PL EN
ODKRYCIA
Odlew z Czernawczyc i zapinki typu 41 O. Almgrena z ziem Białorusi
 
Więcej
Ukryj
1
Wydział Archeologii, Uniwersytet Warszawski, Polska
 
 
Data nadesłania: 27-03-2023
 
 
Data ostatniej rewizji: 10-05-2023
 
 
Data akceptacji: 19-03-2024
 
 
Data publikacji online: 19-03-2024
 
 
Autor do korespondencji
Vadzim Beliavets   

Wydział Archeologii, Uniwersytet Warszawski, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927, Warszawa, Polska
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2023;LXXIV(74):217-226
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
W artykule jest reprezentowany półfabrykat fibuli typu 41 O. Almgrena, wypadkowo odkryty w 2019 r. na wielowarstwowej osadzie Čarnaǔčycy (Brescki raj., Bresckaja vobl., By). Wraz z podobnym znaleziskiem z osady Radaść st. 2, świadczą o produkowaniu tego typu zapinek na wschodniej peryferii dorzecza Bugu, objętego w fazie B2/C1-C1a ekspansją ludności wielbarskiej kultury. Analiza tych półfabrykatów na tle znalezisk innych zapinek typu A.41 z ziem Białorusi, pozwala na sprecyzowanie wcześniejszych ustaleń o drogach przemieszczania się i formowania stref wpływu wielbarskiego osadnictwa w trakcie jego migracji w stronę polskiej Lubelszczyzny i ukraińskiego Wołynia na przełomie II i III w.
FINANSOWANIE
praca na UW
REFERENCJE (41)
1.
Almgren O. 1923: Studien über Nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Mannus-Bi¬blio¬thek 32, Leip¬zig2 [Curt Kabitzsch Verlag].
 
2.
Andrzejowski J. 1994: Zapinki o cechach mieszanych II i IV grupy Almgrena, Barbaricum 3, Warszawa [Uniwersytet Warszawski], 87–129.
 
3.
Andrzejowski J. 2018: Jartypory-type brooches – traces of a ‘living culture’ or just a research construct?, [w:] A. Michałowski, J. Schuster (red.), Kulturkonzepte und konzipierte Kulturen. Aussagemöglichkeiten und Grenzen einer systematischen Erfassung archäologischer Funde des eisenzeitlichen Mittel- und Nordeuropas. Akten des Internationalen Colloquiums anlässlich des 100. Jahrestages des Erscheinens des Fundkataloges von Erich Blume im Jahr 1915. Puszczykowo 2015, 6.–9. Mai, Kolloquien zur Vor- und Frühgeschichte 23, Bonn [Dr. Rudolf Habelt GmBH], 99–127.
 
4.
Andrzejowski J. 2020: The Eastern Zone of the Przeworsk Culture – and what it comprehends, AAC LV, 9–38.
 
5.
Belâvec V.G. (Белявец В.Г.) 2004: [V. Belâvec] Belaruskae Zahodnâe Palesse ŭ peryâd pravìncyjnarymskіh uplyvaŭ – stan ì perspektyvy dasledavannâў, [w:] A. Kośko, A. Kalečyc (red.), Wspólnota dziedzictwa kulturowego ziem Białorusi i Polski, Warszawa [Ośrodek Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego], 227–265.
 
6.
Belâvec V.G. (Белявец В.Г.) 2007: [V.G. Belevec] K izučeniû pamâtnikov vel'barskoj kul'tury v Belarusi, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Nowe materiały i interpretacje: stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej, Gdańsk [Muzeum Archeologiczne w Gdańsku], 293–344.
 
7.
Belâvec V.G. (Белявец В.Г.) 2016a: Nasel'nіctva vel'barskaj kul'tury ŭ gìstoryka-kul'turnym razvìccì zâmel' Belarusì rubâžu II/III – pačatku V st. n.è., [w:] O.N. Levko, V.G. Belevec (red.), Slavâne na territorii Belarusi v dogosudarstvennyj period, tom 1, Minsk [Belaruskaâ Navuka], 384–450.
 
8.
Belâvec V.G. (Белявец В.Г.) 2016b: [V. Beljavec] Zapinki grup III i IV O. Almgrena na Białorusi, [w:] A. Jarzec, W. Nowakowski, A. Szela (red.), Pogranicze trzech światów – Mazowsze u schyłku starożytności, ŚWIATOWIT Suppl. Series P: Prehistory and Middle Ages XVII, Warszawa [Instyttut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego], 52–88.
 
9.
Belâvec V.G. (Белявец В.Г.) 2017a: [V.G. Belevec] Rezul'taty razvedočnyh rabot na poselenii Merčicy 2 i perspektivy izučeniâ pamâtnikov rimskogo vremeni i èpohi Velikogo pereseleniâ narodov v Belorusskom Poles'e, [w:] V.E. Rodinkova, O.S. Rumânceva (red.), Evropa ot Latena do Srednevekov'â: varvarskij mir i roždenie slavânskih kul'tur. K 60-letiâ A.M. Oblomskogo, Ranneslavânskij mir 18, Moskva [Institut Arheologii Rossijskoj Akademii Nauk], 179–191.
 
10.
Belâvec V.G. (Белявец В.Г.) 2017b: [Belavec V.] O elementach przeworskich w materiałach z cmentarzyska w Brześciu-Tryszynie (Брэст-Трышын) na przykładzie naczyń z wybranych grobów, [w:] J. Andrzejowski et alii (red.), Orbis Barbarorum. Studia ad archaeologiam germanorum et baltorum temporibus Imperii Romani pertinentia Adalberto Nowakowski dedicata, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina VI, Warszawa-Schleswig [Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego / Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego, / Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica / Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie] 293–307.
 
11.
Belâvec V.G. (Белявец В.Г.) 2022: Rèčy vel'barskaga pahodžannâ ŭ zborah Grodzenskaga dzâržaўnaga gìstoryka-arhealagіčnaga muzea, [w:] A.U. Cìhamìraŭ, A.D. Garškoŭ (red.), Labor omnia vincit. Praca zaŭsëdy peramagae: matèryâl'naâ kul'tura ŭ gìstaryčnym kantèksce. Prablemy vyvučènnâ ì zahavannâû. Matèryâly kanferèncyì, Grodna 6–7 maâ 2021 g., Grodna [Grodzenski dzâržaŭny ŭnìversìtèt іmâ Jankì Kupaly], 3–14.
 
12.
Cieśliński A., Rau A. 2017: Ermland und Oberland in der späten römischen Kaiserzeit und frühen Völkerwanderungszeit im Licht neuer Erwerbengen des Museums für Ermland und Masuren in Olsztyn, [w:] J. Andrzejowski et alii (red.), ORBIS BARBARORUM. Studia ad archaeologiam germanorum et baltorum temporibus Imperii Romani pertinentia Adalberto Nowakowski dedicata, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina VI, Warszawa-Schleswig [Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego / Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica / Zentrum für Baltische und Skandinavische Archäologie], 327–342.
 
13.
Cociş S., Bârcă V. 2013: The workshops and production of “sarmatian” brooches (Almgren group VII, series I), „Dacia” NS LVII, 161–175.
 
14.
Godłowski K. 1972: Fromborski skarb z okresu wędrówek ludów, „Komentarze Fromborskie” 4, 57–69.
 
15.
Godłowski K. 1974: Chronologia okresu późnorzymskiego i wczesnego okresu wędrówek ludów w Polsce północno-wschodniej, RB XII, 9–109.
 
16.
Gorohovskij E.L. (Гороховский Е.Л.) 1988: Hronologiâ černâhovskih mogil'nikov lesostepnoj Ukrainy, [w:] B.A. Rybakov [red.], Trudy V Meždunarodnogo kongressa archeologov-slavistov, tom 4, Kiev 1988 [Naukova dumka], 34–46.
 
17.
Iov O.V. [Иов О.В.] 2008: Otčët ob arheologičeskih issledovaniâh v 2007 g. v Brestskom, Kobrinskom, Pinskom raënah Brestskoj oblasti i Kalinkovičskom rajone Gomel'skoj oblasti, mps (Arhіŭ arhealagìčnaj navukovaj dakumentacyі DNU «Іnstytut gìstoryì NAN Belarusì», Mìnsk, nr 2390).
 
18.
Kokowski A. 1995: Grupa masłomęcka. Z badań nad przemianami kultury Gotów w młodszym okresie rzymskim, Lublin [Wydawnictwa UMCS].
 
19.
Kuharenko Û.V. (Кухаренко Ю.В.) 1980: Mogil'nik Brest-Trišin, Moskva [Nauka].
 
20.
Mączyńska M. 2006: Uwagi o niektórych typach zapinek II grupy serii wschodniej Oscara Almgrena, WA LVIII, 159–184.
 
21.
Mączyńska M. 2011: Der frühvölkerwanderungszeitliche Hortfund aus Łubiana, Kreis Kościerzyna (Pommern), BerRGK 90 (2009), 7–481.
 
22.
Mączyńska M. 2019: Die Stufen C3 und D1 in der Wielbark-Kultur – ein Trennungsversuch, [w:] R. Annaert (red.), Early medieval waterscapes. Risks and opportunities for (im)material cultural exchange, Neue Studien zur Sachsenforschung 8, Brauschweig [Verlag Uwe Krebs], 207–220.
 
23.
Mączyńska M. 2020: The Southern Baltic Region, [w:] A. Bursche, J. Hines, A. Zapolska (red.), The Migration Period between the Oder and the Vistula 1, East Central and Eastern Europe in the Middle Ages, 450–1450, 59, Leiden-Boston [Brill], 434–466.
 
24.
Mączyńska M., Rudnicka D. 1998: Uwagi wstępne o skarbie z okresu rzymskiego z Łubianej, woj. gdańskie, [w:] J. Kolendo (red.), Nowe znaleziska importów rzymskich z ziem Polski I, CRFB Polen, Suppl. 1 Warszawa [Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego], 41–51.
 
25.
Natuniewicz-Sekuła M. 2020: Złotnictwo społeczności kultury wielbarskiej ze szczególnym uwzględnieniem wybranych zabytków z cmentarzyska w Weklicach, Warszawa [Instytut Archeologii i Etnologii PAN].
 
26.
Niezabitowska-Wiśniewska B. 2021: Zapinki 8 serii V grupy Oscara Almgrena z Lubelszczyzny, [w:] A. Michałowski et alii (red.), Ze świata dawnych barbarzyńców. Studia pradziejowe i wczesnodziejowe. Księga dedykowana Profesorowi Henrykowi Machajewskiemu z okazji 70. urodzin i 50 lat pracy archeologicznej, Seria Archeologia 60, Poznań [Wydawnictwo Naukowe UAM], 277–300.
 
27.
Niezabitowska-Wiśniewska B. 2022: Młodszy okres przedrzymski, rzymski i wędrówek ludów – materiały do dziejów Kotliny Hrubieszowskiej / Late pre-Roman, Roman and Migration periods – materials for the history of the Hrubieszów Basin, [w:] B. Niezabitowska-Wiśniewska, A. Hyrchała, B. Bartecki (red.), Odkryte. Odzyskane. Ocalone. Kolekcja zabytków z młodszego okresu przedrzymskiego, okresu rzymskiego i wędrówek ludów ze zbiorów Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie / Unearthed. Recovered. Saved. A collection of late pre-Roman, Roman and Migration period artefacts from the Rev. Stanisław Staszic Museum in Hrubieszów, Hrubieszów [Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie], 24–452.
 
28.
Nowakowski W. 1996: Das Samland in der römischen Kaiserzeit und seine Verbindungen mit dem römischen Reich und der barbarischen Welt, Veröffentlichung des Vorgeschichtlichen Seminars Marburg, Sonderbd. 10, Marburg-Warszawa [AS Druk].
 
29.
Olędzki M. 1998: Rollenkappenfibeln der östlichen Hauptserie O. Almgren 37-41 und die Varianten Fig. 42-43, [w:] 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren. Internationale Arbeitstagung 25.–28. Mai 1997 in Klein Machnow, Land Brandenburg, Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 5, Wunsdorf [druk 2002; Verlag Brandenburgisches Landesmuseum für Ur- und Frühgeschichte], 67–84.
 
30.
Peiser F.E., Kemke H. 1914: Der Depotfund von Frauenburg, Prussia 23/I (1905–1909), 58–79.
 
31.
Prochowicz R. 2014: Naprawiane zapinki kapturkowe z cmentarzysk kultury wielbarskiej w Szelkowie Nowym, pow. makowski, [w:] J. Andrzejowski (red.), In medio Poloniae barbaricae. Agnieszka Urbaniak in memoriam, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina III, Warszawa [Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica], 191–196.
 
32.
Schuster J. 2006: O późnych zapinkach kapturkowych (A II 41), WA LVIII, 101–120.
 
33.
Schmidt A. 1902: Das Graberfeld von Warmhof bei Mewe, Reg.-Bez. Marienwerder (W.-Pr.), „Zeitschrift fur Ethnologie” 34, 97–160.
 
34.
Strobin J. 2021: Analiza technologiczna wybranych zabytków ze stopów miedzi i srebra z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Babim Dole-Borczu, stan. 2, [w:] M. Mączyńska, I. Jakubczyk, A. Urbaniak, Babi Dół-Borcz. Cmentarzysko kultury wielbarskiej z kręgami kamiennymi i kurhanami na Pomorzu, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina IX, Warszawa-Gdańsk [Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego / Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica / Muzeum Archeologiczne w Gdańsku], 116–127.
 
35.
Szter I., Wiśniewska A., Woźniak M. 2018: Zapinka Almgren 172 z Wąsosza, w powiecie grajewskim, na tle innych fibul tego typu z obszaru kultury wielbarskiej i zachodniobałtyjskiego kręgu kulturowego [w:] S. Wadyl, M. Karczewski, M. Hoffmann (red.), Materiały do Archeologii Warmii i Mazur, tom 2, Warszawa-Białystok-Olsztyn [Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego / Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku / Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie], 153¬–192.
 
36.
Szter I., Zapolska A. 2020: Der Hortfund von Frauenburg, Kr. Braunsberg. Germanen und Balten in der Völkerwanderungszeit, [w:] G. Uelsberg, M. Wemhoff (red.), Germanen. Eine archäologische Bestandsaufnahme, Darmstadt [wbg Theiss], 361–367.
 
37.
Szela A. 2018: Kuczbork-Osada. Nekropola z pogranicza starożytnych światów, ŚWIATOWIT Suppl. Series P: Prehistory and Middle Age XXI, Warszawa [Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego].
 
38.
Tejral J. 2006: Die germanische Gieβereiwerkstatt in Pasohlávky (Bez. Břeclav). Ein Beitrag zur Frage der Fernhandels- und Kulturbeziehungen nach den Markomannenkriegen, PA XCVII, 133–170.
 
39.
Wołągiewicz R. 1993: Ceramika kultury wielbarskiej między Bałtykiem a Morzem Czarnym, Szczecin [Muzeum Narodowe w Szczecinie].
 
40.
Woźniak M. 2016: Grób 884 z cmentarzyska kultury przeworskiej i wielbarskiej w Kleszewie, pow. pułtuski [w:] A. Jarzec, W. Nowakowski, A. Szela (red.), Pogranicze trzech światów – Mazowsze u schyłku starożytności, ŚWIATOWIT Suppl. Series P: Prehistory and Middle Ages XVII, Warszawa [Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego], 189–209.
 
41.
Woźniak M. 2021: Kleszewo. Cmentarzysko kultur przeworskiej i wielbarskiej na połnocnym Mazowszu. Część 1: Katalog, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina X/1, Pruszków-Warszawa [Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego w Pruszkowie / Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica / Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego].
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top