ODKRYCIA
Niecodzienne znalezisko (grobowe?) z Roztocza Zachodniego
1
Instytut Archeologii, Uniwersytet im. Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Archeologii, Polska
2
xxx, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, Polska
Data nadesłania: 09-05-2022
Data ostatniej rewizji: 06-06-2022
Data akceptacji: 07-07-2022
Data publikacji online: 01-12-2022
Data publikacji: 31-12-2022
Autor do korespondencji
Jerzy Libera
Instytut Archeologii, Uniwersytet im. Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Archeologii, Lublin, Polska
Instytut Archeologii, Uniwersytet im. Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Archeologii, Lublin, Polska
Wiadomości Archeologiczne 2022;LXXIII(73):235-240
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Na jednym z garbów lessowych Roztocza Zachodniego w miejscowość Kondraty, gmina Goraj (ryc. 1) w trakcie prac rolnych, w bliskim sąsiedztwie znaleziono na powierzchni trzy przedmioty: topór pięcioboczny z amfibolitu, siekierę czworościenną z krzemienia wołyńskiego i skamielinę jeżowca (ryc. 2-4).
Znalezisko w jednym miejscu tak specyficznych wytworów kamiennych może wskazywać na odkrycie zniszczonego grobu pradziejowego. Kamienne topory i krzemienne siekiery wykazywane są w wytwórczości zarówno społeczeństw neolitycznych, jak i epoki brązu/ wczesnej epoki żelaza. W pierwszym przypadku dotyczy to przede wszystkim kultury ceramiki sznurowej i kultury łużyckiej, w stopniu bardzo ograniczonym kultury mierzanowickiej i być może kultury trzcinieckiej, w drugim, również kultury pucharów lejkowatych oraz kultury amfor kulistych. Na podstawie analizy typologiczno-porównawczej, mając na uwadze wyróżnione jednostki taksonomiczne w międzyrzeczu środkowej Wisły i Bugu, zarówno dla formy topora jak i siekiery, najbliższe analogie odnajdujemy wśród inwentarzy grobowych kultury ceramiki sznurowej. W systematyce P. Włodarczaka (2006) dla topora jest to typ C, dla siekiery niektóre okazy zaliczone do typu I odmian A/B/D. I jakkolwiek nie stwierdzono współwystępowania w jednym obiekcie wytworów porównywalnych do znaleziska z Kondrat, podobnie jak obecności skamieliny, to analizowane materiały należy datować w zakresie fazy II-IIIB w podziale periodyzacji P. Włodarczaka (2006), tj. na lata około 2700/2650-2300/2250 BC. Punktem odniesienia są określenia radiowęglowe dwóch grobów: dla siekiery – Łapszów, kurhan, grób 1: C14 3870 ± 35 BP, natomiast dla topora – Wola Węgierska 3, kurhan 1: C14 3920 ± 80 BP oraz 3860 ± 70 BP.
Znalezisko w jednym miejscu tak specyficznych wytworów kamiennych może wskazywać na odkrycie zniszczonego grobu pradziejowego. Kamienne topory i krzemienne siekiery wykazywane są w wytwórczości zarówno społeczeństw neolitycznych, jak i epoki brązu/ wczesnej epoki żelaza. W pierwszym przypadku dotyczy to przede wszystkim kultury ceramiki sznurowej i kultury łużyckiej, w stopniu bardzo ograniczonym kultury mierzanowickiej i być może kultury trzcinieckiej, w drugim, również kultury pucharów lejkowatych oraz kultury amfor kulistych. Na podstawie analizy typologiczno-porównawczej, mając na uwadze wyróżnione jednostki taksonomiczne w międzyrzeczu środkowej Wisły i Bugu, zarówno dla formy topora jak i siekiery, najbliższe analogie odnajdujemy wśród inwentarzy grobowych kultury ceramiki sznurowej. W systematyce P. Włodarczaka (2006) dla topora jest to typ C, dla siekiery niektóre okazy zaliczone do typu I odmian A/B/D. I jakkolwiek nie stwierdzono współwystępowania w jednym obiekcie wytworów porównywalnych do znaleziska z Kondrat, podobnie jak obecności skamieliny, to analizowane materiały należy datować w zakresie fazy II-IIIB w podziale periodyzacji P. Włodarczaka (2006), tj. na lata około 2700/2650-2300/2250 BC. Punktem odniesienia są określenia radiowęglowe dwóch grobów: dla siekiery – Łapszów, kurhan, grób 1: C14 3870 ± 35 BP, natomiast dla topora – Wola Węgierska 3, kurhan 1: C14 3920 ± 80 BP oraz 3860 ± 70 BP.
FINANSOWANIE
Instytut Archeologii UMCS
REFERENCJE (44)
1.
ANTONIEWICZ W. 1959: Neolithisches Hügelgrab im Dorf Zakłodzie, Kreis Zamość, Woiwodschaft Lublin – Polen, „Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae” IX/1–4, 69–82.
2.
BALCER B. 1975: Krzemień świeciechowski w kulturze pucharów lejkowatych. Eksploatacja, obróbka i rozprzestrzenienie, Wrocław.
3.
BALCER B., MACHNIK J., SITEK J. 2002: Z pradziejów Roztocza na ziemi zamojskiej, Kraków.
4.
BARGIEŁ B., LIBERA J. 1990: Dwie kolekcje zabytków archeologicznych z okolic Beszowej i Turobina, Lubelskie Materiały Archeologiczne III, Lublin, 113–150.
5.
BĄBEL J.T. 2013a: Cmentarzyska społeczności kultury mierzanowickiej na Wyżynie Sandomierskiej. Część 1. Obrządek pogrzebowy, Collectio Archaeologica Ressoviensis XXIV/1, Rzeszów.
6.
BĄBEL J.T. 2013b: Cmentarzyska społeczności kultury mierzanowickiej na Wyżynie Sandomierskiej. Część 2. Źródła, Col-lectio Archaeologica Ressoviensis XXIV/2, Rzeszów.
7.
BOROŃ T WŁODARCZAK P. 2019: Obiekt 15: konstrukcja i wyposażenie, [w:] P. Włodarczak (red.), Wilczyce, stanowisko 10. Norma i precedens w rytuale pogrzebowym małopolskiej kultury ceramiki sznurowej, Ocalone Dziedzictwo Ar-cheologiczne 9, Kraków-Niepołomice-Pękowice, 17–29.
8.
BRONICKI A. 2016: Obrządek pogrzebowy społeczności kultury amfor kulistych na Wyżynie Lubelskiej, [w:] P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (red.), Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, Kraków, 45–256.
9.
BUKO A., ŚCIBIOR J. 1991: Zespół grobowy starszej fazy kultury ceramiki sznurowej z Kleczanowa koło Sandomierza, SprArch. XLIII, 115–126.
10.
GALIŃSKI T. 2002: Społeczeństwa mezolityczne. Osadnictwo, gospodarka, kultura ludów łowieckich w VIII–IV tysiącleciu p.n.e. na terenie Europy, Biblioteka Naukowa Muzeum Narodowego w Szczecinie. Seria Archeologiczna, Szcze-cin.
11.
GAZDA L. 2009: Analiza zabytków kamiennych z grobów podkurhanowych na Grzędzie Sokalskiej, [w:] J. Machnik, J. Bagińska, W. Koman 2009, 303–308.
12.
GŁOSIK J. 1975: Katalog materiałów wykopaliskowych Pogotowia Archeologicznego za lata 1963–1970, MSiW III, 423–468.
13.
GRABA-ŁĘCKA-PADEREWSKA L. 1963: Osadnictwo neolityczne nad dolną Nidą, [w:] J. Charzewska et alii, Badania ar-cheologiczne w okolicy Wiślicy, Rozprawy Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem Uniwersytetu Warszaw-skiego i Politechniki Warszawskiej II, Warszawa, 7–135.
14.
GUMIŃSKI W. 2014: Wyposażenie symboliczne w grobach łowców-zbieraczy epoki kamienia na cmentarzysku Dudka na Mazurach, APolski LIX/1–2, 121–186.
15.
GURBA J., LIBERA J. 2011: W pradziejach, [w:] J. Buraczyński, Roztocze. Dzieje osadnictwa, Lublin2, 39–66.
16.
HUBER M. 2016: Charakterystyka petrologiczna schyłkowoneolitycznych toporów kamiennych z Lubelszczyzny, [w:] P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (red.), Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, Kraków, 455–478.
17.
JAROSZ P. 2016: Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Lubelskiej i terenach przyległych, [w:] P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (red.), Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, Kraków, 509–536.
18.
JAROSZ P., LIBERA J. 2022: Stone battle-axes in graves of the Mierzanowice culture in Vistula and Bug rivers basin, [w:] M. Dębiec et alii (red.), From Farmers to Heroes? Archaeological Studies in Honor of Sławomir Kadrow, Mainz am Rhein (w druku).
19.
JAROSZ P., MAZUREK M. 2020: Stanowiska 24, 25 i 27 w Mirocinie, gm. Przeworsk. Osadnictwo z wczesnego okresu epoki brązu, Via Archaeologica Ressoviensia XVI, Rzeszów.
20.
JAROSZ P., MAZUREK M., SZCZEPANEK A. 2018: Dobkowice, stanowiska 37 i 39, woj. podkarpackie. Osady kultury mie-rzanowickiej na Podgórzu Rzeszowskim, Via Archaeologica Ressoviensia XIV, Rzeszów.
21.
JĘDRYSIK J. 2018: Osadnictwo na Wyżynie Olkuskiej w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza, Kraków. dostęp: https://www.academia.edu/35180... (dostęp 15.12.2021).
22.
KEMPISTY A. 1978: Schyłek neolitu i początek epoki brązu na Wyżynie Małopolskiej w świetle badań nad kopcami, Roz-prawy Uniwersytetu Warszawskiego 121, Warszawa.
23.
KOMAN W. ET ALII 2021: W Koman, G. Mączka, Ł. Miechowicz, B. Niezabitowska-Wiśniewska, H. Taras, Katalog za-bytków, [w:] G. Mączka (red.), Kurhany na Roztoczu, Skarby z Przeszłości XXII, Lublin, 29–201.
24.
KOPACZ J. 1986: Cmentarzysko kultury ceramiki sznurowej w Wójeczce, woj. Kielce, SprArch. XXXVIII, 139–151.
25.
KUBERA M., ZAWIŚLAK P. 2016: Grób kultury ceramiki sznurowej na stanowisku 10 w Łagiewnikach, pow. lubelski, [w:] P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (red.), Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, Kraków, 349–358.
26.
KULCZYCKA-LECIEJEWICZOWA A. 2002: Zawarża. Osiedle neolityczne w południowopolskiej strefie lessowej, Wrocław.
27.
LIBERA J. 2009: Czy siekiery krzemienne mogą być wyznacznikiem kultury amfor kulistych?, [w:] H. Taras, A. Zakościelna (red.), Hereditas praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nas-cendi, Lublin, 169–179.
28.
LIBERA J. 2022: Grobowe inwentarze kamienne ludności kultury ceramiki sznurowej na obszarze Małopolski, [w:] A. Szcze-panek et alii (red.), Społeczności schyłkowego eneolitu w południowo-wschodniej Polsce w świetle badań archeolo-gicznych i interdyscyplinarnych analiz, Kraków (w druku).
29.
LIBERA J., SOBIERAJ J. 2016: Topory kamienne jako identyfikatory kultury ceramiki sznurowej w środkowej i północnej części Lubelszczyzny, [w:] P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak (red.), Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, Kra-ków, 411–454.
30.
LIBERA J., ZAKOŚCIELNA A. 2006: Inwentarze krzemienne z grobów grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych, [w:] J. Libera, K. Tunia (red.), Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowa-tych, Lublin-Kraków, 135–169.
31.
MACHNIK J., BAGIŃSKA J., KOMAN W. 2009: Neolityczne kurhany na Grzędzie Sokalskiej w świetle badań archeologicz-nych w latach 1988–2006, Kraków.
32.
MĄCZKA G. 2020: Katalog zabytków, [w:] G. Mączka (red.), Kurhany na Wyżynie Lubelskiej, Skarby z Przeszłości XXI, Lublin, 59–241.
33.
NIEZABITOWSKA-WIŚNIEWSKA B. 2010: Kompleks osadniczy w Ulowie, pow. tomaszowski – wstępne podsumowanie sze-ścioletnich badań wykopaliskowych, APS X (2008), 67–93.
34.
NOSEK S. 1957: Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F: Nauki filozoficzne i humanistyczne VI (1951), Lublin-Kraków.
35.
PODGÓRSKA-CZOPEK J., CZOPEK S. 1985: Zabytki kultury ceramiki sznurowej z Markowej, woj. Rzeszów, SprArch. XXXVII, 51–54.
36.
PYŻEWICZ K. 2017: Use-ear analysis of flint artefacts from the barrows of the Corded Ware culture in Ulów, „Folia Qua-ternaria” 85, 117–134.
37.
RUDNICKI M., WŁODARCZAK P. 2007: Graves of the Corded Ware culture at the multicultural site 6 in Pełczyska, district of Pińczów / Groby kultury ceramiki sznurowej z wielokulturowego stanowiska 6 w Pełczyskach, pow. pińczowski, SprArch. LIX, 219–249/250–266.
38.
SOCHACKI Z. 1966: Grób z wczesnego okresu epoki brązu we wsi Mokrelipie, pow. Zamość, WA XXXI/2–3 (1965), 174––178.
39.
SOLON J. ET ALII 2018: J. Solon, J. Borzyszkowski, M. Bidłasik, A. Richling, K. Badora, J. Balon, T. Brzezińska-Wójcik, Ł. Chabudziński, R. Dobrowolski, I. Grzegorczyk, M. Jodłowski, M. Kistowski, R. Kot, P. Krąż, J. Lechnio, A. Ma-cias, A. Majchrowska, E. Malinowska, P. Migoń, U. Myga-Piątek, J. Nita, E. Papińska, J. Rodzik, M. Strzyż, S. Terpiłowski, W. Ziaja, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica” 91/2, 143–170.
40.
SULIMIRSKI T. 1968: Corded Ware and Globular Amphorae North-East of the Carpathians, London.
41.
ŚCIBIOR J. 1990: Znalezisko grobowe kultury ceramiki sznurowej z Kobieli, woj. Kielce, SprArch. XLII, 141–149.
42.
TUNIA K. 1997: Groby kultury ceramiki sznurowej w Krzyżu, woj. Kielce, SprArch. XLIX, 181–190.
43.
WŁODARCZAK E., WŁODARCZAK P. 2012: Brzezie 17, gm. Kłaj, woj. małopolskie, tom II: Epoka Brązu, cz. 1: Osada kultu-ry mierzanowickiej, mps w archiwum Krakowskiego Zespołu do Badań Autostrad, Kraków.
Udostępnij
| ISSN: | 0043-5082 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
