ importów rzymskich do Europy na północ od środkowego Dunaju, „Archeologia Polski” XV/1, 207–252.
 
119.
WOYDA S. 2002: Mazowieckie Centrum Metalurgiczne z młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich, [w:] S. Orzechowski (red.), Hutnictwo świętokrzyskie oraz inne centra i ośrodki metalurgii żelaza na ziemiach polskich, Kielce, 121–154.
 
120.
WOYDA S. 2005: Równina Błońska u schyłku doby starożytnej. Centrum metalurgiczne, [w:] M. Dulinicz (red.), Problemy przeszłości Mazowsza i Podlasia, Archeologia Mazowsza i Podlasia, Studia i Materiały III, Warszawa, 129–166.
 
121.
ZIEMLIŃSKA-ODOJOWA W. 1999: Niedanowo. Ein Gräberfeld der Przeworsk- und Wielbark-Kultur in Nordmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica VII, Kraków.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top