MISCELLANEA
Późnohalsztacki skarb z Ruszkowa, w pow. ciechanowskim
Więcej
Ukryj
1
Państwowe Muzeum Archeologiczne, ul. Długa 52, 00-241 Warszawa
Data publikacji: 31-12-2010
Wiadomości Archeologiczne 2010;LXI(61):95-109
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
The article reports on a deposit of bronze, glass and amber finds submitted to the State Archaeological Museum in spring of 2005. According to the finder’s report, it had been discovered by accident in 2003 or 2004, at a depth of ca. 20 cm, in a small sandy elevation rising among the meadows south-west of the village Ruszkowo (Fig. 1). The set includes two neckrings (Fig. 2, 3), a spiral bracelet (Fig. 4), six anklets (Fig. 5, 6) – all in bronze – as well as thirty-eight beads in glass (Fig. 7a.b) and four in amber (Fig. 7c). Plain neckrings fashioned from a round-sectioned rod and spiral bracelets/armlets with wire terminals are considered on the south-eastern coast of the Baltic as local forms and are dated starting from BA V until the close of Hallstatt D. The six anklets are all ornamented and have an altogether different provenance. Four penannular pieces, decorated with groups of shallow transverse strokes (Fig. 5a) or with an egg-and-dart design with a varying number of ribs (Fig. 5b–d), find analogy among specimens known from the territory of Bylany Culture where they are dated to Hallstatt C2–D1. The two other anklets, with lightly overlapping terminals (Fig. 6a.b), show evidence of heavy wear manifested as areas of abrasion on the inner face of the hoop and a nearly complete obliteration of their original ornament – egg-and--dart design with a varying number of ribs (Fig. 6c–e). These anklets too presumably originated beyond the Carpathian Range. A local feature seen on these specimens is a fine herringbone ornament applied onto the original egg-and-dart design (Fig. 6). Not less interesting is the beads set (Fig. 7). The form which predominates in late Hallstatt bronze hoards from Mazowsze and Podlasie is dark blue with an ornament of a wavy or zigzag line. However, in the deposit from Ruszkowo there is just a single bead of this type and the rest are uniform dark blue. Entirely unexpected is the presence in this set of four amber beads since at present from the territory of Poland we have a record on only a single deposit, from Szarlej, distr. Inowrocław, in Kujawy, containing beads made of both these raw materials. The hoard from Ruszkowo, like analogous deposits from the area of Bylany Culture, can be dated to late Hallstatt and there is no basis to push this chronology forward into the La Tène. Next to the anklets from beyond the Carpathian Range the hoard includes bronze neckrings and a spiral bracelet characteristic for Lusatian Culture possibly of late Bronze Age date. Also local is the ornament applied over the original, worn away design of the anklets with the lightly overlapping terminals. The delicate narrow and shallow groove marks, easily worn away, are typical features of ornamentation datable to the close of the Hallstatt period. Also distinctive for that age is the inventory of the hoard itself (assuming that all its elements were recovered), which is made up of ornaments only (cf. W. Blajer 2001, p. 67). The mixed provenance of objects assembled in the hoard proves that the people of Lusatian Culture maintained long-distance trade exchange. At the same time it demonstrates that leaves no doubt that during the age of influence of Hallstatt Culture which mainly took in south-western area of today’s Poland, the territory lying to the east of the middle Vistula River did not remain entirely cut off from this impact.
REFERENCJE (62)
1.
Andrzejowska, M., Kolczyki ludności kultury pomorskiej, Wiadomości Archeologiczne XLVI/2 (1981), 1984, s. 185–234.
2.
Andrzejowska, M., Naszyjniki z Drohiczyna, Wiadomości Archeogiczne LIX, 2007, s. 31–43.
3.
Antoniewicz, J., Skarb halsztacki znaleziony w miejscowości Kisielsk pow. Łuków, Wiadomości Archeologiczne XXVI/1–2, 1959, s. 49–55.
4.
Bezzenberger, A., Analysen vorgeschichtlicher Bronzen Ostpreussens, Königsberg, 1904.
5.
Blajer, W., Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków, 2001.
6.
Bukowski, Z., Znaleziska bursztynu w zespołach z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza z dorzecza Odry oraz Wisły, Warszawa, 2002.
7.
Chomentowska, B., Brązowy skarb halsztacki z miejscowości Ginetówka, pow. Grójec, Światowit XXIII, 1960, s. 495–522.
8.
Chudziakowa, J., Materiały kultury łużyckiej z Kujaw. Część IV, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia VI, Nauki Humanistyczno-Społeczne 110, 1980, s. 11–45.
9.
Cofta-Broniewska, A., Epoka metali, [w:] A. Cofta-Broniewska, A. Kośko (red.), Historia pierwotna spoleczeństw Kujaw, Warszawa-Poznań, 1982, s. 124–253.
10.
Cofta-Broniewska, A., Metalurgia brązu w świetle żródeł archeologicznych, [w:] A. Cofta-Broniewska, Z. Hensel (red.), Metalurgia brązu pradziejowych społeczeństw Kujaw, Poznań, 1996, s. 1–127.
11.
Dąbrowski, J., Zabytki metalowe epoki brązu między dolną Wisłą a Niemnem, Wrocław, 1968.
12.
Dąbrowski, J., Epoka brązu w północno-wschodniej Polsce, Białystok, 1997.
13.
Dobrzańska, E., Późnohalsztackie cmentarzysko ciałopalne w Ziemięcicach w pow. gliwickim, Przegląd Archeologiczny XIII (1960), 1961, s. 150–175.
14.
Dobrzańska, E., Gedl M., Cmentarzysko kultury łużyckiej w Lasowicach Małych, pow. Olesno, Silesia Antiqua 4, 1962, s. 121–164.
15.
Dular, A., Prazgodovinska grobišča v okolici Vinjega Vrha nad Belo Cerkvijo. Šmarjeta II. Die vorgeschichtlichen Nekropolen in der Umgebung von Vinji Vrh oberhalb von Bela Cerkev, Katalogi in Monografije/Catalogi et Monographiae 26, Ljubljana, 1991.
16.
Dular, J., Podzemelj, Katalogi in Monografije/Catalogi et Monographiae 16, Ljubljana, 1978.
17.
Dular, J., Halštatske nekropole Dolenjske. Die Hallstattzeitlichen Nekropolen in Dolenjsko, Opera Instituti Archaeologici Sloveniae 6, Ljubljana, 2003.
18.
Durczewski, D., Skarby halsztackie z Wielkopolski, Przegląd Archeologiczny XIII (1960), 1961, s. 7–108.
19.
Ehrlich, B., Der Bronzedepotfund von Dambitzen Kr. Elbing, Westpreußen, Mannus IX (1917), 1919, s. 222–225.
20.
Filip, J., Popelnicová pole a počátky železne doby v Čechách, Praha, 1936–1937.
21.
Fogel, J., Miedź i metale pochodne, [w:] J. K. Kozłowski, S. K. Kozłowski (red.), Człowiek i środowisko w pradziejach, Warszawa, 1983, s. 141–152.
22.
Gabrovec, S., Kruh, A., Murgelj, I., Teržan, B., Stična II/1. Gomile starejše železne dobe. Grabhügel aus der älteren Eisenzeit, Katalogi in Monografije/Catalogi et Monographie 37, Ljubljana, 2006.
23.
Gaerte, W., Urgeschichte Ostpreußens, Königsberg, 1929.
24.
Gedl, M., Kultura łużycka na Górnym Śląsku, Prace Komisji Archeologicznej 3, Wrocław, 1962.
25.
Gedl, M., Cmentarzysko halsztackie w Kietrzu, pow. Głubczyce, Wrocław, 1973.
26.
Gedl, M., Die Fibeln in Polen, Prähistorische Bronzefunde XIV/10, Stuttgart, 2004.
27.
Głosik, J., Katalog Pogotowia Archeologicznego za lata 1977–1981, Wiadomości Archeologiczne LII/2 (1991–1992), 1993, s. 209–234.
28.
Hoffmann, M. J., Źródła do kultury i osadnictwa południowo-wschodniej strefy nadbałtyckiej w I tysiącleciu p.n.e., Olsztyn, 1999.
29.
Hoffmann, M. J., Kultura i osadnictwo południowo-wschodniej strefy nad¬bałtyckiej w I tysiącleciu p.n.e., Olsztyn, 2000.
30.
Hufnagel, F., Die früheisenzeitlichen Gräberfelder von Groβ Strehlitz-Adamowitz und Tschammer-Ellguth im Kreise Groβ Strehlitz, Altschlesien 10, 1941, s. 54–105.
31.
Hvala, S. T, Dular, J., Kocuvan, E., Železnodobne gomile na Magdalenski Gori. Eisenzeitliche Grabhügel auf der Magdalenska Gora, Katalogi in Monografije/Catalogi et Monographiae 36, Ljubljana, 2004.
32.
Jaskanis, D., Skarb ozdób brązowych kultury łużyckiej z Brańska, gmina loco, woj. białostockie, Rocznik Białostocki XIII, 1976, s. 135–149.
33.
Kaszewski, Z., Cmentarzysko kultury łużyckiej z okresu halsztackiego na stanowisku 2 w Łubnicach, województwo kaliskie, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 33 (1986), 1988, s. 129–205.
34.
Kohn, A., Mehlis C., Materialien zur Vorgeschichte des Menschen im östlichen Europa. Zweiten Band, Jena, 1879.
35.
Kostrzewski, J., Wielkopolska w czasach przedhistorycznych, Poznań, 1923.
36.
Kostrzewski, J., Skarby i luźne znaleziska metalowe od eneolitu do wczesnego okresu żelaza z górnego i środkowego dorze¬cza Wisły i górnego dorzecza Warty, Przegląd Archeologiczny XV (1962), 1964, s. 5–133.
37.
Koutecký, D., Das Bylaner Gräberfeld in Poláky, Kr. Chomutov, II. Teil, Památky archeologické LXXXIV/1, 1993, s. 5–59.
38.
Koutecký, D., Slabina, M., Die Gräberfelder der Bylaner Kultur in Praha II, Památky archeologické LXXXVIII/2, 1997, s. 5–64.
39.
Koutecký, D., Slabina, M., Die Gräberfelder der Bylaner Kultur in Praha – III. Teil, Památky archeologické XC/2, 1999, s. 319–397.
40.
Koutecký, D., Smrž, Z., Pohřebiště bylanské kultury v Polákách, okr. Chomutov, I. Díl, Památky archeologické LXXXII/1, 1991, s. 166–230.
41.
Koutecký, D., Špaček, J., Bylanské pohřebištĕ na Čelákovicku, Památky archeologické LXXIII/1, 1982, s. 57–85.
42.
Kuśnierz, J., Die Beile in Polen III (Tüllenbeile), Prähistorische Bronzefunde IX/21, Stuttgart, 1998.
43.
Lissauer, A., Die prähistorischen Denkmäler der Provinz Westpreussen und der angrenzenden Gebiete, Leipzig, 1887.
44.
Lissauer, A., Alterthümer der Bronzezeit in der Provinz Westpreussen und den angrenzenden Gebieten I. Die Bronzen, Festschrift zur Begrüssung der vom 3.–5. August in Danzig tagenden XXII. Allgemeinem Versammlung der Deutschen Anthropologischen Gesellschaft, Abhandlungen zur Landeskunde der Provinz Westpreussen II, Danzig, 1891.
45.
Łuka, L. J., Kultura wejherowsko-krotoszyńska, [w:] J. Dąbrowski, Z. Rajewski (red.) Prahistoria ziem polskich IV: Od środkowej epoki brązu, do środkowego okresu lateńskiego, 1979, s. 147–168.
46.
Miśkiewicz, J., Skarb halsztacki z miejscowości Rzeszotkowo, pow. Siedlce, Światowit XXIV, 1962, s. 231–234.
47.
Mogielnicka-Urban, M., Nagolennik typu stanomińskiego z Biejkowskiej Woli k. Biejkowa, gm. Promna, pow. białobrzeski, woj. mazowieckie na tle innych znalezisk tego typu w Polsce, [w:] M. Mogielnicka-Urban (red.) Opera ex aere. Studia z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza dedykowane profesorowi Janowi Dąbrowskiemu, Warszawa, 2008, s. 211–222.
48.
Orlińska, G., Karczmarek, Ł., Niepublikowane nagolenniki typu stanomińskiego, Wiadomości Archeologiczne LXI (2009–2010), 2010, s. 81–94.
49.
Pieczyński, Z., Cmentarzysko z wczesnego okresu żelaznego (700–400 przed n.e.) w Gorszewicach, w pow. szamotulskim, Fontes Archaeologici Posnanienses IV (1953), 1954, s. 101–152.
50.
Pleiner, R., Pravěké dějiny Čech, Praha, 1978.
51.
Purowski, T., Przedmioty szklane odkryte na grodzie ludności kultury łużyckiej w Wicinie, stan. 1, Archeologia Środkowego Nadodrza V, 2007, s. 75–172.
52.
Seger, H., Schlesische Hortfunde aus der Bronze- und frühen Eisenzeit, Altschlesien 6, 1936, s. 85–182.
53.
Szafrański, W., Skarby brązowe z epoki wspólnoty pierwotnej (IV i V okres epoki brązowej) w Wielkopolsce, Warszawa-Wrocław, 1955.
54.
Szmit, Z., Notatki archeologiczne z Drohiczyna nad Bugiem, Wiadomości Archeologiczne IX/1-2, 1924, s. 124–125.
55.
Torbrügge, W., Die Hallstattzeit in der Oberpfalz. I. Auswertung und Gesamtkatalog. Text, Materialhefte zur bayerischen Vorgeschichte 39. Reihe A – Fundinventare und Ausgrabungsbefunde, Kallmünz/Opf., 1979.
56.
Torbrügge, W., Die Hallstattzeit in der Oberpfalz. I. Auswertung und Gesamtkatalog. Tafeln, Materialhefte zur bayerischen Vorgeschichte 39. Reihe A – Fundinventare und Ausgrabungsbefunde, Kallmünz/Opf., 1979.
57.
Venclová, N., Glass of the Late Bronze to Early La Tène periods in Central Europe: archaeological and chemical evidence, [w:] T. Malinowski (red.), Research on glass of the Lusatian and Pomeranian cultures in Poland, Archaeologia Interregionalis XII, Słupsk, 1990, s. 107–141.
58.
Węgrzynowicz, T., Kultura łużycka na Mazowszu wschodnim i Podlasiu, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne II, 1973, s. 7–126.
59.
Żórawska, A., Cmentarzyska płaskie grupy zachodniomazurskiej kultury kurhanów zachodniobałtyjskich, [w:] P. Szymański, A. Żórawska (red.), Materiały do archeologii dawnych ziem pruskich, Barbaricum 6, Warszawa, 2000, s. 9–107.
60.
Żórawska, A., Bursztyn w kulturze kurhanów zachodniobałtyjskich, Światowit III (XLIV), 2001, s. 213–231.
61.
Żórawska, A., Klamra hakowa z Kargoszyna, pow. ciechanowski, Wiadomości Archeologiczne LVII (2004–2005), 2005, s. 47–55.
62.
Żurowski, J., Skarby halsztackiego okresu z doliny Dunajca, Prace i Materjały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne IV, część I, 1927, s. 3–112.