Półkoski żelazne z obszarów kultury przeworskiej nie były dotąd przedmiotem osobnego opracowania. Zabytki te, interpretowane jako narzędzia żniwne, stanowią stosunkowo nieliczną kategorię narzędzi rolniczych. Ze względu na duże ich podobieństwo do sierpów brak jest w literaturze jasnych kryteriów definiujących obie grupy zabytków. Podobieństwo to, zwłaszcza w przypadku okazów niekompletnych, utrudnia ich identyfikację w materiale archeologicznym. Półkosek, w odróżnieniu od sierpa, posiada lekko wygięte lub proste ostrze, którego długość mieści się w przedziale 30-50 cm (Z. Podwińska 1962, 78; K. Godłowski 1981, 75; M. Beranová 2005, 14; J. Rodzińska-Nowak 2012, 94; J. Michálek, J. Fröhlich, O. Chvojka, J. John 2014, 711). Szerokość ostrza natomiast mierzy na ogół 3-4 cm (A. Leube 2003, 105; J. Rodzińska-Nowak 2012, 94). U większości egzemplarzy rękojeść wyodrębniona jest od ostrza jednostronnie i zakończona odgiętym prostopadle do płaszczyzny narzędzia kolcem, służącym do osadzania drewnianego styliska (Z. Podwińska 1962, 159; J. Michálek, J. Fröhlich, O. Chvojka, J. John 2014, 712). Stylisko, zwane też kosiskiem, jest tutaj dłuższe niż w przypadku sierpów, lecz znacznie krótsze niż u współczesnych kos (Z. Podwińska 1962, 159; J. Michálek, J. Fröhlich, O. Chvojka, J. John 2014, 712). Leżące w jednej płaszczyźnie ostrze i rękojeść (a tym samym kosisko) tworzą razem kąt rozwarty lub co najwyżej prosty. Fakt ten, obok mniejszych rozmiarów, odróżnia półkoski od właściwych kos, u których rękojeść w stosunku do ostrza ustawiona jest pod kątem ostrym (A. Steensberg 1943, 179 i n.; M. Beranová 1957, 99, 109-110; Z. Podwińska 1962, 160). Pojawienie się półkosków najprawdopodobniej łączyć możemy z rewolucją gospodarczą dokonaną w środowisku celtyckim, wskutek której wprowadzono szereg udoskonalonych narzędzi żelaznych (Z. Woźniak 1981, 249; A. Kokowski 2005, 17). W piśmiennictwie naukowym panuje uzasadnione przypuszczenie, iż półkoski służyły przede wszystkim do koszenia trawy, zaś ich obecność w zespołach archeologicznych może świadczyć o istotnej roli hodowli w gospodarce dawnych społeczeństw (P. Vouga 1923, 73; M. Beranová 1957, 111; Z. Podwińska 1978, 85; J. Michálek, J. Fröhlich, O. Chvojka, J. John 2014, 711, 712). Niewykluczone, że na niektórych obszarach narzędzia te wykorzystywano również podczas żniw (por. K. Godłowski 1960, 8, 89; J. Michálek, J. Fröhlich, O. Chvojka, J. John 2014, 711; K. Pieta 2015, 84), aczkolwiek dla okresów lateńskiego i wpływów rzymskich brak na to dowodów. W rzeczywistości obok głównego przeznaczenia półkoski mogły mieć szereg obocznych zastosowań, jak na przykład zbiór trzciny czy wikliny (K. Godłowski 1960, 89). Na obszarach kultury przeworskiej omawiane zabytki znane są zarówno ze stanowisk osadowych, gdzie natrafiano na nie w obiektach gospodarczych oraz mieszkalnych, jak i stanowisk sepulkralnych, gdzie stanowiły element wyposażenia grobowego. Stosunkowo często wchodziły w skład skarbów narzędzi żelaznych, deponowanych w obrębie osad lub, w jednym przypadku, cmentarzyska. Niekiedy też występowały w postaci znalezisk luźnych, pozbawionych kontekstu. Wobec braku większego zróżnicowania półkosków, stosunkowo niewielkiej ich liczby w zespołach oraz fragmentaryczności wielu zachowanych egzemplarzy metoda typologiczna nie spełnia oczekiwań przy ustalaniu ich chronologii. Co więcej, nieliczne tylko przykłady pochodzą z kontekstów umożliwiających datowanie. Klasyfikację typologiczną omawianych narzędzi zaproponował w 2003 r. A. Leube bazując na znaleziskach pochodzących z północnych terytoriów Europy środkowej. Wszystkie półkoski zarejestrowane dotychczas na stanowiskach przeworskich odpowiadają typowi II wg wspomnianej klasyfikacji. Typ ten, obejmujący egzemplarze o dość wąskich i nieznacznie wygiętych ostrzach, odpowiada typowi I5 we wcześniejszej klasyfikacji J. Henninga, stworzonej w oparciu o materiały z Europy południowo-wschodniej (por. J. Henning 1987, 92, tabl. 45: 10-19; A. Leube 2003, 104). Na terytorium wyznaczonym zasięgiem kultury przeworskiej najwcześniejszą pozycję chronologiczną przypisuje się znalezisku półkoska z osady w Dzbądzku, pow. ostrołęcki (zob. niżej). Poza tym okazem, datowanym na młodszy okres przedrzymski, bliższe określenie pozycji chronologicznej było możliwe jedynie w przypadku półkosków pochodzących ze zwartych zespołów grobowych, odpowiadających stadium B2/C1. Na 16 stanowiskach kultury przeworskiej łącznie odkryto 23 egzemplarze półkosków; 17 z nich zarejestrowano na 10 osadach, 6 natomiast pochodzi z 6 nekropolii. Spośród znalezisk osadowych 8 półkosków napotkano w obiektach zarówno o gospodarczym, jak i mieszkalnym charakterze, 5 egzemplarzy pochodzi z 3 depozytów narzędzi żelaznych, 4 natomiast to znaleziska luźne (w tym 2 z warstw kulturowych). Na cmentarzyskach 3 egzemplarze wystąpiły w pochówkach (2 kobiece, 1 nieokreślony), 2 znaleziono w warstwach akumulacyjnych, 1 zaś stanowił element znaleziska gromadnego. Na omawianym obszarze odnotowano więc 4 znaleziska gromadne, które dostarczyły 6 egzemplarzy analizowanych narzędzi. Chociaż półkoski nie należą do najliczniej reprezentowanych kategorii zabytków w materiałach archeologicznych kultury przeworskiej, ich znaleziska odnotowano w różnych strefach zasięgu tej jednostki (ryc. 2). Znaczna zmienność ich form i rozmiarów nie przekłada się niestety na walory wyznaczników chronologicznych, ma bowiem związek z rodzajem terenu w jakim narzędzia były użytkowane - np. nierówności, zarośla, otwarty teren, itp. (M. Beranová 1957, 99; K. Pieta 2015, 84). Niedogodność ta w połączeniu z brakiem dobrze datowanych zespołów z półkoskami pochodzących z osad powoduje, że omawiane zabytki często datować można jedynie w ramach szerszych przedziałów czasowych. Powyższe ograniczenia utrudniają wyprowadzanie bardziej szczegółowych wniosków. Niemniej warto zasygnalizować pewne ogólne spostrzeżenia. I tak widoczny jest stopniowy wzrost ilości omawianych zabytków; od jednego zaledwie egzemplarza w młodszym okresie przedrzymskim (Dzbądzek) po największe ich nagromadzenie w późnym okresie rzymskim i wczesnym okresie wędrówek ludów (tab. 1). Zarówno półkosek z młodszego okresu przedrzymskiego, jak i egzemplarze późniejsze, datowane do młodszego okresu rzymskiego występują, ogólnie rzecz biorąc, w północnej, północno-wschodniej oraz wschodniej strefie ówczesnego zasięgu terytorialnego kultury przeworskiej. Na tym rozległym obszarze zarejestrowano 8 półkosków na 8 stanowiskach, z czego 5 wystąpiło na cmentarzyskach (2 jako znaleziska luźne). Brak natomiast w tym czasie półkosków na ziemiach Polski środkowej i południowej, skąd pochodzi najwięcej zabytków datowanych na późny okres wpływów rzymskich i wczesną fazę wędrówek ludów. Odkryto tu bowiem aż 15 egzemplarzy półkosków, z czego tylko 1 w obrębie nekropolii, gdzie wystąpił jako element depozytu gromadnego (Zadowice). Koncentracja omawianych zabytków odnotowana w Polsce środkowej może mieć związek z położeniem tych ziem na tzw. szlaku bursztynowym. Położenie to umożliwiało udział w dalekosiężnej wymianie handlowej, poświadczonej licznymi znaleziskami importów i skarbów monet (T. Gralak 2021, 28-29 - tam dalsza literatura), co nie było bez znaczenia dla poziomu zamożności lokalnych społeczności. Okoliczności te ułatwiały też zapewne nabywanie różnego rodzaju wytworów wyspecjalizowanego rzemiosła, w tym żelaznych narzędzi rolniczych. Większa liczba półkosków pochodzących ze schyłkowych faz kultury przeworskiej raczej nie świadczy o intensyfikacji hodowli, jest to bowiem czas regresu demograficznego i znacznego rozrzedzenia struktur osadniczych na wielu obszarach tego ugrupowania. Trudno jest więc wskazać dokładne przyczyny wzrostu popularności tych narzędzi u schyłku starożytności. Nowsze badania dendrochronologiczne, palinologiczne oraz geologiczne na torfowiskach sugerują, że pod koniec okresu rzymskiego i w okresie wędrówek ludów mogło dojść do kolejnego znacznego ochłodzenia klimatu w Europie. Interpretacja ta znajduje dodatkowe wsparcie w informacjach dostarczonych przez klasyczne źródła pisane (J. Rodzińska-Nowak 2016, 319). Oziębienie klimatu mogło wydłużyć okres zimowania bydła w oborach w ciągu roku, co wiązało się z większym zapotrzebowaniem na siano, któremu łatwiej było sprostać używając półkosków, aniżeli sierpów. Pojawienie się żelaznych półkosków w materiałach archeologicznych kultury przeworskiej jest jednym z przejawów oddziaływań świata celtyckiego na to ugrupowanie, nieliczne zaś przykłady deponowania ich w grobach wydają się mieć związki ze środowiskiem bałtyjskim. Znaleziska półkosków wskazują ponadto na istotną rolę hodowli w gospodarce społeczności „przeworskich”, co zdaje się potwierdzać największe nagromadzenie tych narzędzi w rejonie międzyrzecza Prosny i Warty, charakteryzującym się średnio urodzajnymi ziemiami (T. Gralak 2021, 35).