PL EN
ODKRYCIA
Pochówek rodzinny z cmentarzyska kultury przeworskiej w Czersku na Urzeczu
 
Więcej
Ukryj
1
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, ul. Długa 52 «Arsenał», 00-241 Warszawa
 
 
Data publikacji: 31-12-2014
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2014;LXV(65):263-276
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
In 2008 the State Archaeological Museum in Warsaw started excavating a cemetery of the Przeworsk Culture people at Czersk, on the left bank of the Vistula, 40 km south of Warsaw (Fig. 1), in an ethnographic region of Urzecze (cf. Ł. M. Stanaszek 2012, p. 19–21). The site lies on a small elevation, the remnant of an alluvial soil deposit at the foot of a high river escarpment. To date, 2200 m2 have been excavated, uncovering 223 features – 170 pit and urned graves of the Przeworsk Culture – and 53 settlement features of Lusatian Culture. The earliest graves of the Przeworsk Culture have been dated to phase A2, the latest unearthed so far – to phase C1a. One of more remarkable features is grave 66 (Fig. 3), with two urns containing cremated human bones and pyre debris. In its N area was an urn (burial 66A) covered with a large rusticated vessel, so-called coarse ware (Fig. 5:10.11), holding the cremated bones of a woman, aged adultus-maturus. The cremation found in an urn standing in S area of the grave (burial 66B) were identified as belonging to a male, aged adultus-maturus. No boundary between the pits containing the two burials was recovered – suggesting that this was a double, possibly, even a family grave. Next to urn 66A were fragments of a fire-distorted pottery basin and of a jug with an angular tunnel handle (Fig. 5:12.13), between the urn and the vessel covering it were fragments of a copper alloy eye brooch, Prussian series, an iron rectangular knife, iron awl, iron ring, a fragment of an undetermined iron object, a stone polisher and a clay cube with openings in every wall (Fig. 4:1–7). In the pit of burial 66B was a small clay basin (Fig. 7:19) containing e.g., iron blacksmith’s tools: tongs, a file and a chisel/punch (Fig. 6:14–16); the seriously fragmented urn (Fig. 7:20) held an iron chain link with a loop having hooked endings (Fig. 6:18). Also found in the small basin was a lump of corroded and fused iron objects – identified in an X-ray image as a fragment of a knife (Fig. 7:17b), a fragment of a buckle (Fig. 7:17b) type AD1 acc. to R. Madyda-Legutko (1987, p. 24), a spur (Fig. 7:17a) type E2 acc. to J. Ginalski (1991, p. 59) and an iron ring (Fig. 7:17d), possibly from a chisel handle terminal. The eye brooch type A.61 dates the burial 66A to the mature stadium of phase B2 (J. Andrzejowski 2001, p. 61). Consistent with this chronology is the form of the urn – a profiled three-handled vase. Vessels of this form, similarly as eye brooches of the Prussian series, are recorded in quantity in the eastern zone of the Przeworsk Culture (T. Dąbrowska 1996; J. Andrzejowski 2001, p. 79–82). A particularly interesting find is the clay cube with openings in each wall (Fig. 4:7). Several objects of this description are recorded in Central Europe (see: List of finds). They come in two forms. One group are cube-shaped objects like the grave find from Czersk (Fig. 8), the second group are specimens that are spherical or shaped like a cube with rounded or truncated corners (Fig. 9). Their dating spans the Roman Period and the Migration Period. These objects of an as yet obscure function in literature are usually interpreted as idiosyncratic form of spindlewhorl. Possibly, they were used in twisting strands of yarn, but this technique does not find confirmation in ethnographic analogies. The set of blacksmith’s tools found with the burial 66B (Fig. 6:14–16) is one of only 17 similar sets recorded so far on the territory of the Przeworsk Culture (Sz. Orzechowski 2013, p. 263, fig. 130, table 26). The earliest, dated to the Younger Pre-Roman Period, comes from grave 36 in the cemetery at Wesółki, Kalisz County (I. & K. Dąbrowscy 1967, p. 44–46, fig. 43:4.11.13.16.17.20.23), others dated from the Roman Period (A. Kokowski 1990, p. 193–195). The small basin holding the tools found in burial 66B, corresponds to type VI/2 and is dated to phase B2 (T. Liana 1970, p. 440). This would also be the dating of the spur, type E2. Grave 66 from Czersk is very likely to be a so-called family grave. This is supported by the placement of the two urns, separated by just a dozen-odd centimetres, and the lack of evidence to suggest that this arrangement was not deliberate. Anthropological analysis of the bone remain (male and female, both aged adultus-maturus) and the identical dating of the two burials imply a close relationship between the two dead individuals. Naturally, it cannot be established whether the dead were blood relations or a married couple, and whether they were buried during the same funeral ceremony.
 
REFERENCJE (53)
1.
Andrzejowski, J., Nadkole 2. A Cemetery of the Przeworsk Culture in Eastern Poland, Monumenta Archaeologica Barbarica V, Kraków, 1998.
 
2.
Andrzejowski, J., Wschodnia strefa kultury przeworskiej – próba definicji, Wiadomości Archeologiczne LIV (1995–1998), 2001, s. 59–87.
 
3.
Anger, S., Das Gräberfeld zu Rondsen im Kreise Graudenz, Abhandlungen zur Landeskunde der Provinz Westpreussen 1, Graudenz, 1890.
 
4.
Bednarczyk, J., Łaszkiewicz, T., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Inowrocławiu-Szymborzu, woj. bydgoskie stanowisko 1, Inowrocław, 1990.
 
5.
Berg-Hobohm, S., Die Entwicklung eines germanischen Dorfes bei Göritz, Landkreis Oberspreewald-Lausitz, [w:] E. Bönisch, V. Grünewald (red.), Ausgrabungen im Niederlausitzer Braunkohlenrevier 2000, Arbeitsberichte zur Bodenkmalpflege in Brandenburg 8, Calau, 2001, s. 159–164.
 
6.
Błażejewski, A., Obrządek pogrzebowy kultury przeworskiej na Śląsku, Wrocław, 1998.
 
7.
Chmielewski, T. J., Po nitce do kłębka, Warszawa, 2009.
 
8.
Cieślik, E., Ciałopalne cmentarzysko kultury przeworskiej w Komorowie woj. skierniewickie, m-pis pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 1995.
 
9.
Czarnecka, K., Struktura społeczna ludności kultury przeworskiej. Próba rekonstrukcji na podstawie źródeł archeologicznych i analizy danych antropologicznych z cmentarzysk, Warszawa, 1990.
 
10.
Czarnecka, K., Oblin. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Südmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica XIII, Warszawa, 2007.
 
11.
Czarnecka, K., A Parade Shield from the Przeworsk Culture Cemetery in Czersk, near Warsaw, Poland: an International Sign of Status in the Early Roman Period, [w:] A. Bliujienė (red.), People at the Crossroads of Space and Time (Footmarks of Societies in Ancient Europe) II, „Archaeologia Baltica” 18, 2012, s. 97–108.
 
12.
Czarnecka, K., W środku paradnej tarczy. Ciekawy grób z cmentarzyska kultury przeworskiej w Czersku, pow. piaseczyński, [w:] T. Kurasiński, K. Skóra (red.), Grób w przestrzeni, przestrzeń w grobie. Przestrzenne uwarunkowania w dawnej obrzędowości pogrzebowej, Acta Archaeologica Lodziensia 60, Łódź, 2014, s. 35–44.
 
13.
Dąbrowscy, I. i K., Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i wpływów rzymskich w Wesółkach, pow. Kalisz, Wrocław, 1967.
 
14.
Dąbrowscy, I. i K., Osada lateńsko-rzymska we wsi Piwonice, pow. Kalisz, Materiały Starożytne XI, 1968, s. 423–505.
 
15.
Dąbrowska, T., Uwagi o ornamentyce ceramiki przeworskiej z wczesnego okresu wpływów rzymskich, [w:] A. Kokowski (red.), Studia Gothica I, Lublin, 1996, s. 111–120.
 
16.
Dąbrowska, T., Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica III, Kraków, 1997.
 
17.
Dąbrowski, K., Badania archeologiczne w Piwonicach w 1965 roku, Sprawozdania Archeologiczne XIX, 1968, s. 99–104.
 
18.
Dąbrowski, K., Osada z okresów późnolateńskiego i rzymskiego we wsi Piwonice, pow. Kalisz, Wiadomości Archeologiczne XXXV/3, 1970, s. 347–392.
 
19.
Domański, G., Cmentarzysko w Luboszycach (II–IV w.), Wrocław, 1982.
 
20.
Exner, K., Die provinzialrömischen Emailfibeln der Rheinlande, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 29 (1940), 1941, s. 31–121.
 
21.
Dymaczewski, A., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Młodzikowie pow. Środa, Fontes Archaeologici Posnanienses VII–IX (1957–1958), 1958, s. 179–442.
 
22.
Gajewski, L., Woźniak, Z., Cmentarzysko wczesnoprzeworskie ze Stradowa, pow. Kazimierza Wielka. Sprawozdania Archeologiczne 52, 2000, s. 231–327.
 
23.
Ginalski, J., Ostrogi kabłąkowe kultury przeworskiej. Klasyfikacja typologiczna, Przegląd Archeologiczny 38, 1991, s. 53–84.
 
24.
Hoffmann, K., Kleinfunde der römischen Kaiserzeit aus Unterfranken. Studien zur Siedlungsgeschichte und kulturellen Beziehung zwischen Germanen und Römern. Internationale Archäologie 80, Rahden/Westf., 2004.
 
25.
Iwanicki, P., Cmentarzysko kultury przeworskiej w miejscowości Całowanie, gm. Karczew, woj. mazowieckie, st. XXVI, Wiadomości Archeologiczne LXII, 2011, s. 83–118.
 
26.
Jaskanis, J., Cecele. Ein Gräberfeld der Wielbark-Kultur in Ostpolen, Monumenta Archaeologica Barbarica II, Kraków, 1996.
 
27.
Jasnosz, S., Cmentarzysko z okresu późno-lateńskiego i rzymskiego w Wymysłowie, pow. Gostyń, Fontes Archaeolgici Posnanienses II (1951), 1952, s. 1–284.
 
28.
Kasprzak, A., Cmentarzysko kultury oksywskiej i kultury wielbarskiej w Gostkowie, pow. bytowski, niepubl. m-pis, archiwum Fundacji Monumenta Archaeologica Barbarica, 2013.
 
29.
Kaszewska, E., Materiały z cmentarzyska w Zadowicach, pow. Kalisz (część IV), Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 11, 1964, s. 101–189.
 
30.
Kietlińska, A., Dąbrowska, T., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich we wsi Spicymierz, pow. Turek, Materiały Starożytne IX, 1963, s. 143–254.
 
31.
von Kimakowicz-Winnicki, M., Spinn- und Webewerkzeuge. Entwicklung und Anwendung In vorgeschichtlicher Zeit Europas, Darstellungen über früh- und vorgeschichtliche Kultur-, Kunst und Völkerentwicklung 2, Würzburg, 1910.
 
32.
Kokowski, A., Pochówki kowali w Europie od IV w. p.n.e. do VI w. n.e., Archeologia Polski XXVI/1, 1981, s. 191–218.
 
33.
Kulczycka-Leciejewiczowa, A., Pierwsze społeczeństwa rolnicze na ziemiach polskich. Kultury kręgu naddunajskiego, [w:] Prahistoria ziem polskich II: Neolit,Wrocław, 1979, s. 19–164.
 
34.
Kurzyńska, M., Węgrowo stan. 11. Cmentarzysko z późnego okresu rzymskiego i wczesnej fazy okresu wędrówek ludów na ziemi chełmińskiej, Grudziądz, 2013.
 
35.
Leube, A., Die römische Kaiserzeit im Oder-Spree-Gebiet, Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichte Potsdam 9, Berlin, 1975.
 
36.
Liana, T., Chronologia względna kultury przeworskiej we wczesnym okresie rzymskim, Wiadomości Archeologiczne XXXV/4, 1970, s. 429–487.
 
37.
Liana, T., Kurhan i cmentarzysko płaskie kultury przeworskiej na stan. II w Łęgonicach Małych, pow. Opoczno, Wiadomości Archeologiczne XLI/1, 1976, s. 64–127.
 
38.
Madyda-Legutko, R., Die Gürtelschnallen der Römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, B.A.R. Int. Series 360 (1986), Oxford, 1987.
 
39.
Marseen, O., Skrivekunstens fremskridt, „Skalk” 4/1963, s. 3–6.
 
40.
Munksgaard, E., Frisurer fra ældre jernalder, „Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie” (1976), 1978, s. 5–21.
 
41.
Niewęgłowski, A., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Garwolinie, woj. siedleckie, Warszawa, 1991.
 
42.
Nowakowski, Z., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Żdżarowie, pow. sochaczewski, Wiadomości Archeologiczne LVI (2002–2003), 2003, s. 283–279.
 
43.
Okulicz, J., Bursche, A., Badania birytualnego cmentarzyska kultury wielbarskiej w Krośnie, na stanowisku 1 w województwie elbląskim, [w:] A. Pawłowski (red.), Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach 1980–1983, Malbork, 1987, s. 207–231.
 
44.
Orzechowski, Sz., Region żelaza. Centra hutnicze kultury przeworskiej, Kielce, 2013.
 
45.
Pietrzak, M., Pruszcz Gdański, Fundstelle 10. Ein Gräberfeld der Oksywie- und Wielbark-Kultur in Ostpommern, Monumenta Archaeologica Barbarica IV, Kraków, 1997.
 
46.
Prochowicz, R., Rakowski, T., Sieluń, pow. makowski. Nowe stanowisko kultury wielbarskiej na północnym Mazowszu, Wiadomości Archeologiczne LXIV, 2013, s. 198–200.
 
47.
Stanaszek, Ł. M., Nadwiślańskie Urzecze. Podwarszawski mikroregion etnograficzny, Warszawa-Czersk, 2014.
 
48.
Strocen, B. (Строцень, Б.), Doslidžennâ poselennâ pìzn'orims'kogo času bìlâ s. Kobillâ na ternopìlŝinì u 1991–1993 rokah (Дοслідження поселення пізньоримського часу біля с. Кобилля на тернοпільщині у 1991–1993 роках), [w:] P. Łuczkiewicz et alii (red.), Europa Barbarica. Ćwierć wieku archeologii w Masłomęczu, Monumenta Studia Gothica IV, Lublin, 2005, s. 453–463.
 
49.
Tyszler, L., Włodarski, T., Zespół z terra sigillata z cmentarzyska w Deszcznie nad Wartą, Fontes Archaeologici Posnanienses 45, 2009, s. 153–163.
 
50.
Zagórska-Telega, J., Obrządek pogrzebowy ludności kultury przeworskiej nadliswarciańskiego regionu osadniczego w młodszym i późnym okresie rzymskim, m-pis dysertacji doktorskiej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2013.
 
51.
Ziemlińska-Odojowa, W., Wstępne wyniki badań na wielokulturowym stanowisku w Młotecznie, [w:] Archeologia bałtyjska. Materiały z konferencji, Olsztyn 24–25 kwietnia 1988 roku, Olsztyn, 1991, s. 100–119.
 
52.
Żychliński, D., Obrządek pogrzebowy ludności kultury przeworskiej i wielbarskiej w Wielkopolsce, Prace Archeologiczne nr 1, Zielona Góra-Gniezno, 2014.
 
53.
Żygadło, L. , Narzędzia żelazne związane z obróbką metali w kulturze przeworskiej, [w:] Sz. Orzechowski (red.), Hutnictwo świętokrzyskie oraz inne centra i ośrodki starożytnej metalurgii żelaza na ziemiach polskich, Kielce, 2002, s. 167–176.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top