MISCELLANEA
O Gotach w gazecie – czyli znane i nieznane informacje o grobach kultury wielbarskiej z miejscowości Sławianowo w pow. złotowskim
1
Instytut Archeologii UMCS, Plac Marii Curie Skłodowskiej 4, PL 20-031 Lublin
2
Katedra Germanistyki UMCS, Plac Marii Curie Skłodowskiej 4a, PL 20-031 Lublin
Data nadesłania: 22-07-2020
Data ostatniej rewizji: 26-10-2020
Data akceptacji: 03-02-2021
Data publikacji: 20-12-2021
Wiadomości Archeologiczne 2021;LXXII(72):145-158
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Na podstawie analizy treści notatki zamieszczonej 9 sierpnia 1937 roku w „Oder-Zeitung“, wprowadzono do obiegu naukowe trzy nieznane dotąd odkrycia archeologiczne: grób kultury wielbarskiej z fazy B2a z miejscowości Sławianowo; skarb brązowych przedmiotów z młodszej epoki brązu z miejscowości Stare Gronowo i cmentarzysko kultury łużyckiej z miejscowości Stobno. Znaleziska z pierwszej z wymienionych miejscowości posłużyły do weryfikacji wcześniejszych dokonanych tam odkryć, często mylnie cytowanych w literaturze. Ustalono, że nie można wykluczyć, iż na terenie tej miejscowości istniały dwie nekropolie kultury wielbarskiej. Postawiono też znak zapytania przy interpretacji kulturowej pochówków inhumacyjnych odsłoniętych w roku 1907, podważając ich wielbarską interpretację. Udowodniono, że groty znalezione w Sławianowie przed rokiem 1907 nie są, jak przyjęto, elementami uzbrojenia kultury wielbarskiej i należy je datować na młodszy okres przedrzymski. W związku z tym zweryfikowano informacje na temat osadnictwa w tym okresie nad środkową Notecią (na odcinku po-między Drawą i Łobżonką), wskazując na znacznie więcej stanowisk, niż sądzi się w najnowszej literaturze (Ryc. 2). W nowym zestawieniu znalazło się 16 odkryć, które można powiązać z kulturą jastorfską, oraz cztery dalsze z dużym prawdopodobieństwem ją reprezentujące. Zestawiono również 13 stano-wisk, które mogą reprezentować aktywność osadniczą z czasów złożenia do ziemi grotów ze Sławianowa. Określenie kulturowe tych znalezisk pozostawiono, póki co, otwartym.
Wykazano ponownie, że środkowy odcinek doliny Noteci jest ciągle nierozpoznaną strefą kulturową o niezwykle atrakcyjnym potencjale poznawczym, szczególnie dla czasów pomiędzy zanikiem kultury pomorskiej a momentem zasiedlenia jej przez ludność kultury wielbarskiej.
Zniszczenia wojenne boleśnie dotknęły zasoby muzealne i archiwa przechowujące informacje o działalności archeologów. Analizowana notatka prasowa jest potwierdzeniem dla tezy o niedocenionej wartości publikacji prasowych dla rekonstrukcji utraconej w ten sposób wiedzy nie tylko o zabytkach, ale również dla śledzenia dziejów badań archeologicznych i rozwoju dyscypliny.
REFERENCJE (83)
1.
BARTKOWIAK R. 2017: Najnowsze odkrycia archeologiczne na terenie nadleśnictwa Sarbia, [w:] A. Michałowski et alii (red.), Archeologia sarbskich lasów, Sarbia, 73–81.
2.
BLAJER W. 2013: Młodsza epoka brązu na ziemiach polskich w świetle badań nad skarbami, Kraków.
3.
BLUME E. 1912: Die germanischen Stämme und die Kulturen zwischen Oder und Passarge zur römischen Kaiserzeit, I Teil: Text, Mannus-Bibliothek 8, Würzburg.
4.
BLUME E. 1915: Die germanischen Stämme und die Kulturen zwischen Oder und Passarge zur römischen Kaiserzeit, II Teil: Material (red. M. Schultze), Mannus-Bibliothek 14, Würzburg.
5.
ENGEL C., LA BAUME W. 1937: Kulturen und Völker der Frühzeit im Preußenland, Königsberg.
6.
GAJDA E. 2006: Groby szkieletowe w łodziach wyposażone w broń z wczesnego okresu rzymskiego odkryte w Walkowicach, gmina Czarnków, [w:] H. Machajewski, J. Rola (red.), Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych, Poznań, 231–236.
7.
GAŁĘZOWSKA A. 2007: Obrządek pogrzebowy kultury wielbarskiej w Wielkopolsce, [w:] M. Mączyńska, A. Urbaniak (red.), Okres rzymski i wędrówek ludów w północnej Polsce i materiały z konferencji „Cmentarzyska z okresu rzymskiego jako miejsca kultu”, Białe Błota, 17–19 maja 2000 r., „Acta Universitatis Lodzensis. Folia Archaeologica” 25, 155–234.
8.
GODŁOWSKI K. 1985: Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, Wrocław.
9.
GOERKE O. 1918: Der Kreis Flatow. In geographischer, naturkundlicher und geschichtlicher Beziehung dargestellt, Flatow.
10.
GRABARCZYK T. 1983: Metalowe rzemiosło artystyczne na Pomorzu w okresie rzymskim, Wrocław.
11.
GRABARCZYK T. 1997: Kultura wielbarska na Pojezierzach Krajeńskim i Kaszubskim, Prace Komisji Archeologicznej 9, Łódź.
12.
GRUNWALD S. 2019: [rec.] Andrzej Kokowski / Wieńcysław Niemirowski, Na tropie zaginionych odkryć. Archeologia w świetle doniesień prasowych z dawnej prowincji Grenzmark – Posen-Westpreußen. Auf den Spuren von verlorenen Entdeckungen. Die Archäologie im Spiegel der Presse der ehemaligen Provinz Grenzmark – Posen-Westpreußen. Lublin 2016, „Germania” 96 (2018), 473–477.
13.
HAHUŁA K., WOŁĄGIEWICZ R. 2001: Grzybnica. Ein Gräberfeld mit Steinkreisen der Wielbark-Kultur in Pommern, Monumenta Archaeologica Barbarica VIII, Warszawa-Koszalin.
14.
HESSLER R. 1925: Vorgeschichtliches aus der Grenzmark, „Ostdeutsche Monatshefte” 5/10, 892–912.
15.
HESSLER R. 1926: Die Gesellschaft für Heimatforschung und Heimatpflege im Netzekreis e.V und das Heimatmuseum in Schönlanke, Heimatkalender für den Netzekreis 5, Schönlanke, 52–65.
16.
HOLTER F. 1931: Arbeitet mit an der Erforschung der Vorgeschichte der Provinz, „Züllichauer” Nachrichten, 13.11.1931.
17.
JAHN M. 1916: Die Bewaffnung der Germanen in der älteren Eisenzeit etwa von 700 v. Chr. bis 200 n. Chr., Mannus-Bibliothek 16, Würzburg.
18.
JUGA-SZYMAŃSKA A., SZYMAŃSKI P. 2011: Kommentar der Redaktion, [w:] M. Schmiedehelm, Das Gräberfeld am Jaskowska-See in Masuren. Studien zur westmasurischen Kultur der römischen Eisenzeit, Warszawa, 239–292.
19.
JUGA-SZYMAŃSKA A., SZYMAŃSKI P. 2018: Zabytki z Kreis Flatow w kartotece Marty Schmiedehelm, [w:] B. Niezabitowska-Wiśniewska et alii (red.), Studia Barbarica. Profesorowi Andrzejowi Kokowskiemu w 65. rocznicę urodzin, tom II, Lublin, 308–319.
20.
KACZANOWSKI P., ZABOROWSKI J. 1988: Bemerkungen über die Bewaffnung der Bevölkerung der Wielbark-Kultur, [w:] J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim (materiały z konferencji), tom I, Lublin, 221–239.
22.
KOKOWSKI A. 1976: Badania sondażowe w Złotowie (stan. 8), w woj. pilskim, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne” 6, 133––138.
23.
KOKOWSKI A. 1997: Dzieje zainteresowań starożytnościami na terenie byłego powiatu złotowskiego, [w:] H. Piszczek (red.), Złotów na pograniczu dwóch kultur. Materiały z sesji popularnonaukowej z okazji 35-lecia działalności Muzeum Ziemi Złotowskiej, Nakło-Złotów, 9–56, 89––100.
24.
KOKOWSKI A. 1998: Zur Frage so genannter „großer Häuser“ in Mittel- und Osteuropa, [w:] A. Leube (red.), Haus und Hof im östlichen Germanien. Tagung Berlin vom 4. bis 8. Oktober 1994, Schriften zur Archäologie der germanischen und slawischen Frühgeschichte 2 = Universitätsforschungen zur Prähistorischen Archäologie 50, Berlin, 14–24.
25.
KOKOWSKI A. 2003: Die Przeworsk-Kultur – ein Völkerverband zwischen 200 vor Chr. und 375 nach Chr., [w:] A. Kokowski, Ch. Leiber (red.), Die Vandalen – die Könige, die Eliten, die Krieger, die Handwerker, Nordstemmen, 77–184.
26.
KOKOWSKI A. 2004: Kultura przeworska – zarys dziejów, [w:] J. Andrzejowski, A. Kokowski, Ch. Leiber (red.), Wandalowie – strażnicy bursztynowego szlaku. Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 8 marca – 16 czerwca 2004. Katalog wystawy, Lublin-Warszawa, 25–85.
27.
KOKOWSKI A. 2005: Starożytna Polska. Od trzeciego stulecia przed Chrystusem do schyłku starożytności, Warszawa.
28.
KOKOWSKI A. 2006: Krajna Złotowska w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, [w:] W. Nowakowski et alii (red.), Goci i ich sąsiedzi na Pomorzu. Materiały z konferencji „Goci na Pomorzu Środkowym”, Koszalin 28–29 października 2005, Koszalińskie Zeszyty Muzealne, Seria A: Studia Archaeologica Pomeranica, tom II, Koszalin, 127–142.
29.
KOKOWSKI A. 2011a: Przygoda z archeologią, czyli najstarsze dzieje Krajny Złotowskiej (do czasów lokacji miasta Złotowa), Warszawa.
30.
KOKOWSKI A. 2011b: Kreismuseum Flatow (Złotów) – Provinzmuseum Schneidemühl (Piła). Nieznane dzieje archeologicznych zbiorów muzealnych w dawnej prowincji Grenzmark Posen-Westpreussen, FAP 47, 345–363.
31.
KOKOWSKI A. 2012: W sprawie cmentarzyska z kręgami kamiennymi w Krępsku, w pow. człuchowskim, [w:] J. Jaszewska (red.), Z najdawniejszych dziejów. Grzegorzowi Domańskiemu na pięćdziesięciolecie pracy naukowej, Zielona Góra, 77–84.
32.
KOKOWSKI A. 2016: Robert Liebig – archeolog amator z Wielkopolski / Ein Amateurarchäologe aus Großpolen, Lublin.
33.
KOKOWSKI A. 2017a: Friedrich Holter – ein fast vergessener Prähistoriker, [w:] B.V. Eriksen et alii (red.), Interaktion ohne Grenzen. Beispiele archäologischer Forschungen am Beginn des 21. Jahrhunderts / Interaction without borders Exemplary archaeological research at the beginning of the 21st century, Schleswig, 863–876.
34.
KOKOWSKI A. 2017b: Z badań nad historią wielkopolskiej archeologii. Dr Friedrich Holter, „Fontes Archaeologici Posnanienses“ 53, 303–330.
35.
KOKOWSKI A. 2018a: Ein Griffzungenschwert von Kraśnik (Kratznick) bei Choszczno (Arnswalde) in Polen. Entdeckt – vergessen – wiederentdeckt (auf den Spuren verlorener Museumsbestände), „Archäologisches Korrespondenzblatt” 48/1, 39–56.
36.
KOKOWSKI A. 2018b: Berichte in der Tagespresse als wissenschaftliche Informationsquelle zu archäologischen Entdeckungen, „Acta Praehistorica et Archaeologica” 50, 385–406.
37.
KOKOWSKI A. 2019a: Rekonstruktion von Quellen zur Erforschung der Vor- und Frühgeschichte auf der Grundlage von Presseberichten und Flugschriften am Beispiel der Provinz Grenzmark Posen-Westpreußen und ihrer Randgebiete, „Zentrum für Baltische und Skandinavische Archäologie – Jahresbericht 2017”, 68.
38.
KOKOWSKI A. 2019b: Najstarsze wyobrażenie złotowskiej Góry Żydowskiej, [w:] M. Chołodowska et alii (red.), Kalendarz złotowski 1370–2020, Złotów, 133–140.
39.
KOKOWSKI A. 2019c: „Erstes Ende” der Przeworsk-Kultur im Lublinerland, „Acta Archaeologica Carpathica” LIV, 129–158.
40.
KOKOWSKI A., NIEMIROWSKI W. 2016: Na tropie zaginionych odkryć. Archeologia w świetle doniesień prasowych z dawnej prowincji Grenzmark – Posen-Westpreußen / Auf den Spuren von verlorenen Entdeckungen. Die Archäologie im Spiegel der Presse der ehemaligen Provinz Grenzmark – Posen-Westpreußen, Lublin.
41.
KOKOWSKI A., NIEMIROWSKI W. 2020: Soldin / Myślibórz. Nieznane z dziejów muzeum i archeologii dawnego powiatu myśliborskiego w okresie międzywojennym, [w:] A. Kasprzak, A. Kuczkowski, M. Krzepkowski (red.), Archaeologia – Pomeranica – Musealia. Studia z okazji 80. urodzin Ignacego Skrzypka, Koszalin, 545–570.
42.
KOKOWSKI A., NIEMIROWSKI W. 2021: ‘Eine Silbermünze…’ (‘A silver coin…’) – or on Coins in a Newspaper, [w:] R. Chowaniec, R. Ciołek (wyd.), Aleksanderia. Studies on Items, Ideas and History Dedicated to Professor Aleksander Bursche on the Occasion of His 65th Birthday, Wiesbaden, 217–224.
43.
KRASZCZUK J., KRASZCZUK R. 2021: Przyczynki do prehistorii Krępska, „Studia i Materiały do Dziejów Ziemi Wałeckiej” 12, 16–27.
44.
KUŚNIERZ J. 1998: Die Beile in Polen III (Tüllenbeile), Prähistorische Bronzefunde IX/21, Stuttgart.
45.
LACHOWICZ F.J. 1964: Pomorze środkowe w okresie późnolateńskim i wpływów rzymskich, [w:] A. Sikora (red.), Z pradziejów Pomorza Środkowego, Popularnonaukowa Biblioteka Archeologiczna 13, Warszawa, 67–97.
46.
LACHOWICZ F.J. 1975: Podokres późnolateński i okres wpływów rzymskich (ok. 125 r. p.n.e. do 325 r. n.e.), [w:] M. Sikora (red.), Pradzieje Pomorza Środkowego, Biblioteka Słupska 26, Poznań, 87–121.
47.
LEUBE A., HEGEWISCH M. 2002: (red.) Prähistorie und Nationalismus. Die mittel- und osteuropäische Ur- und Frühgeschichtsforschung in den Jahren 1933–1945, Studien zur Wissenschafts- und Universitätsgeschichte 2, Heidelberg.
48.
ŁUCZKIEWICZ P. 2006: Uzbrojenie ludności ziem Polski w młodszym okresie przedrzymskim, Archaeologia Militaria II, Lublin.
49.
ŁUCZKIEWICZ P. 2018: Fragen zur Oksywie-Kultur. Oder: über die Katze von Cheshire, die langsam verschwindet, bis nichts mehr als ein Grinsen übrigbleibt, [w:] A. Michałowski, J. Schuster (red.), Kulturkonzepte und konzipierte Kulturen. Aussagemöglichkeiten und Grenzen einer systematischen Erfassung archäologischer Funde des eisenzeitlichen Mittel- und Nordeuropas. Akten des Internationalen Colloquiums anlässlich des 100. Jahrestages des Erscheinens des Fundkataloges von Erich Blume im Jahr 1915. Puszczykowo 2015, 6.–9. Mai, Kolloquien zur Vor- und Frühgeschichte 23, Bonn, 27–50.
50.
MACHAJEWSKI H. 1980: Kultura wielbarska a kultura przeworska w Wielkopolsce, „Fontes Archaeologici Posnanienses” XXIX (1978), 49–64.
51.
MACHAJEWSKI H. 1986: Stan badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem rzymskim w Wielkopolsce, [w:] K. Godłowski, R. Madyda-Legutko (red.), Stan i potrzeby badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem wpływów rzymskich w Polsce. Materiały z konferencji, Kraków, 14–16 listopad 1984, Kraków, 269–298.
52.
MACHAJEWSKI H. 2003: Wapniarnia, wielokulturowe stanowisko nr 129, gm. Trzcianka, pow. czarnkowsko-trzcianecki, woj. wielkopolskie. Wyniki badań archeologicznych prowadzonych w latach 1999–2000, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 6, 308–323.
53.
MACHAJEWSKI H. 2004: Kilka uwag wprowadzenia, [w:] H. Machajewski (red.), Kultura jastorfska na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej, Poznań, 7–12.
54.
MACHAJEWSKI H. 2013: Gronowo. Ein Gräberfeld der Wielbark-Kultur in Westpommern, Monumenta Archaeologica Barbarica XVIII, Warszawa-Szczecin-Gdańsk.
55.
MAKIEWICZ T. 2000: Nieznane odkrycie wielkiego domu halowego z późnego okresu przedrzymskiego w Pile, [w:] W. Chudziak (red.), Źródła archeologiczne i ich treści, „Archaeologia Historica Polona” 8, 297–305.
56.
MALINOWSKI T. 1961: Katalog cmentarzysk ludności kultury łużyckiej w Polsce, tom I–II, Warszawa.
57.
MĄCZYŃSKA M. 2011: Der frühvölkerwanderungszeitliche Hortfund aus Łubiana, Kreis Kościerzyna (Pommern), „Bericht der Römisch-Germanischen Kommission” 90 (2009), 7–482.
58.
MICHAŁOWSKI A. 2006: Kultura jastorfska w Wielkopolsce północnej, [w:] H. Machajewski, J. Rola (red.), Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych, Poznań, 183–199.
59.
MICHAŁOWSKI A. 2008: Okres przedrzymski w Wielkopolsce, [w:] H. Machajewski (red.), Wielkopolska w dziejach. Archeologia o regionie, Poznań, 87–105.
60.
MICHAŁOWSKI A. 2011: Budownictwo kultury przeworskiej, Z badań nad osadami okresu przedrzymskiego i wpływów rzymskich [3], Poznań.
61.
NOWAKOWSKI W. 1998: Die Fibeln Almgren 55 und 56 aus heutiger Sicht, [w:] J. Kunow (red.), 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren. Internationale Arbeitstagung 25.––28. Mai 1997 in Kleinmachnow, Land Brandenburg, Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 5, Wünsdorf [wyd. 2002], 119–123.
62.
NÜSSE H.-J. 2014: Haus, Gehöft und Siedlung im Norden und Westen der Germania magna, Berliner Archäologische Forschungen 13, Rahden/Westf.
63.
OLCZAK J., SIUCHNIŃSKI K. 1966: Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa koszalińskiego, Prace Wydziału Filozoficzno-Historycznego UAM, Seria Archeologiczna 1, Poznań.
64.
PIOTROWSKI M. 2005: Wczesnośredniowieczne okucie pochwy noża z motywem zwierzęcym znalezione w Gródku, pow. Hrubieszów, Archeologia Polski Środkowowschodniej VII, Lublin, 241–247.
65.
SCHINDLER R. 1940: Die Besiedlungsgeschichte der Goten und Gepiden im unteren Weichselraum auf Grund der Tongefäße, Quellenschriften zur ostdeutschen Vor- und Frühgeschichte 6, Leipzig.
66.
SCHULZ C. 1929: Das Heimatmuseum des Netzekreises im Jahr 1927/1928, Heimatkalender für den Netzekreis 8, Schönlanke, 59–61.
67.
SCHULZ C. 1930: Das Heimatmuseum des Netzekreises im Jahr 1928/1929, Heimatkalender für den Netzekreis 9, Schönlanke, 63–68.
68.
SCHULZ C. 1931: Das Heimatmuseum des Netzekreises im Jahr 1929/1930, Heimatkalender für den Netzekreis 10, Schönlanke, 71–74.
69.
SCHULZ C. 1933: Das Heimatmuseum des Netzekreises im Jahr 1931/1932, Heimatkalender für den Netzekreis 12, Schönlanke, 143–146.
70.
SCHULZ C. 1935: Das Heimatmuseum des Netzekreises im Jahr 1933/1934, Heimatkalender für den Netzekreis 14, Schönlanke, 129–132.
71.
SKORUPKA T. 2001: Kowalewko 12. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n.e. do początku III w. n.e.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, tom II: Wielkopolska, cz. 3, Poznań.
72.
SPROCKHOFF E. 1956: Jungbronzezeitliche Hortfunde der Südzone des nordischen Kreises (Periode 5.). Band I, II, Kataloge des Römisch-Germanischen Zentralmuseums 16/1, 2, Mainz.
73.
STROBIN A. 2011: Ceramika naczyniowa kultury oksywskiej, Gdańskie Studia Archeologiczne. Monografie 2, Gdańsk.
74.
SZAŁKOWSKA-ŁOŚ J., ŁOŚ J. 2013: Zakrzewska Osada. Cmentarzysko kultury pomorskiej i wielbarskiej na Pojezierzu Krajeńskim, Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 2, Bydgoszcz-Pękowice.
75.
TESKA M. 2017: Ostatnie wieki starej ery w strefie lasów doliny środkowej Noteci, [w:] A. Michałowski et alii (red.), Archeologia sarbskich lasów, Sarbia, 35–49.
76.
TUSZYŃSKA M. 2005: Ulkowy. Cmentarzysko kultury wielbarskiej na Pomorzu Gdańskim, Gdańsk.
77.
WALENTA K. 1981: Obrządek pogrzebowy na Pomorzu w okresie późnolateńskim i rzymskim, Archaeologia Baltica V, Polonia 80/81, Łódź (b.d.w.).
79.
WOŁĄGIEWICZ R. 1979: Kultura pomorska a kultura oksywska, [w:] T. Malinowski (red.), Problemy kultury pomorskiej, Koszalin, 33–69.
80.
WOŁĄGIEWICZ R. 1981: Kultura wielbarska – problemy interpretacji etnicznej, [w:] T. Malinowski (red.), Problemy kultury wielbarskiej, Słupsk, 79–106.
81.
WOŁĄGIEWICZ R. 1983: Przemiany kulturowe i osadnicze w kręgu jastorfskim i na jego wschodnim pograniczu. Próba porównania, [w:] W. Hensel (red.), Przemiany ludnościowe i kulturowe I tysiąclecia p.n.e. na ziemiach między Odrą a Dnieprem. Materiały z polsko-radzieckiego sympozjum paleodemograficznego, Warszawa, 6–9 grudnia 1977, Wrocław, 83–106.
82.
WOŁĄGIEWICZ R. 1986: Stan badań nad okresem rzymskim na Pomorzu, [w:] K. Godłowski, R. Madyda-Legutko (red.), Stan i potrzeby badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem wpływów rzymskich w Polsce. Materiały z konferencji, Kraków, 14–16 listopad 1984, Kraków, 299–317.
83.
WOŁĄGIEWICZ R. 1995: Lubowidz. Ein birituelles Gräberfeld der Wielbark-Kultur aus der Zeit vom Ende des 1. Jhs. v.Chr. bis zum Anfang des 3. Jhs. n.Chr., Monumenta Archaeologica Barbarica I, Kraków.
Udostępnij
| ISSN: | 0043-5082 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
