MISCELLANEA
Goths in a Gazette – Known and Unknown Information About the Wielbark Culture Graves from Sławianowo in the County of Złotów
1
Instytut Archeologii UMCS, Plac Marii Curie Skłodowskiej 4, PL 20-031 Lublin
2
Katedra Germanistyki UMCS, Plac Marii Curie Skłodowskiej 4a, PL 20-031 Lublin
Submission date: 2020-07-22
Final revision date: 2020-10-26
Acceptance date: 2021-02-03
Publication date: 2021-12-20
Wiadomości Archeologiczne 2021;LXXII(72):145-158
KEYWORDS
TOPICS
ABSTRACT
By analysing the contents of a note published in the “Oder-Zeitung” newspaper on 9 August 1937, three hitherto unknown archaeological discoveries have been introduced into scientific circulation: a Wielbark Culture grave from phase B2a from Sławianowo, a hoard of bronze objects from the Late Bronze Age from Stare Gronowo and a Lusatian Culture cemetery from Stobno. The finds from the first of the abovementioned localities were used to cross-check the earlier discoveries from the village in question, often erroneously quoted in the literature. It has been concluded that it cannot be ruled out that two Wielbark Culture cemeteries existed in this locality. A question mark was also placed over the Wielbark culture interpretation of the inhumation burials uncovered in 1907. It has been proven that the spearheads found in Sławianowo before 1907 are not, as it was assumed, elements of Wielbark Culture weaponry and should instead be dated to the Late Pre-Roman Period. Therefore, the information about settlement by the Middle Noteć River (between the rivers Drawa and Łobżonka) in that period has been re-checked, pointing to many more sites than it is believed in the latest literature (Fig. 2). The new compilation includes 16 discoveries that can be linked to the Jastorf culture, and four more that likely represent it. Also included are 13 sites that may represent settlement activity from the time when the Sławianowo spearheads were deposited. The issue of the cultural attribution of these finds has been, for the time being, left open.
It has been shown once more that the central section of the Noteć Valley is still an unexplored cultural zone with an extremely attractive research potential, especially in regard to the time between the disappearance of the Pomeranian Culture and the point when it was settled by the Wielbark Culture people.
The devastation of war painfully affected museum collections and archives storing information on the activities of archaeologists. The analysed press release confirms the thesis of an underestimated value of press publications, not only for reconstructing the lost knowledge about artefacts but also for tracing the history of archaeological research and the development of this discipline.
REFERENCES (83)
1.
BARTKOWIAK R. 2017: Najnowsze odkrycia archeologiczne na terenie nadleśnictwa Sarbia, [w:] A. Michałowski et alii (red.), Archeologia sarbskich lasów, Sarbia, 73–81.
2.
BLAJER W. 2013: Młodsza epoka brązu na ziemiach polskich w świetle badań nad skarbami, Kraków.
3.
BLUME E. 1912: Die germanischen Stämme und die Kulturen zwischen Oder und Passarge zur römischen Kaiserzeit, I Teil: Text, Mannus-Bibliothek 8, Würzburg.
4.
BLUME E. 1915: Die germanischen Stämme und die Kulturen zwischen Oder und Passarge zur römischen Kaiserzeit, II Teil: Material (red. M. Schultze), Mannus-Bibliothek 14, Würzburg.
5.
ENGEL C., LA BAUME W. 1937: Kulturen und Völker der Frühzeit im Preußenland, Königsberg.
6.
GAJDA E. 2006: Groby szkieletowe w łodziach wyposażone w broń z wczesnego okresu rzymskiego odkryte w Walkowicach, gmina Czarnków, [w:] H. Machajewski, J. Rola (red.), Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych, Poznań, 231–236.
7.
GAŁĘZOWSKA A. 2007: Obrządek pogrzebowy kultury wielbarskiej w Wielkopolsce, [w:] M. Mączyńska, A. Urbaniak (red.), Okres rzymski i wędrówek ludów w północnej Polsce i materiały z konferencji „Cmentarzyska z okresu rzymskiego jako miejsca kultu”, Białe Błota, 17–19 maja 2000 r., „Acta Universitatis Lodzensis. Folia Archaeologica” 25, 155–234.
8.
GODŁOWSKI K. 1985: Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, Wrocław.
9.
GOERKE O. 1918: Der Kreis Flatow. In geographischer, naturkundlicher und geschichtlicher Beziehung dargestellt, Flatow.
10.
GRABARCZYK T. 1983: Metalowe rzemiosło artystyczne na Pomorzu w okresie rzymskim, Wrocław.
11.
GRABARCZYK T. 1997: Kultura wielbarska na Pojezierzach Krajeńskim i Kaszubskim, Prace Komisji Archeologicznej 9, Łódź.
12.
GRUNWALD S. 2019: [rec.] Andrzej Kokowski / Wieńcysław Niemirowski, Na tropie zaginionych odkryć. Archeologia w świetle doniesień prasowych z dawnej prowincji Grenzmark – Posen-Westpreußen. Auf den Spuren von verlorenen Entdeckungen. Die Archäologie im Spiegel der Presse der ehemaligen Provinz Grenzmark – Posen-Westpreußen. Lublin 2016, „Germania” 96 (2018), 473–477.
13.
HAHUŁA K., WOŁĄGIEWICZ R. 2001: Grzybnica. Ein Gräberfeld mit Steinkreisen der Wielbark-Kultur in Pommern, Monumenta Archaeologica Barbarica VIII, Warszawa-Koszalin.
14.
HESSLER R. 1925: Vorgeschichtliches aus der Grenzmark, „Ostdeutsche Monatshefte” 5/10, 892–912.
15.
HESSLER R. 1926: Die Gesellschaft für Heimatforschung und Heimatpflege im Netzekreis e.V und das Heimatmuseum in Schönlanke, Heimatkalender für den Netzekreis 5, Schönlanke, 52–65.
16.
HOLTER F. 1931: Arbeitet mit an der Erforschung der Vorgeschichte der Provinz, „Züllichauer” Nachrichten, 13.11.1931.
17.
JAHN M. 1916: Die Bewaffnung der Germanen in der älteren Eisenzeit etwa von 700 v. Chr. bis 200 n. Chr., Mannus-Bibliothek 16, Würzburg.
18.
JUGA-SZYMAŃSKA A., SZYMAŃSKI P. 2011: Kommentar der Redaktion, [w:] M. Schmiedehelm, Das Gräberfeld am Jaskowska-See in Masuren. Studien zur westmasurischen Kultur der römischen Eisenzeit, Warszawa, 239–292.
19.
JUGA-SZYMAŃSKA A., SZYMAŃSKI P. 2018: Zabytki z Kreis Flatow w kartotece Marty Schmiedehelm, [w:] B. Niezabitowska-Wiśniewska et alii (red.), Studia Barbarica. Profesorowi Andrzejowi Kokowskiemu w 65. rocznicę urodzin, tom II, Lublin, 308–319.
20.
KACZANOWSKI P., ZABOROWSKI J. 1988: Bemerkungen über die Bewaffnung der Bevölkerung der Wielbark-Kultur, [w:] J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim (materiały z konferencji), tom I, Lublin, 221–239.
22.
KOKOWSKI A. 1976: Badania sondażowe w Złotowie (stan. 8), w woj. pilskim, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne” 6, 133––138.
23.
KOKOWSKI A. 1997: Dzieje zainteresowań starożytnościami na terenie byłego powiatu złotowskiego, [w:] H. Piszczek (red.), Złotów na pograniczu dwóch kultur. Materiały z sesji popularnonaukowej z okazji 35-lecia działalności Muzeum Ziemi Złotowskiej, Nakło-Złotów, 9–56, 89––100.
24.
KOKOWSKI A. 1998: Zur Frage so genannter „großer Häuser“ in Mittel- und Osteuropa, [w:] A. Leube (red.), Haus und Hof im östlichen Germanien. Tagung Berlin vom 4. bis 8. Oktober 1994, Schriften zur Archäologie der germanischen und slawischen Frühgeschichte 2 = Universitätsforschungen zur Prähistorischen Archäologie 50, Berlin, 14–24.
25.
KOKOWSKI A. 2003: Die Przeworsk-Kultur – ein Völkerverband zwischen 200 vor Chr. und 375 nach Chr., [w:] A. Kokowski, Ch. Leiber (red.), Die Vandalen – die Könige, die Eliten, die Krieger, die Handwerker, Nordstemmen, 77–184.
26.
KOKOWSKI A. 2004: Kultura przeworska – zarys dziejów, [w:] J. Andrzejowski, A. Kokowski, Ch. Leiber (red.), Wandalowie – strażnicy bursztynowego szlaku. Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 8 marca – 16 czerwca 2004. Katalog wystawy, Lublin-Warszawa, 25–85.
27.
KOKOWSKI A. 2005: Starożytna Polska. Od trzeciego stulecia przed Chrystusem do schyłku starożytności, Warszawa.
28.
KOKOWSKI A. 2006: Krajna Złotowska w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, [w:] W. Nowakowski et alii (red.), Goci i ich sąsiedzi na Pomorzu. Materiały z konferencji „Goci na Pomorzu Środkowym”, Koszalin 28–29 października 2005, Koszalińskie Zeszyty Muzealne, Seria A: Studia Archaeologica Pomeranica, tom II, Koszalin, 127–142.
29.
KOKOWSKI A. 2011a: Przygoda z archeologią, czyli najstarsze dzieje Krajny Złotowskiej (do czasów lokacji miasta Złotowa), Warszawa.
30.
KOKOWSKI A. 2011b: Kreismuseum Flatow (Złotów) – Provinzmuseum Schneidemühl (Piła). Nieznane dzieje archeologicznych zbiorów muzealnych w dawnej prowincji Grenzmark Posen-Westpreussen, FAP 47, 345–363.
31.
KOKOWSKI A. 2012: W sprawie cmentarzyska z kręgami kamiennymi w Krępsku, w pow. człuchowskim, [w:] J. Jaszewska (red.), Z najdawniejszych dziejów. Grzegorzowi Domańskiemu na pięćdziesięciolecie pracy naukowej, Zielona Góra, 77–84.
32.
KOKOWSKI A. 2016: Robert Liebig – archeolog amator z Wielkopolski / Ein Amateurarchäologe aus Großpolen, Lublin.
33.
KOKOWSKI A. 2017a: Friedrich Holter – ein fast vergessener Prähistoriker, [w:] B.V. Eriksen et alii (red.), Interaktion ohne Grenzen. Beispiele archäologischer Forschungen am Beginn des 21. Jahrhunderts / Interaction without borders Exemplary archaeological research at the beginning of the 21st century, Schleswig, 863–876.
34.
KOKOWSKI A. 2017b: Z badań nad historią wielkopolskiej archeologii. Dr Friedrich Holter, „Fontes Archaeologici Posnanienses“ 53, 303–330.
35.
KOKOWSKI A. 2018a: Ein Griffzungenschwert von Kraśnik (Kratznick) bei Choszczno (Arnswalde) in Polen. Entdeckt – vergessen – wiederentdeckt (auf den Spuren verlorener Museumsbestände), „Archäologisches Korrespondenzblatt” 48/1, 39–56.
36.
KOKOWSKI A. 2018b: Berichte in der Tagespresse als wissenschaftliche Informationsquelle zu archäologischen Entdeckungen, „Acta Praehistorica et Archaeologica” 50, 385–406.
37.
KOKOWSKI A. 2019a: Rekonstruktion von Quellen zur Erforschung der Vor- und Frühgeschichte auf der Grundlage von Presseberichten und Flugschriften am Beispiel der Provinz Grenzmark Posen-Westpreußen und ihrer Randgebiete, „Zentrum für Baltische und Skandinavische Archäologie – Jahresbericht 2017”, 68.
38.
KOKOWSKI A. 2019b: Najstarsze wyobrażenie złotowskiej Góry Żydowskiej, [w:] M. Chołodowska et alii (red.), Kalendarz złotowski 1370–2020, Złotów, 133–140.
39.
KOKOWSKI A. 2019c: „Erstes Ende” der Przeworsk-Kultur im Lublinerland, „Acta Archaeologica Carpathica” LIV, 129–158.
40.
KOKOWSKI A., NIEMIROWSKI W. 2016: Na tropie zaginionych odkryć. Archeologia w świetle doniesień prasowych z dawnej prowincji Grenzmark – Posen-Westpreußen / Auf den Spuren von verlorenen Entdeckungen. Die Archäologie im Spiegel der Presse der ehemaligen Provinz Grenzmark – Posen-Westpreußen, Lublin.
41.
KOKOWSKI A., NIEMIROWSKI W. 2020: Soldin / Myślibórz. Nieznane z dziejów muzeum i archeologii dawnego powiatu myśliborskiego w okresie międzywojennym, [w:] A. Kasprzak, A. Kuczkowski, M. Krzepkowski (red.), Archaeologia – Pomeranica – Musealia. Studia z okazji 80. urodzin Ignacego Skrzypka, Koszalin, 545–570.
42.
KOKOWSKI A., NIEMIROWSKI W. 2021: ‘Eine Silbermünze…’ (‘A silver coin…’) – or on Coins in a Newspaper, [w:] R. Chowaniec, R. Ciołek (wyd.), Aleksanderia. Studies on Items, Ideas and History Dedicated to Professor Aleksander Bursche on the Occasion of His 65th Birthday, Wiesbaden, 217–224.
43.
KRASZCZUK J., KRASZCZUK R. 2021: Przyczynki do prehistorii Krępska, „Studia i Materiały do Dziejów Ziemi Wałeckiej” 12, 16–27.
44.
KUŚNIERZ J. 1998: Die Beile in Polen III (Tüllenbeile), Prähistorische Bronzefunde IX/21, Stuttgart.
45.
LACHOWICZ F.J. 1964: Pomorze środkowe w okresie późnolateńskim i wpływów rzymskich, [w:] A. Sikora (red.), Z pradziejów Pomorza Środkowego, Popularnonaukowa Biblioteka Archeologiczna 13, Warszawa, 67–97.
46.
LACHOWICZ F.J. 1975: Podokres późnolateński i okres wpływów rzymskich (ok. 125 r. p.n.e. do 325 r. n.e.), [w:] M. Sikora (red.), Pradzieje Pomorza Środkowego, Biblioteka Słupska 26, Poznań, 87–121.
47.
LEUBE A., HEGEWISCH M. 2002: (red.) Prähistorie und Nationalismus. Die mittel- und osteuropäische Ur- und Frühgeschichtsforschung in den Jahren 1933–1945, Studien zur Wissenschafts- und Universitätsgeschichte 2, Heidelberg.
48.
ŁUCZKIEWICZ P. 2006: Uzbrojenie ludności ziem Polski w młodszym okresie przedrzymskim, Archaeologia Militaria II, Lublin.
49.
ŁUCZKIEWICZ P. 2018: Fragen zur Oksywie-Kultur. Oder: über die Katze von Cheshire, die langsam verschwindet, bis nichts mehr als ein Grinsen übrigbleibt, [w:] A. Michałowski, J. Schuster (red.), Kulturkonzepte und konzipierte Kulturen. Aussagemöglichkeiten und Grenzen einer systematischen Erfassung archäologischer Funde des eisenzeitlichen Mittel- und Nordeuropas. Akten des Internationalen Colloquiums anlässlich des 100. Jahrestages des Erscheinens des Fundkataloges von Erich Blume im Jahr 1915. Puszczykowo 2015, 6.–9. Mai, Kolloquien zur Vor- und Frühgeschichte 23, Bonn, 27–50.
50.
MACHAJEWSKI H. 1980: Kultura wielbarska a kultura przeworska w Wielkopolsce, „Fontes Archaeologici Posnanienses” XXIX (1978), 49–64.
51.
MACHAJEWSKI H. 1986: Stan badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem rzymskim w Wielkopolsce, [w:] K. Godłowski, R. Madyda-Legutko (red.), Stan i potrzeby badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem wpływów rzymskich w Polsce. Materiały z konferencji, Kraków, 14–16 listopad 1984, Kraków, 269–298.
52.
MACHAJEWSKI H. 2003: Wapniarnia, wielokulturowe stanowisko nr 129, gm. Trzcianka, pow. czarnkowsko-trzcianecki, woj. wielkopolskie. Wyniki badań archeologicznych prowadzonych w latach 1999–2000, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 6, 308–323.
53.
MACHAJEWSKI H. 2004: Kilka uwag wprowadzenia, [w:] H. Machajewski (red.), Kultura jastorfska na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej, Poznań, 7–12.
54.
MACHAJEWSKI H. 2013: Gronowo. Ein Gräberfeld der Wielbark-Kultur in Westpommern, Monumenta Archaeologica Barbarica XVIII, Warszawa-Szczecin-Gdańsk.
55.
MAKIEWICZ T. 2000: Nieznane odkrycie wielkiego domu halowego z późnego okresu przedrzymskiego w Pile, [w:] W. Chudziak (red.), Źródła archeologiczne i ich treści, „Archaeologia Historica Polona” 8, 297–305.
56.
MALINOWSKI T. 1961: Katalog cmentarzysk ludności kultury łużyckiej w Polsce, tom I–II, Warszawa.
57.
MĄCZYŃSKA M. 2011: Der frühvölkerwanderungszeitliche Hortfund aus Łubiana, Kreis Kościerzyna (Pommern), „Bericht der Römisch-Germanischen Kommission” 90 (2009), 7–482.
58.
MICHAŁOWSKI A. 2006: Kultura jastorfska w Wielkopolsce północnej, [w:] H. Machajewski, J. Rola (red.), Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych, Poznań, 183–199.
59.
MICHAŁOWSKI A. 2008: Okres przedrzymski w Wielkopolsce, [w:] H. Machajewski (red.), Wielkopolska w dziejach. Archeologia o regionie, Poznań, 87–105.
60.
MICHAŁOWSKI A. 2011: Budownictwo kultury przeworskiej, Z badań nad osadami okresu przedrzymskiego i wpływów rzymskich [3], Poznań.
61.
NOWAKOWSKI W. 1998: Die Fibeln Almgren 55 und 56 aus heutiger Sicht, [w:] J. Kunow (red.), 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren. Internationale Arbeitstagung 25.––28. Mai 1997 in Kleinmachnow, Land Brandenburg, Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 5, Wünsdorf [wyd. 2002], 119–123.
62.
NÜSSE H.-J. 2014: Haus, Gehöft und Siedlung im Norden und Westen der Germania magna, Berliner Archäologische Forschungen 13, Rahden/Westf.
63.
OLCZAK J., SIUCHNIŃSKI K. 1966: Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa koszalińskiego, Prace Wydziału Filozoficzno-Historycznego UAM, Seria Archeologiczna 1, Poznań.
64.
PIOTROWSKI M. 2005: Wczesnośredniowieczne okucie pochwy noża z motywem zwierzęcym znalezione w Gródku, pow. Hrubieszów, Archeologia Polski Środkowowschodniej VII, Lublin, 241–247.
65.
SCHINDLER R. 1940: Die Besiedlungsgeschichte der Goten und Gepiden im unteren Weichselraum auf Grund der Tongefäße, Quellenschriften zur ostdeutschen Vor- und Frühgeschichte 6, Leipzig.
66.
SCHULZ C. 1929: Das Heimatmuseum des Netzekreises im Jahr 1927/1928, Heimatkalender für den Netzekreis 8, Schönlanke, 59–61.
67.
SCHULZ C. 1930: Das Heimatmuseum des Netzekreises im Jahr 1928/1929, Heimatkalender für den Netzekreis 9, Schönlanke, 63–68.
68.
SCHULZ C. 1931: Das Heimatmuseum des Netzekreises im Jahr 1929/1930, Heimatkalender für den Netzekreis 10, Schönlanke, 71–74.
69.
SCHULZ C. 1933: Das Heimatmuseum des Netzekreises im Jahr 1931/1932, Heimatkalender für den Netzekreis 12, Schönlanke, 143–146.
70.
SCHULZ C. 1935: Das Heimatmuseum des Netzekreises im Jahr 1933/1934, Heimatkalender für den Netzekreis 14, Schönlanke, 129–132.
71.
SKORUPKA T. 2001: Kowalewko 12. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n.e. do początku III w. n.e.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, tom II: Wielkopolska, cz. 3, Poznań.
72.
SPROCKHOFF E. 1956: Jungbronzezeitliche Hortfunde der Südzone des nordischen Kreises (Periode 5.). Band I, II, Kataloge des Römisch-Germanischen Zentralmuseums 16/1, 2, Mainz.
73.
STROBIN A. 2011: Ceramika naczyniowa kultury oksywskiej, Gdańskie Studia Archeologiczne. Monografie 2, Gdańsk.
74.
SZAŁKOWSKA-ŁOŚ J., ŁOŚ J. 2013: Zakrzewska Osada. Cmentarzysko kultury pomorskiej i wielbarskiej na Pojezierzu Krajeńskim, Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 2, Bydgoszcz-Pękowice.
75.
TESKA M. 2017: Ostatnie wieki starej ery w strefie lasów doliny środkowej Noteci, [w:] A. Michałowski et alii (red.), Archeologia sarbskich lasów, Sarbia, 35–49.
76.
TUSZYŃSKA M. 2005: Ulkowy. Cmentarzysko kultury wielbarskiej na Pomorzu Gdańskim, Gdańsk.
77.
WALENTA K. 1981: Obrządek pogrzebowy na Pomorzu w okresie późnolateńskim i rzymskim, Archaeologia Baltica V, Polonia 80/81, Łódź (b.d.w.).
79.
WOŁĄGIEWICZ R. 1979: Kultura pomorska a kultura oksywska, [w:] T. Malinowski (red.), Problemy kultury pomorskiej, Koszalin, 33–69.
80.
WOŁĄGIEWICZ R. 1981: Kultura wielbarska – problemy interpretacji etnicznej, [w:] T. Malinowski (red.), Problemy kultury wielbarskiej, Słupsk, 79–106.
81.
WOŁĄGIEWICZ R. 1983: Przemiany kulturowe i osadnicze w kręgu jastorfskim i na jego wschodnim pograniczu. Próba porównania, [w:] W. Hensel (red.), Przemiany ludnościowe i kulturowe I tysiąclecia p.n.e. na ziemiach między Odrą a Dnieprem. Materiały z polsko-radzieckiego sympozjum paleodemograficznego, Warszawa, 6–9 grudnia 1977, Wrocław, 83–106.
82.
WOŁĄGIEWICZ R. 1986: Stan badań nad okresem rzymskim na Pomorzu, [w:] K. Godłowski, R. Madyda-Legutko (red.), Stan i potrzeby badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem wpływów rzymskich w Polsce. Materiały z konferencji, Kraków, 14–16 listopad 1984, Kraków, 299–317.
83.
WOŁĄGIEWICZ R. 1995: Lubowidz. Ein birituelles Gräberfeld der Wielbark-Kultur aus der Zeit vom Ende des 1. Jhs. v.Chr. bis zum Anfang des 3. Jhs. n.Chr., Monumenta Archaeologica Barbarica I, Kraków.
| ISSN: | 0043-5082 |
We process personal data collected when visiting the website. The function of obtaining information about users and their behavior is carried out by voluntarily entered information in forms and saving cookies in end devices. Data, including cookies, are used to provide services, improve the user experience and to analyze the traffic in accordance with the Privacy policy. Data are also collected and processed by Google Analytics tool (more).
You can change cookies settings in your browser. Restricted use of cookies in the browser configuration may affect some functionalities of the website.
You can change cookies settings in your browser. Restricted use of cookies in the browser configuration may affect some functionalities of the website.
