PL EN
ODKRYCIA
Ponownie odkryta szpila z tarczowatą główką z Siedlimowa, pow. mogileński
 
Więcej
Ukryj
1
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie ul. Długa 52 «Arsenał» PL 00-241 Warszawa
 
 
Data publikacji: 31-12-2017
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2017;LXVIII(68):240-247
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
The article discusses the pin now on permanent display at the Leon Wyczółkowski Regional Museum in Bydgoszcz – an iron specimen with a large (D. 7.5 cm) disc-shaped head plated in bronze and a characteristic, broad flange (1.2 cm) (Fig. 1). Its short (6.5 cm) iron swan-neck shank is round of section, D. 0.4 cm. Its length suggests repairs made to the pin: the shank fractured and the stump was sharpened. The site and circumstances of the discovery of the pin are no longer known but the index card from the private archive of Józef Kostrzewski (Fig. 2) established the provenance of this artefact as Siedlimowo, Mogilno County in the Kujawy (Kuyavia) Region. It surfaced in a cemetery identified in 1892 by the parish priest Piotr Pacieszyński on a sandy dune found 1 km to the north of Siedlimowo (Fig. 3). The pin belongs to the inventory of a multiple-urn grave 3 (Reichert 1894). It lay inside the pottery bowl over the cremated remains together with An iron or a bronze needle. Like other archaeological objects the pin entered the collections of Historische Gesellschaft für den Netzedistrikt in fmr. Bromberg (now Bydgoszcz) where it was catalogued as No. 1056k. The pin from Siedlimowo belongs to a group of forms with a disc-like head with a flange, plated with bronze or gold sheet that are widespread in the Lusatian Culture and the Pomeranian Culture (Fig. 4:a). They correspond to type 2C in the classification of Sylwester Czopek (1992, p. 62–63, fig. 19), or to type Mrowino in the typology of Bartłomiej Kaczyński (2015, p. 26–27). In view of the characteristic rarely observed shape of the disc the pin has been distinguished as variant Siedlimowo. Three analogies have been found for the specimen from Siedlimowo (Fig. 4:b): two in cemeteries of the Pomeranian Culture (Jastrzębiec/Jastremken, Sępolno County – Amtl. Ber. 1902 [1901], p. 47, fig. 21; Nowy Targ, Sztum County, feature 123 – P. Fudziński, E. Fudzińska 2015, pl. XVII:6), the third in a hoard assigned to the Białowice Group (Cielmów/Zilmsdorf, Żary County – G. Kossack 1987, fig. 3c:36). Variant Siedlimowo pins, like type Mrowino specimens, apparently originated in the Białowice Group of Lusatian Culture. As a result of contacts between the Middle Odra region and Greater Poland during Hallstatt D these designs were adopted by the people of the Pomeranian Culture. Another trace of these contacts could be brooches with a decorative foot, type Wicina, pins with a bung-shaped and a cylindrical head, and pyriform pendants (M. Andrzejowska 1984, map 5:1–3; A. Lipińska 1966, fig. 26:2; Z. Woźniak 2010, map 1:b). The earliest pin classified to variant Siedlimowo comes from Cielmów and dates to phase Ha D2–D3. Similar specimens known from Jastrzębiec and Siedlimowo apparently date to the turn Ha D3 and “early LT A, which corresponds to the older segment of Karczemki phase (sub-phase B1 of K. Dzięgielewski 2016, p. 300, fig. 2). Their dating coincides with the chronology of type Mrowino pins, in fashion in Ha D3 – LT A (R. Mycielska, Z. Woźniak 1990, p. 40; M. Gedl 1993, p. 160; B. Kaczyński 2015, p. 31–33). The youngest would be the pin from Nowy Targ, grave 123 – it dates to the La Tène segment of Karczemki phase, which corresponds to Dzięgielewski’s sub-phase B2.
REFERENCJE (37)
1.
Åberg, N., Bronzezeitliche und früheisenzeitliche Chronologie, tom II: Hallstattzeit, Stockholm, 1931.
 
2.
Andrzejowska, M., Kolczyki ludności kultury pomorskiej, Wiadomości Archeologiczne XLVI/2 (1981), 1984, s. 185–229.
 
3.
Antoniewiczowa, J., Groby ciałopalne w obstawie kamiennej w Nowodworach koło Warszawy, Światowit XIII, 1929, s. 95–148.
 
4.
Czopek, S., Południowo-wschodnia strefa kultury pomorskiej, Rzeszów, 1992.
 
5.
Dzięgielewski, K., Południowa rubież kultury pomorskiej i trajektorie łużycko-pomorskiej transformacji kulturowej w świetle badań w okolicach Krakowa, [w:] J. Chochorowski (red.), Od epoki brązu do czasów nowożytnych. Wybrane odkrycia i znaleziska, Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce, Kraków, 2015, s. 81–113.
 
6.
Dzięgielewski, K., Societies of the younger segment of the early Iron Age in Poland (500–250 BC), [w:] A. Rzeszotarska-Nowakiewicz (red.), The past societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages, tom 4: 500 BC – 500 AD, Warszawa, 2016, s. 16–46.
 
7.
Fudziński, P., Fudzińska, E., Wielokulturowe cmentarzysko w Nowym Targu, stan. 6, gm. Stary Targ, Malbork, 2013.
 
8.
Gałęzowska, A., Materiały z Bogdanowa koło Obornik, woj. poznańskie w zbiorach Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne IV, 1996, s. 145–153.
 
9.
Gedl, M., Die Hallstatteinflüsse auf den polnischen Gebieten in der Früheisenzeit, ZNUJ CMLXIX = Prace Archeologiczne 48, Warszawa-Kraków, 1991.
 
10.
Gedl, M., Zapinki krzyżowe w kulturze pomorskiej, [w:] F. Różnowski (red.), Miscellanea archaeologica Thaddaeo Malinowski dedicata, Słupsk-Poznań, 1993, s. 153–165.
 
11.
Gedl, M., Die Fibeln in Polen, Prähistorische Bronzefunde XIV/10, Stuttgart, 2004.
 
12.
Heynowski, R., Die Wendelringe der späten Bronze- und der frühen Eisenzeit, Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 64, Bonn, 2000.
 
13.
Hoffmann, M. J., Kultura i osadnictwo południowo-wschodniej strefy nadbałtyckiej w I tys. p.n.e. Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie 191, Olsztyn, 2000.
 
14.
Kaczyński, B., Remarks on disc-headed pins of the Pomeranian culture, Novensia 26, 2015 s. 25–42.
 
15.
Kaczyński, B., Zu den Scheibenkopfnadeln der Pommerschen Kultur, [w:] Early Iron Age in Central Europe, Hradec Králové.
 
16.
Kossack, G., Der Bronzehort von Wicina [Witzen] und seine Stellung im Kultursystem der frühen Eisenzeit, Folia Praehistorica Posnaniensia III (1987), 1988 s. 107–134.
 
17.
Kostrzewski, J., Przyczynki do poznania kultury grobów skrzynkowych wczesnej epoki żelaznej, Przegląd Archeologiczny I/3–4, 1919, s. 112–137.
 
18.
Kostrzewski, J., Wielkopolska w czasach przedhistorycznych, Poznań, 1923.
 
19.
Kostrzewski, J., Z mego życia. Pamiętnik, Wrocław, 1970.
 
20.
Kruk, J., Zagadnienia podziału, chronologii i genezy popielnic twarzowych z wczesnej epoki żelaza w Polsce, Archeologia Polski XIV/1, 1969 s. 95–132.
 
21.
La Baume, W., Die pommerellischen Gesichtsurnen, Kataloge Vor- und Frühgeschichtlicher Altertümer 17, Mainz, 1963.
 
22.
Lipińska, A., Cmentarzysko kultury pomorskiej w Wytomyślu, pow. Nowy Tomyśl, Fontes Archaeologici Posnanienses XVII, 1966, s. 196–214.
 
23.
Łuka, L. J., Metalurgia brązu w kulturze wschodniopomorskiej, Pamiętnik Muzeum Miedzi I, 1982, s. 209–223.
 
24.
Michalak, A., Zabytki metalowe z grodziska ludności kultury łużyckiej w Wicinie, [w:] A. Jaszewska (red.), Wicina. Katalog zabytków metalowych, Biblioteka Archeologii Środkowego Nadodrza 5, Zielona Góra, 2011, s. 21–54.
 
25.
Michalak, A., Jaszewska, A., Katalog zabytków metalowych, [w:] A. Jaszewska (red.), Wicina. Katalog zabytków metalowych, Biblioteka Archeologii Środkowego Nadodrza 5, Zielona Góra, 2011, s. 55–292.
 
26.
Mycielska, R., Woźniak, Z., Cmentarzysko wielokulturowe w Błoniu. Część II. Osada i cmentarzysko grupy tarnobrzeskiej i cmentarzysko kultury grobów kloszowych, Materiały Archeologiczne XXV, 1990, s. 5–77.
 
27.
Olshausen, O., 1902 Die Zeitstellung der Schwanenhals-Nadeln und der Gesichts-Urnen, Zeitschrift für Ethnologie 34, s. 198–208.
 
28.
Pabst, S., Die Brillenfibeln. Untersuchungen zu spätbronze- und ältereisenzeitlichen Frauentrachten zwischen Ostsee und Mittelmeer, Marburger Studien zur Vor- und Frühgeschichte 25, Marburg, 2012.
 
29.
Petersen, E., Die frühgermanische Kultur in Ostdeutschland und Polen, Vorgeschichtliche Forschungen 2/2, Berlin, 1929.
 
30.
Podgórski, J., Fazy cmentarzysk kultury łużyckiej i pomorskiej na Pomorzu Wschodnim, [w:] S. Czopek (red.), Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami, Rzeszów, 1992, s. 199–213.
 
31.
Reichert, Ausgrabung in Siedlimowo, Kreis Strelno, Jahrbuch der Historischen Gesellschaft für den Netzedistrikt zu Bromberg 1894, 1894, s. 71–72.
 
32.
Seyer, H., Siedlung und archäologische Kultur der Germanen im Havel-Spree-Gebiet in den Jahrhunderten vor Beginn u. Z., Schriften zur Ur- und Frühgeschichte 34, Berlin, 1982.
 
33.
Szałkowska-Łoś, J., Łoś, J., Badania archeologiczne ośrodka bydgoskiego w południowej części Pomorza Wschodniego, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Z dziejów badań archeologicznych na Pomorzu Wschodnim, Gdańsk, 2015, s. 155–172.
 
34.
Tischler, O., Ostpreussische Grabhügel. I, Schriften der Physikalisch-Ökonomischen Gesellschaft zu Königsberg XXVII (1886), 1887, s. 113–176.
 
35.
Tischler, O., Ostpreusische Grabhügel. II, Schriften der Physikalisch-Ökonomischen Gesellschaft zu Königsberg XXIX (1888), 1889, s. 106–134.
 
36.
Trachsel, M., Untersuchungen zur relativen und absoluten Chronologie der Hallstattzeit, Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 104, Bonn, 2004.
 
37.
Woźniak, Z., Kontakty mieszkańców ziem polskich ze światem celtyckim u schyłku okresu halsztackiego i we wczesnym okresie lateńskim, Przegląd Archeologiczny LVIII, 2010, s. 39–104.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top