MISCELLANEA
Uwagi o niektórych typach zapinek II grupy serii wschodniej Oscara Almgrena
Więcej
Ukryj
1
Instytur Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, ul. Uniwersytecka 3, 90-137 Łódź
Data publikacji: 31-12-2006
Wiadomości Archeologiczne 2006;LVIII(58):159-184
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
The study is concerned with brooch types A. II 38, 41 and 43; type A. II 41 brooches are discussed within the new classification proposed by J. Schuster (in the same volume). These forms have a distinctive distribution, something not always fully appreciated in earlier research. Brooches defined as forms F 1/F 3, with a very slender bow and spring-cover ornamented with imitation spring (Fig. 1:1.2), cluster on the lower Vistula River and to the west of this area, in the lake districts of Kaszuby and Krajna (Fig. 3, list 1). Chronologically they belong in phase B2a, although it is possible that they appeared still during the transitional stage from B1b to B2a. It appears that the centre of production of these brooches lay somewhere in the lower reaches of the Vistula River. In his analysis of type A. II 41 brooches J. Schuster selected as a criterion of classification the form of the entire brooch, its foot in particular, rather than details of construction. This led him to distinguish four main variants: I, X, Y and Z: variant I – with a straight, at times, lightly expanding foot, variant X – which includes two sub-variants: X 1 – with a trapeze--shaped foot, and X 2 – with a strongly expanded foot, which gives the brooch the form of a letter ‘X’; variant Y – characterised by a wide bow and a foot which usually tapers at the lower end, whereas variant X, also defined as ‘lower Vistula’ variant, has a wide bow, a flaring or a straight foot and a low-set crest. In the eastern region of the Central European Barbaricum A. II 40 and 41 brooches generally represent diagnostic (leading) forms in phase B2/C1. It does not appear from the review of finds discovered in context with these pieces that any of the four variants of type A. II 41, distinguished by J. Schuster, appeared earlier or outlived the other variants. However, interesting conclusions result from analysis of maps of distributions of these brooch variants. Finds of variant I brooches (Fig. 4, list 2) cluster in Vorpommern, in East Pomerania, and in Rugen. The only three sites with this brooch variant found more to the south are Kemnitz, Kr. Potsdam-Mittelmark, and two cemeteries of Luboszyce Culture at Biecz and Grabice. The easternmost find of variant I brooch is known from the region of Elbląg or the town itself, still on territory of Wielbark Culture. Variants X 1 and X 2 (Fig. 5, list 3) cluster in East Pomerania – including the right bank of the Vistula River – in the northern part of Wielkopolska (Great Poland), which during that time was occupied by Wielbark Culture, and in Luboszyce Culture. Their distribution pattern reflects plainly the migration movement of the Wielbark Culture people to the southeast, along the Bug River, something noted already by G. Domański and Y. V. Kukharenko. Finds of variant X brooches are less common in Przeworsk Culture; in addition, also, if iron brooches are taken into account, which if they do appear, then they have the form of variant X 1. A number of finds from the lower Danube is discussed below, with other types of brooches of northern origin, which form a concentration in that area, similarly as A. II 41 brooches to the west of the Odra River. A variant typical in Przeworsk Culture are A. II 41 Y brooches (Fig. 6, list 4), also noted in Luboszyce Culture, but less numerous than variant X. To the west of the Odra River finds of variant Y brooches are rare. In the border zone between Wielbark and Przeworsk Culture, on the lower Warta River, some Wielbark Culture cemeteries produced finds of variant Y (Fig. 6:29–31), whereas variant X brooches are known from the same area, also from Przeworsk cemeteries (Fig. 5:93–96), which could testify to direct Wielbark-Przeworsk contacts in this zone. A possible explanation for the presence of as many as twelve Y brooches in the hoard from Łubiana is that they were hoarded after being robbed in Przeworsk area but it less easy to explain the occurrence of nine similar specimens in two or more cemeteries in the region of Elbląg and the town itself. A. II 41 brooches of all the variants discussed so far, together with other elements characteristic for Wielbark Culture, eg, brooches type A. V, eighth series, so-called banded pendants, snake bracelets and others, during phases B2 and B2/C1 start to be recorded across the Odra River, and take in their range Pomerania to the west of the Odra River (Vorpommern), Rugen and, to a lesser extent, Lower Lusatia; this induced J. Schuster to speculate that a small group of Wielbark Culture people migrated west, perhaps a similar development as population shifts on the middle Danube. Variant Z brooches (Fig. 7, list 5) are correctly linked by J. Schuster with the region on the lower Vistula, since barring only three finds, in Pomerania all other brooches of this type originated to the east of that river, despite the fact that the longest series of these brooches comes from the cemetery at Ciepłe, distr. Tczew, found to the west of the Vistula. It is conceivable that a workshop active in the area produced these brooches, but they did not reach the zone of Odry-Węsiory-Grzybnica type cemeteries. This cannot be explained away by difference in time, since variant Z brooches co-occur with forms diagnostic for phase B2/C1, encountered also in Odry-Węsiory-Grzybnica cemeteries, ie, in lake districts of Kaszuby and Krajna, before they were abandoned. Only in the region more to the east (Fig. 7:16.18), towards the Great Masurian Lakes district variant Z brooches are noted in graves in contexts dated to phase C1a. It is interesting that A. II 41 brooches, which form such a great concentration in Wielbark Culture, are noted only sporadically in West Balt deposits, where they represent imports from Wielbark Culture. Similarly as type A. II 41 brooches, type A. II 43 forms are a diagnostic form in phase B2/C1, characteristic for women’s dress accessories, and almost invariably made of bronze, occasionally with gold or silver inlay. The form developed most probably in Przeworsk Culture, this is indicated by their concentration at the centre of Przeworsk territory (Fig. 8, list 6). The second concentration is observed on the middle Danube and is associated by T. Kolník with the migration in 166–169 AD of the Langobardii and Obii to the Danube, by M. Olędzki – with the migration of the Vandal Victovalii. J. Tejral basing on finds of ‘Przeworsk’ character, as eg iron brooches – type A. V, series 8, 10 and 11, silver inlaid trumpet brooches – A. IV 76, and subsequently, brooches type A. V 129, A. II 41, 43 and A. V, series 1, and certain types of pottery and Ginalski group E spurs, which visibly cluster on the middle Danube, sees two larger waves of infiltration of Przeworsk people to the middle Danube, which he interprets as the arrival of smaller groups rather than whole tribes. K. Godłowski understood the same group of objects as evidence of long-lived contact between neighbouring peoples but did not rule out migration of individuals or small groups from the North. The entire discussion was recently summed up by J. Rajtár, who interpreted finds of A. II 43 brooches from old museum collections in Roman provinces (List 6), in Pannonia and Dacia Porolissensis, as traces of the presence of Germanic women, war captives or hostages. A. Kokowski and Y. B. Maleev recently drew attention to the easternmost range of these brooches. Their occurrence in Luboszyce Culture and among Western Balts (in the latter case just three finds) could suggest arrival of Przeworsk women to the area. The mapping of individual brooch types does not always produce such interesting results as ones outlined above. In many cases it would be helpful to distinguish variants of O. Almgren types, but under the condition that different subvariants are identified to reflect actual culture differences, rather than being a mechanical division, made on the basis of secondary criteria. The internal classification of type A. II 41 brooches proposed by J. Schuster, is an example of previously unexploited potential.
REFERENCJE (248)
1.
Abramek, B., Cmentarzysko ciałopalne kultury przeworskiej w Konopnicy, stanowisko 7, województwo sieradzkie (część 1), Sieradzki Rocznik Muzealny 4 (1987), 1988, s. 45–96.
2.
Abramek, B., Kaszewski, Z., Materiały z cmentarzyska w Krajance, pow. Wieruszów, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 20, 1973, s. 81–110.
3.
Abramowicz, A., et alii, Période romaine, Inventaria Archaeologica IV, Łódź, 1960.
4.
Almgren, O., Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Mannus-Bibliothek 32, Leipzig, 1923.
5.
Andrzejowski, J., Zapinki o cechach mieszanych II i IV grupy Almgrena, Barbaricum 3, Warszawa, 1994, s. 87–129.
6.
Andrzejowski, J., Nadkole 2. A Cemetery of the Przeworsk Culture in Eastern Poland, Monumenta Archaeologica Barbarica V, Kraków, 1998.
7.
Andrzejowski, J., Martens, J., The Wielbark Cemetery. Information on Unpublished Material from the Personal Files of Carl-Axel Moberg, Studia Gothica I, Lublin, 1996, s. 19–72.
8.
Anger, S. Das germanische Gräberfeld auf dem Neustädter Felde bei Elbing, Zeitschrift für Ethnologie 12, 1880, s. 106–125.
9.
Berg-Hobohm, S., Brandbestattung einer jungen Frau aus dem germanischen Hügelgräberfeld von Horno, Ausgrabungen im Niederlausitzer Braunkohlerevier 1999, 2000, s. 115–119.
10.
Berlekamp, H., Neue Körpergräber der älteren Kaiserzeit aus dem Stralsunder Gebiet, Bodenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 1959, 1961, s. 77–87.
11.
Bezzenberger, A., Fundberichte, Prussia 22 (1900–1904), 1909, s. 1–193.
12.
Biborski, M., Badania wykopaliskowe na cmentarzysku kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich w Mokrej, województwo częstochowskie, [w:] Badania archeologiczne na Górnym Śląsku i ziemiach pogranicznych w 1995 roku, Katowice, 1998, s. 63–75.
13.
Blume, E., Die germanischen Stämme und die Kulturen zwischen Oder und Passarge zur römischen Kaiserzeit, cz. I: Text, Mannus-Bibliothek 8, Würzburg, 1912.
14.
Blume, E., Die germanischen Stämme und die Kulturen zwischen Oder und Passarge zur römischen Kaiserzeit, cz. II: Material, Mannus-Bibliothek 14, Würzburg, 1915.
15.
Bohnsack, D., Ostgermanische Gräber mit Steinpfeilern und Steinkreisen in Ostdeutschland, Gothiskandza 2, 1940, s. 22–36.
16.
Budynek, G., Olędzki, M., Cmentarzysko ciałopalne ludności kultury wielbarskiej w Grębocinie, woj. toruńskie, Fontes Archaeologici Posnanienses XXXV, 1986, s. 152–168.
17.
Cosack, E., Die Fibeln der Älteren Römischen Kaiserzeit in der Germania libera (Dänemark, DDR, BRD, Niederlande, CSSR), Göttinger Schriften zur Vor- und Frühgeschichte 19, Neumünster, 1979.
18.
Dąbrowska, T., Die späten kräftig profilierten Fibeln (Almgren Typ 84) in Polen, [w:] K. Godłowski, R. Madyda-Legutko (red.), Probleme der Relativen und Absoluten Chronologie ab Latènezeit bis zum Frühmittelalter. Materialien des III. Internationalen Symposiums: Grundprobleme der frühgeschichtlichen Entwicklung im nördlichen Mitteldonaugebiet, Kraków-Karniowice 3.–7. Dezember 1990, Kraków, 1992, s. 103–109.
19.
Dąbrowska, T., Późne odmiany fibul silnie profilowanych w Polsce, Wiadomości Archeologiczne LIII/1 (1993–1994), 1995, s. 3–34.
20.
Dąbrowska, T., Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica III, Kraków, 1997.
21.
Dehnke, R., Thieme U., Burgundische Gräber von Lichtenburg, Kreis Torgau, Praehistorische Zeitschrift XXXVIII–XXXIX, 3/4 (1937–38), 1939, s. 265–284.
22.
Domański, G., Zagadnienie tzw. kultury burgundzkiej, Praehistorische Zeitschrift 21, 1973, s. 123–163.
23.
Domański, G., Sprawozdanie z badań cmentarzyska z okresu wpływów rzymskich w Grabicach, pow. lubski, w 1973 roku, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne XVI, 1974, s. 41–44.
24.
Domański, G., Badania na cmentarzysku w Grabicach, pow. lubski, w 1974 r., Śląskie Sprawozdania Archeologiczne XVII, 1975, s. 53–55.
25.
Domański, G., Kultura luboszycka między Łabą a Odrą w II–IV wieku, Wrocław, 1979.
26.
Domański, G., Badania wykopaliskowe na cmentarzysku z okresu wpływów rzymskich w Starym Zamku, gmina Sobótka, woj. wrocławskie, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne XXI, 1980, s. 43–45.
27.
Domański, G., Cmentarzysko w Luboszycach (II–IV w.), Wrocław, 1982.
28.
Domański, G., Badania wykopaliskowe na cmentarzysku kultury luboszyckiej w Grabicach, gm. Gubin, woj. zielonogórskie, w 1994 roku, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne XXXIV, 1993, s. 199–204.
29.
Domański, G., Cmentarzysko w Bieczu, gm. Brody, pow. Żary, [w:] J. Andrzejowski et alii (red.), Varia Barbarica Zenoni Woźniak ab amicis dicata, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina I, Warszawa, 2002, s. 263–276.
30.
Dorka, G., Urgeschichte des Weizackerkreises Pyritz, Schriften des Pommerschen Landesmuseums Stettin, Stettin, 1939.
31.
Dymaczewski, A., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Młodzikowie, pow. Środa, Fontes Archaeologici Posnanienses VIII–IX (1957–58), 1958, s. 179–443.
32.
Eggers, H.-J., Der römische Import im freien Germanien, Atlas der Urgeschichte 1, Hamburg, 1951.
33.
Eggers, H.-J., Das kaiserzeitliche Gräberfeld von Pollwitten, Kreis Mohrungen, Ostpreussen, Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz 11 (1964), 1966, s. 154–175.
34.
Eggers, H.-J., Stary, P. E., Funde der Vorrömischen Eisenzeit, der Römischen Kaiserzeit und der Völkerwanderungszeit in Pommern, Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mecklenburg-Vorpommerns 38, Lübstorf, 2001.
35.
Engel, C., Aus ostpreussischer Vorzeit, Königsberg, 1935.
36.
Erzepki, B., Kostrzewski, J., Album Zabytków Przedhistorycznych Wielkiego Księstwa Poznańskiego zebranych w Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, zesz. IV, Poznań, 1915.
37.
Fromm, L., Gotische Wohn- und Grabstätten im Kreise Allenstein, Altpreußen 2, 1937, s. 57–61.
38.
Götze, A., Die vor- und frühgeschichtlichen Denkmäler des Kreises Lebus, Die Kunstdenkmäler der Provinz Brandenburg 6/1, Beiheft, Berlin, 1920.
39.
Gaerte, W., Urgeschichte Ostpreussens, Königsberg i. Pr, 1929.
40.
Gałęzowska, A., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Lwówku, woj. poznańskie, w świetle nowych ustaleń, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne III, 1995, s. 175–187.
41.
Gałęzowska, A., Materiały z Bogdanowa koło Obornik, woj. poznańskie, w zbiorach Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne IV, 1996, s. 145–153.
42.
Gałęzowska, A., Materiały z młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich z Kuźnicy Żelichowskiej w woj. pilskim, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne IV, 1996, s. 155–184.
43.
Gaudig, R., Ein fruhkaiserzeitliches Körpergrab mit römischem Import von Varbelwitz, Kreis Rügen, Bodenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 1977, 1978, s. 107–127.
44.
Gedl, M., Groby z okresu wpływów rzymskich na stanowisku 1 w Kietrzu, pow. Głubczyce (materiały z badań Ekspedycji Kietrzańskiej w latach 1961–1962), Materiały Archeologiczne V, 1964, s. 147–157.
45.
Gedl, M., Obiekty z okresu wpływów rzymskich na cmentarzysku w Kietrzu, woj. Opole, [w:] Scripta Archaeologica, Kraków, 1988, s. 119–198.
46.
Geisler, H., Das germanische Urnengräberfeld bei Kemnitz, Kr. Potsdam-Land, Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichte Potsdam 8, Berlin, 1974.
47.
Godłowski, K., Materiały z cmentarzyska z późnego okresu wpływów rzymskich w Opatowie, pow. Kłobuck, Materiały Archeologiczne I, 1959s. 173–277.
48.
Godłowski, K., Sprawozdanie z badań wykopaliskowych w dorzeczu Liswarty w latach 1965–1966, Sprawozdania Archeologiczne XX, 1969, s. 167–184.
49.
Godłowski, K., Opatów, district of Kłobuck, Recherches Archéologiques de 1968, 1969, s. 42–47.
50.
Godłowski, K., Odkrycie dalszych grobów na cmentarzysku kultury łużyckiej i z okresu wpływów rzymskich w Opatowie, pow. Kłobuck, Sprawozdania Archeologiczne XXII, 1970, s. 243–251.
51.
Godłowski, K., Opatów, district of Kłobuck, Recherches Archéologiques de 1969, 1970, s. 26–32.
52.
Godłowski, K., The Chronology of the Late Roman and Early Migration Periods in Central Europe, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Archeologiczne 11, Kraków, 1970.
53.
Godłowski, K., Materiały kultury przeworskiej z obszaru Górnego Śląska – część I, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne II, 1973, s. 255–382.
54.
Godłowski, K., Chronologia okresu późnorzymskiego i wczesnego okresu wędrówek ludów w Polsce północno-wschodniej, Rocznik Białostocki XII, 1974, s. 9–107.
55.
Godłowski, K., Materiały do poznania kultury przeworskiej na Górnym Śląsku (część II), Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne IV, 1977, s. 7–237.
56.
Godłowski, K., Zmiany w uzbrojeniu ludności kultury przeworskiej w okresie wpływów rzymskich, [w:] Arma et ollae. Studia dedykowane Profesorowi Andrzejowi Nadolskiemu w 70 rocznicę urodzin i w 45 rocznicę pracy naukowej, Łódź, 1992, s. 71–88.
57.
Godłowski, K., Die Przeworsk-Kultur, [w:] Beiträge zum Verständniss der Germania des Tacitus, Teil II, Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Göttingen, Phil.-Hist. Klasse, Dritte Folge, Nr 195, Göttingen, 1992, s. 9–90.
58.
Godłowski, K., Die Barbaren nördlich der Westkarpaten und das Karpatenbecken-Einwanderungen. Politische und militärische Kontakte, Specimina nova. A Pécsi Janus Pannonius Tudománygyetem Törteneti Tanszékének Évkönyve 1993, 1994, s. 65–89.
59.
Godłowski, K., Szadkowska, L., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Tarnowie, pow. Opole, Opolski Rocznik Muzealny V, Kraków, 1972.
60.
Godłowski, K., Wichman T., Chmielów Piaskowy. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur im Świętokrzyskie-Gebirge, Monumenta Archaeologica Barbarica VI, Kraków, 1998.
61.
Gozdowski, M., Wyniki badań powierzchniowych osadnictwa nad rzeką Prosną na południe od Kalisza, Materiały Starożytne I, 1956, s. 161–172.
62.
Grabarczyk, T., Kultura wielbarska na Pojezierzach Krajeńskim i Kaszubskim, Łódź, 1997.
63.
Gudea, N., Lucăcel, V., Fibule romane în Muzeul de Istorie si Arta din Zălau (I), Acta Musei Porolissensis III, 1979, s. 321–378.
64.
Gummel, H., Die vorgeschichtliche Lehrsammlung im Museum des Vereins für Rostocks Altertümer zu Rostock, Rostock, 1928.
65.
Hüssen, C.-M., Rajtár, J., Zur Frage archäologischer Zeugnisse der Markomannenkriege in der Slowakei, [w:] H. Friesinger, J. Tejral, A. Stuppner (wyd.), Markomannenkriege – Ursachen und Wirkungen, Spisy Archeologického Ústavu AV ČR Brno 1, Brno, 1994, s. 217–232.
66.
Hahuła, K., Dalsze badania w Nowym Łowiczu. Kurhan 63, Koszalińskie Zeszyty Muzealne 19 (1989), 1992, s. 53–68.
67.
Hahuła, K., Wołągiewicz, R., Grzybnica. Ein Gräberfeld mit Steinkreisen der Wielbark-Kultur in Pommern, Monumenta Archaeologica Barbarica VIII, Warszawa-Koszalin, 2001.
68.
Hauptmann, T., Das germanische Gräberfeld von Prądno, Kr. Myślibórz (ehem. Rahmhütte, Kr. Soldin), Poznań, 2002.
69.
Heym, W., Die Geschichte der Landschaft um den Tillwalder-See auf Grund von Bodenfunden, Altpreußen 2, 1937, s. 161–177.
70.
Heym, W., Drei Spätlatènegräberfelder aus Westpreussen, Offa 17/18 (1959/1961), 1961, s. 143–170.
71.
Jadczykowa, I., Budynki mieszkalne osady produkcyjnej w Przywozie koło Wielunia. Część II, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 23, 1976s. 249–286 .
72.
Jahn, M., Die oberschlesischen Funde aus der römischen Kaiserzeit, Praehistorische Zeitschrift X, 1918, s. 80–149.
73.
Janikowski, J., Badania ratownicze na cmentarzysku z okresu wpływów rzymskich w Zębowie, pow. Toruń, [w:] Komunikaty Archeologiczne. Badania wykopaliskowe na terenie województwa bydgoskiego w latach 1970–1972, Bydgoszcz, 1978, s. 149–155.
74.
Jaskanis, J., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Cecelach, pow. Siemiatycze, w świetle badań z lat 1966–1970, Sprawozdania Archeologiczne XXIV, 1972, s. 81–102.
75.
Jaskanis, J., Cecele. Ein Gräberfeld der Wielbark-Kultur in Ostpolen, Monumenta Archaeologia Barbarica II, Kraków, 1996.
76.
Jasnosz, S., Cmentarzysko z okresu późno-lateńskiego i rzymskiego w Wymysłowie, pow. Gostyń, Fontes Archaeologici Posnanienses II, 1952, s. 1–284.
77.
Jasnosz, S., Materiały i studia do dziejów osadnictwa starożytnego i wczesnośredniowiecznego Ziemi Obornicko-Rogozińskiej (Część 1), Fontes Archaeologici Posnanienses XXXI (1980), 1982, s. 1–144.
78.
Jasnosz, S., Materiały i studia do dziejów osadnictwa starożytnego i wczesnośredniowiecznego Ziemi Obornicko-Rogozińskiej (część III), Fontes Archaeologici Posnanienses XXXIII (1982–1984), 1984, s. 55–166.
79.
Jażdżewski, W., Sulmierzyce, powiat Odolanowski / Sulmierzyce, Kreis Adelnaus, Zapiski Archeologiczne Poznańskie / Posener Archaeologische Mittheilungen I, 1890, s. 23–24.
80.
Jentsch, H., Das Gräberfeld bei Sadersdorf im Kreise Guben und die jüngste Germanenzeit der Niederlausitz, Guben, 1896.
81.
Juga-Szymańska, A., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Tałtach na Pojezierzu Mazurskim, Barbaricum 7, Warszawa, 2004, s. 91–147.
82.
Körner, G., Der Urnenfriedhof von Rebenstorf im Amte Lüchow, Die Urnenfriedhöfe in Niedersachsen II/3, Hildesheim, 1939.
83.
Kaczanowski, P., Drochlin. Ciałopalne cmentarzysko kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Archeologiczne 40, Kraków, 1987.
84.
Kaczanowski, P., Madyda-Legutko, R., Nawrolska, E., Birytualne cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich we wsi Żalęcino, woj. Szczecin (badania 1976, 1987, 1979), Materiały Zachodniopomorskie XXVI (1980), 1984, s. 61–114.
85.
Kaletyn, T., Groby ciałopalne z okresu rzymskiego w Głosce pow. Środa Śląska, Wiadomości Archeologiczne XXXVIII/1, 1973, s. 107–108.
86.
Kanwiszerowa, M., Walenta, K., Das Fürstengrab Nr. 1 aus Leśno in Pommerellen, Acta Universitatis Lodzensis, Folia Archeologica 9, Łódź, 1988, s. 31–73.
87.
Kaszewska, E., Niektóre importy z wczesnego okresu rzymskiego między Prosną a Pilicą, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 20, 1973, s. 39–64.
88.
Kaszewska, E., Kultura przeworska w Polsce środkowej, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 22, 1975, s. 195–253.
89.
Kaszewska, E., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Gledzianówku (st. 1), woj. płockie, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 24, 1977, s. 63–150.
90.
Kaszewska, E., Wstępne wyniki badań cmentarzyska z okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Zadowicach pod Kaliszem, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 32, 1985, s. 45–69.
91.
Kawiecka, M., Stanaszek, Ł. M., Grób szkieletowy kobiety odkryty na ciałopalnym cmentarzysku bałtyjskim z okresu wpływów rzymskich w Równinie Dolnej, gm. Korsze, pow. Kętrzyn, woj. warmińsko-mazurskie, Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski 2, Olsztyn, 2000, s. 93–98.
92.
Kazimierczak, E., Wichrowska, E., Wielokulturowe cmentarzysko w Nowym Targu w świetle badań w latach 1974–1980, [w:] Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach 1980–83, Malbork, 1987, s. 289–306.
93.
Keiling, H., Der frühkaiserzeitliche Urnenfriedhof von Neu Poserin, Kr. Lübz, Ausgrabungen und Funde 18, 1973, s. 188–196.
94.
Keiling, H., Ein germanischer Urnenfriedhof von der Feldmark Reppentin, Kreis Lübz, Bodenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 1984, 1985, s. 153–225.
95.
Kiekebusch, A., Die Vorgeschichte der Mark Brandenburg, Landeskunde der Provinz Brandenburg 3, Berlin, 1912, s. 347–459.
96.
Kietlińska, A., Dąbrowska, T., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich we wsi Spicymierz, powiat Turek, Materiały Starożytne IX, 1963, s. 143–254.
97.
von Kleist, D., Die vorgeschichtlichen Funde des Kreises Schlawe, Beiheft zum Atlas der Urgeschichte 3, Hamburg, 1955.
98.
Klindt-Jensen, O., Slusegårdgravpladsen. Bornholm fra 1. årh. f. til 5 årh. e.v.t. II: Beskrivelse af oprindelig overflade og grave, Jysk Arkæologisk Selskabs Skrifter 14/2, København, 1978.
99.
Kmieciński, J. (red.), Odry. Cmentarzysko kurhanowe z okresu rzymskiego w powiecie chojnickim, Acta Archaeologica Lodziensia 15, Łódź, 1968.
100.
Kmieciński, J., Blombergowa, M., Walenta, K., Cmentarzysko kurhanowe ze starszego okresu rzymskiego w Węsiorach w pow. kartuskim, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 12, 1966, s. 37–119.
101.
Kokowski, A., Schätze der Ostgoten, Stuttgart, 1995.
102.
Kokowski, A., Maleev, J. B., Nowe materiały do katalogu zapinek typu Almgren II-43, Kultura Przeworska IV, Lublin, 1999, s. 175–180.
103.
Kolník, T., Popolnicové pohrebisko z mladšej doby rímskej a pociatku doby st’ahovania národov v Očkove pri Piešt’anoch, Slovenská Arheológia IV, 1956, s. 233–300.
104.
Kolník, T., Nove ojedinelé nálezy spon z doby rímskej a st’ahovania národov na juhozápadnom Slovensku, Slovenská Arheológia VI, 1958, s. 380–387.
105.
Kolník, T., K typológii a chronologii niektorých spon z mladšej doby rímskej na juhozápadnom Slovensku, Slovenská Arheológia XIII, 1965, s. 183–236.
106.
Kolník, T., Römerzeitliche Gräberfelder in der Slowakei, Teil 1, Archaeologia Slovaca, Fontes 14, Bratislava, 1980.
107.
Kosicki, A., Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowisku 69 w Namysłowie, województwo opolskie, [w:] Badania archeologiczne na Górnym Śląsku i ziemiach pogranicznych w 1993 roku, Katowice, 1997, s. 53–57.
108.
Kostrzewski, B., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Koninie (woj. poznańskie), Praehistorische Zeitschrift VII, 1947, s. 192–294.
109.
Kostrzewski, B., Cmentarzysko z okresu późnorzymskiego i rzymskiego w Domaradzicach, pow. Rawicz, Fontes Archaeologici Posnanienses IV (1953), 1954, s. 153–274.
110.
Kostrzewski, J., Wielkopolska w czasach przedhistorycznych, Poznań, 1923.
111.
Kramarek, I., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Kotli, pow. Głogów, Silesia Antiqua IV, 1962, s. 213–240.
112.
Kuharenko, Û. V., Mogil’nik Brest-Trišin, Moskva, 1980.
113.
Kunkel, O., Pommersche Urgeschichte in Bildern, Stettin, 1931.
114.
La Baume, W., Ostgermanische Grabfunde aus Paluki, Kreis Zichenau, Alt-Preußen 8, 1943, s. 2–8.
115.
Lamiová-Schmiedlová, M., Spony z doby rímskej na Slovensku, Študijné Zvesti Archeologického Ústavu SAV 5, Nitra, 1961.
116.
Langenhan, A., Fibelfunde in Schlesien, Schlesiens Vorzeit V, 1889, s. 95–112.
117.
Lehmann, E., Die Neuordnung der Erfurter vorgeschichtlichen Sammlung, Mannus 16, 1925, s. 153–159.
118.
Leube, A., Die frühkaiserzeitlichen Körpergräber Mecklenburgs, Bodenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 1969, 1970, s. 197–222.
119.
Leube, A., Die römische Kaiserzeit im Oder-Spree-Gebiet, Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichte Potsdam 9, Berlin, 1975.
120.
Leube, A., Aspekte östlichen Kultureinflusses während der römischen Kaiserzeit im Oder-Spree-Gebiet, Jahresschrift für mitteldeutsche Vorgeschichte 72, 1989, s. 85–96.
121.
Leube, A., Das germanische Gräberfeld von Rąpice (früher Rampitz, Kr. Weststernberg) bei Zielona Góra. Kulturgeschichtliche Betrachtungen zum mittleren Odergebiet vom 1. Jahrh. v. Chr. bis zum 4. Jahrh. n. Chr., Acta Praehistorica et Archaeologica 24, 1992, s. 301–327.
122.
Lienau, M. M., Neue burgundische Funde aus dem Lande Lebus, Altschlesien 5, 1934, s. 232–241.
123.
Lissauer, A., Die prähistorischen Denkmäler der Provinz Westpreussen und der angrenzenden Gebiete, Leipzig, 1887.
124.
Lund Hansen, U., Römischer Import im Norden. Warenaustausch zwischen dem Römischen Reich und dem freien Germanien während der Kaiserzeit unter besonderer Berücksichtigung Nordeuropas, Nordiske Fortidsminder Serie B, 10, København, 1987.
125.
Łaszczewska, T., Ząbkiewicz-Koszańska, H., Osadnictwo na terenie powiatu sieradzkiego w okresach starożytności, [w:] Studia i materiały do dziejów Ziemi Sieradzkiej, t. 1, Łódź, 1962, s. 5–93.
126.
Łosiowie, J. i J., Wyniki badań ratowniczych na stanowisku wielokulturowym w Zakrzewskiej Osadzie, gmina Więcbork, prowadzonych w latach 1999–2001, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), XIII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 1: Od epoki kamienia do okresu rzymskiego, Gdańsk, 2003, s. 277–285.
127.
Łuka, L. J., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Nacławiu w pow. kościańskim, Praehistorische Zeitschrift X (1954–1956), 1958, s. 385–402.
128.
Müller, S., Juellinge-Fundet og den romerske Periode, Nordiske Fortidsminder II, Kjøbenhavn, 1911.
129.
Machajewski, H., Kultura wielbarska a kultura przeworska w Wielkopolsce, Fontes Archaeologici Posnanienses XXIX (1978), 1980, s. 49–64.
130.
Machajewski, H., Kultura wielbarska a kultura przeworska w Wielkopolsce, [w:] Problemy kultury wielbarskiej (red. T. Malinowski), Słupsk, 1981, s. 127–133.
131.
Machajewski, H., Cmentarzysko ludności kultury wielbarskiej w Rzyszczewie, woj. Koszalin, Sprawozdania Archeologiczne XXXIV, 1983, s. 123–139.
132.
Machajewski, H., Z badań nad kulturą przeworską w Wielkopolsce północnej, Kultura Przeworska III, Lublin, 1997, s. 97–116.
133.
Machajewski, H., Cmentarzysko ludności kultury wielbarskiej w Szczypkowicach, woj. pomorskie, [w:] J. Andrzejowski et alii (red.), Varia Barbarica Zenoni Woźniak ab amicis dicata, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina I, Warszawa, 2002, s. 311–322.
134.
Machajewski, H., Sikorski, A., Cmentarzysko ludności kultury wielbarskiej w Lutomiu, gm. Sieraków, woj. Poznań, Fontes Archaeologici Posnanienses XXXII (1981), 1983, s. 13–23.
135.
Mahno, È. V., Pam'âtki tipu Ditiničì ì Kompanìïvs'kij mogil'nik, Arheologiâ 19, 1976, s. 95–101.
136.
Maciejewski, F., Materiały starożytne z powiatu żnińskiego, Materiały Starożytne VIII, 1962, s. 217–326.
137.
Madyda-Legutko, R., Die Gürtelschnallen der Römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, B.A.R. Int. Series 360 (1986), Oxford, 1987.
138.
Makiewicz, T., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Białej, pow. Łódź, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 17, 1970, s. 175–255.
139.
Makiewicz, T., Materiały ze zniszczonego cmentarzyska kultury przeworskiej w Tucznie, koło Inowrocławia (stanowisko 3), Fontes Archaeologici Posnanienses XXVI (1975), 1977, s. 125–149.
140.
Malinowski, T., Materiały do najdawniejszego osadnictwa okolic Turka, Z otchłani Wieków XXII, 1953, s. 28–34.
141.
Malinowski, T.,Nabytki b. Działu Przedhistorycznego Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu w latach 1929–1932, Fontes Archaeologici Posnanienses VI (1955), 1956, s. 104–161.
142.
I. Marchelak, J. Matysiak, J. Moszczyński, P. Papiernik, Wyniki ratowniczych badań archeologicznych na terenie odkrywki Szczerców KWB Bełchatów SA na stan. 11 w miejscowości Kolonia Chabielice, gm. Szczerców, woj. łódzkie, [w:] R. Grygiel (red.), Badania archeologiczne na terenie odkrywki Szczerców Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów S. A., tom 1, Łódź, 2000, s. 201–315.
143.
Marcinkian, A., Cmentarzysko z II/III w. n.e. w Grzmiącej, woj. Zielona Góra, Silesia Antiqua XX, 1978, s. 87–108.
144.
Masojć, M., Bronowicki, J., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Świętoszynie, stan. X, pow. Milicz, II sezon badań, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne XLII, 2000, s. 359–373.
145.
Mączyńska, M., Der Hortfund der frühen Völkerwanderungszeit aus Łubiana, Woi. Gdańsk, in Pommern, [w:] H. Friesinger, J. Tejral, A. Stuppner (wyd.), Markomannenkriege – Ursachen und Wirkungen, Spisy Archeologického Ústavu AV ČR Brno 1, Brno, 1994, s. 149–157.
146.
Mączyńska, M., Die Fibel als Tracht- und Schmuckelement in der Przeworsk-Kultur, [w:] 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren. Internationale Arbeitstagung 25.–28. Mai 1997 in Klein Machnow, Land Brandenburg, Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 5 (1998), Wünsdorf, [2002], s. 417–424.
147.
Mączyńska, M., Jagusiak, M., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Czarnocinie, pow. Piotrków Trybunalski, stanowisko 1, [w:] J. Andrzejowski et alii (red.), Varia Barbarica Zenoni Woźniak ab amicis dicata, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina I, Warszawa, 2002, s. 353–374.
148.
Mączyńska, M., Rudnicka, D., Uwagi wstępne o skarbie z okresu rzymskiego z Łubianej, woj. gdańskie, [w:] Nowe znaleziska importów rzymskich z ziem Polski I, Corpus der römischen Funde im europäischen Barbaricum Polen, Supplement tom 1 (red. J. Kolendo), Warszawa, 1998, s. 41–51.
149.
Mączyńska, M., Rudnicka, D., Skarb z okresu rzymskiego z Łubiany koło Kościerzyny, [w:] Z Otchłani Wieków Pomorza Gdańskiego, Gdańsk 1998/1999, s. 77–80.
150.
Minta-Tworzowska, D., Pradziejowe i wczesnośredniowieczne osadnictwo w rejonie Lwówka, Fontes Archaeologici Posnanienses XXXIV, 1985, s. 94–134.
151.
Natuniewicz, M., Nowe znaleziska ze starych wykopalisk. Ocalałe materiały archeologiczne z okresu wpływów rzymskich z okolic Elbląga, [w:] J. Kolendo, W. Nowakowski (red.), Antiquitates Prussiae. Studia z archeologii dawnych ziem pruskich, Warszawa, 2000, s. 105–206.
152.
Neugebauer, W., Ein gotisch-gepidisches Gräberfeld in Elbing, Scharnhorststrasse, Elbinger Jahrbuch 15 (Festschrift B. Ehrlich), 1938, s. 104–114.
153.
Niewęgłowski, A., Dwa cmentarzyska z okresu rzymskiego w Goździku, gm. Borowie, woj. Siedlce, Sprawozdania Archeologiczne XXXV (1983), 1985, s. 131–159.
154.
Norling-Christensen, H., Une trouvaille de parures de l’ancien âge du fer romain faite á Gjølstrup, Vendsyssel, Acta Archaeologica XIV, 1943, s. 119–138.
155.
Nowakowski, W., Kultura wielbarska na wschód od dolnej Wisły. Materiały z dawnych badań i przypadkowych odkryć w zbiorach berlińskich i norymberskich, Barbaricum 3, Warszawa, 1994, s. 163–181.
156.
Nowakowski, W., Materiały z Bogdanowa koło Obornik, woj. poznańskie w zbiorach Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze, Barbaricum 3, Warszawa, 1994, s. 183–192.
157.
Nowakowski, W., Kultura przeworska a zachodniobałtyjski krąg kulturowy, Kultura Przeworska I, Lublin, 1994, s. 373–388.
158.
Nowakowski, W., Od Galindai do Galinditae. Z badań nad pradziejami bałtyjskiego ludu z Pojezierza Mazurskiego, Barbaricum 5, Warszawa, 1995.
159.
Nowakowski, W., Das Samland in der römischen Kaiserzeit und seine Verbindungen mit dem römischen Reich und der barbarischen Welt, Veröffentlichungen des Vorgeschichtlichen Seminars Marburg, Sonderband 10, Marburg-Warszawa, 1996.
160.
Nowakowski, W., Die Funde der römischen Kaiserzeit und der Völkerwanderungszeit in Masuren, Museum für Vor- und Frühgeschichte, Staatliche Museen zu Berlin, Bestandskataloge 6, Berlin, 1998.
161.
Okoński, J., Szpunar, A., Osada w Tarnowcu, gm. Tarnów – chaty datowane zapinkami A. 43, A. 84 i A. 158, [w:] S. Czopek, A. Kokowski (red.), Na granicach antycznego świata. Sytuacja kulturowa w południowo-wschodniej Polsce i regionach sąsiednich w młodszym okresie przedrzymskim i okresie rzymskim, Rzeszów, 1999, s. 153–179.
162.
Okulicz, J., Bursche, A., Badania birytualnego cmentarzyska kultury wielbarskiej w Krośnie na stanowisku 1 w województwie elbląskim, [w:] Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach 1980–83, Malbork, 1987, s. 207–231.
163.
Okulicz-Kozaryn, J., Centrum kulturowe z pierwszych wieków naszej ery u ujścia Wisły, Barbaricum 2, Warszawa, 1992, s. 137–155.
164.
Olędzki, M., Chronologia, typologia i rozprzestrzenienie zapinek typu Nadkole, Fontes Archaeologici Posnanienses XXXV, 1986, s. 139–149.
165.
Olędzki, M., Uwagi o niektórych odmianach fibul kapturkowych serii wschodniej jako przyczynek do zagadnienia kwalifikacji kulturowej wschodnich obszarów kultury przeworskiej, Praehistorische Zeitschrift 40, 1992, s. 49–70.
166.
Olędzki, M., Die Fibeln vom Typ Almgren 43 als Zeugnisse für die Anwesenheit eingewanderter Viktovalen im mittleren Donauraum, Praehistorische Zeitschrift 67, 1992, s. 90–111.
167.
Olędzki, M., Naddunajska grupa kultury przeworskiej w świetle analizy źródeł pisanych, Praehistorische Zeitschrift 41, 1993, s. 65–73.
168.
Olędzki, M., Typologie, Chronologie und Verbreitung der ostgermanischen Varianten der Rollenkappenfibeln, Praehistorische Zeitschrift 70, 1995, s. 228–247.
169.
Olędzki, M., Fibule z cmentarzyska kultury przeworskiej w Wólce Domaniowskiej koło Radomia, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica 21, Łódź, 1997, s. 51–70.
170.
Olędzki, M., Rollenkappenfibeln der östlichen Hauptserie Almgren 37–41 und die Varianten Fig. 42–43, [w:] 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren. Internationale Arbeitstagung 25.–28. Mai 1997 in Klein Machnow, Land Brandenburg, Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 5 (1998), Wünsdorf, [2002], s. 67–84.
171.
Olędzki, M., Z problematyki przemian osadniczych i kulturowych na obszarze dorzecza górnej Cisy w wiekach I–IV n.e., [w:] S. Czopek, A. Kokowski (red.), Na granicach antycznego świata. Sytuacja kulturowa w południowo-wschodniej Polsce i regionach sąsiednich w młodszym okresie przedrzymskim i okresie rzymskim, Rzeszów, 1999, s. 45–74.
172.
Ondrouch, V., Bohaté hroby z doby rímskej na Slovensku, Bratislava, 1957.
173.
Patek, E., Verbreitung und Herkunft der römischen Fibeltypen in Pannonien, Dissertationes Pannonicae II,19, Budapest, 1942.
174.
Peškar, I., Fibeln aus der römischen Kaiserzeit in Mähren, Praha, 1972.
175.
Pescheck, Ch., Die frühwandalische Kultur in Mittelschlesien (100 vor bis 200 nach Christus), Quellenschriften zur ostdeutschen Vor- und Frühgeschichte 5, Leipzig, 1939.
176.
Pfützenreiter, F., Das wandalische Brandgräberfeld aus der römischen Kaiserzeit bei Stroppen, Kr. Guhrau, Altschlesien 2, 1929, s. 230–273.
177.
Piaszykówna, M., Pradzieje miasta Poznania, Poznań, 1952.
178.
Pieta, K., Anmerkungen zum Grab aus Čačov, [w:] K. Kuzmová, K. Pietá, J. Rajtár (red.), Zwischen Rom und dem Barbaricum. Festschrift für Titus Kolník zum 70. Geburtstag, Archaeologia Slovaca Monographiae, Communicationes Instituti Archaeologici Nitriensis Academiae Scientiarum Slovacae V, Nitra, 2002, s. 355–364, s. 343–354.
179.
Pietrzak, M., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Malborku-Wielbarku, ul. Zagórna 4, Pomomorania Antiqua I, 1965, s. 155–181.
180.
Pietrzak, M., Pruszcz Gdański, Fundstelle 10. Ein Gräberfeld der Oksywie- und Wielbark-Kultur in Ostpommern, Monumenta Archaeologica Barbarica IV, Kraków, 1997.
181.
Pietrzak, M., Cmentarzysko płaskie kultury wielbarskiej z okresu wpływów rzymskich na stan. 7 w Kościelnej Jani, woj. pomorskie, [w:] J. Andrzejowski et alii (red.), Varia Barbarica Zenoni Woźniak ab amicis dicata, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina I, Warszawa, 2002, s. 375–394.
182.
Piętka-Dąbrowska, T., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w miejscowości Domaradzyn, pow. Łowicz, Wiadomości Archeologiczne XXVI/3–4 (1959–1960), 1960, s. 225–230.
183.
Prószyński, Z., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Goworowie w pow. ostrołęckim, Praehistorische Zeitschrift VII, 1947, s. 307–308.
184.
Przewoźna, K., Osada i cmentarzysko z okresu rzymskiego w Słopanowie, pow. Szamotuły, Fontes Archaeologici Posnanienses V (1954), 1955, s. 60–140.
185.
Pudełko, E., Nowe cmentarzysko z okresu rzymskiego w Wielkopolsce odkryte w Brzeziu, gm. Pleszew, woj. kaliskie, Kaliskie Zeszyty Muzealne 1, 1990, s. 17–38.
186.
Raddatz, K., Der Wolka-See, ein Opferplatz der Römischen Kaiserzeit in Ostpreussen, Offa 49/50 (1992/93), 1993, s. 127–187.
187.
Radig, W., Das ostgermanische Gräberfeld von Stara Wies, Kreis Sokolow, Die Burg 3, 1942, s. 179–224.
188.
Rajewski, Z., Cmentarzysko grobów ciałopalnych z okresu rzymskiego w Szelejewie w pow. żnińskim, [w:] Przyczynki do pradziejów Polski zachodniej, Poznań, 1937, s. 69–74.
189.
Rajtár, J., Zur Verbreitung der Fibeln Almgren 43 im Mitteldonaugebiet, [w:] K. Kuzmová, K. Pietá, J. Rajtár (red.), Zwischen Rom und dem Barbaricum. Festschrift für Titus Kolník zum 70. Geburtstag, Archaeologia Slovaca Monographiae, Communicationes Instituti Archaeologici Nitriensis Academiae Scientiarum Slovacae V, Nitra, 2002, s. 355–364.
190.
von Richthofen, J., Ein Gräberfeld der späten vorrömischen Eisenzeit und älteren Römischen Kaiserzeit bei Zinzow, Kreis Ostvorpommern, Bodenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 1994, 1995, s. 121–149.
191.
Romanowska-Grabowska, O., Badania ratownicze na cmentarzysku z okresu rzymskiego w Ruży (Róży), pow. Golub-Dobrzyń w roku 1968, [w:] Komunikaty Archeologiczne. Badania wykopaliskowe na terenie województwa bydgoskiego w latach 1968–1969, Bydgoszcz, 1972s. 55–61.
192.
Romanowska-Grabowska, O., Janikowski, J., Wyniki badań na cmentarzysku ciałopalnym z okresu wpływów rzymskich w Rużu (Różu), dawny pow. Golub-Dobrzyń, Rocznik Muzeum w Toruniu VIII, 1982, s. 105–144.
193.
Rudnicki, M., Trzeciecki, M., Wyniki badań powierzchniowych z zastosowaniem wykrywaczy metali. Nowa metoda badawcza w polskiej archeologii, Barbaricum 3, Warszawa, 1994, s. 149–162.
194.
Schindler, R., Die Goten und Gepiden im Raum der unteren Weichsel, Weichselland 39, 1940, s. 49–54.
195.
Schindler, R., Die Besiedlungsgeschichte der Goten und Gepiden im unteren Weichselraum auf Grund der Tongefässe, Quellenschriften zur ostdeutschen Vor- und Frühgeschichte 6, Leipzig, 1940.
196.
Schmidt, A., Das Gräberfeld von Warmhof bei Mewe, Reg.-Bez. Marienwerder (W.-Pr.), Zeitschrift für Ethnologie 34, 1902, s. 97–153.
197.
Schmidt, V., Kaiserzeitliche Brandgrubengräber aus Schwanbeck, Kr. Neubrandenburg, Ausgrabungen und Funde 19, 1974, s. 193–201.
198.
Schmidt, V., Neufunde aus dem 4.–6. Jahrhundert im Kreis Neubrandenburg, Bodenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 1978, 1979, s. 193–206.
199.
Schmidt, V., Gräberfeld der vorrömischen Eisenzeit und kaiserzeitliche Gräber an der Landwehr von Neubrandenburg, Ausgrabungen und Funde 24, 1979, s. 119–127.
200.
Schmiedehelm, M., Niektóre zagadnienia związane z badaniami archeologicznymi zabytków z pierwszych wieków n.e. w zachodniej części Mazur, Acta Baltico-Slavica I, 1964, s. 24–35.
201.
Schubart, H., Die frührömischen Fibeln in Mecklenburg, [w:] Leipziger Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte. Festschrift zum 70. Geburtstag von Professor Dr. Friedrich Behn, Leipzig, Forschungen zur Vor- und Frühgeschichte 1, 1955, s. 106–134.
202.
Schuster, J., Die Westgrenze der Wielbark-Kultur und das Problem der sog. kulturellen Einflüsse aus dem östlichen Pomorze, Ethnographisch-Archäologische Zeitschrift 37, 1996, s. 399–422.
203.
Schuster, J., Einige Elemente aus dem westbaltischen Kulturkreis, der Wielbark- und der Przeworsk-Kultur in den Gebieten westlich der Oder ab dem späten zweiten Jahrhundert, [w:] M. Meyer (wyd.), ...trans Albium fluvium. Forschungen zur vorrömischen, kaiserzeitlichen und mittelalterlichen Archäologie. Festschrift A. Leube, Internationale Archäologie, Studia Honoraria 10. Rahden/Westf., 2001, s. 417–429.
204.
v. Seefeld, W., SS.-Grabung auf dem Schlossberg bei Alt-Christburg, Germanen-Erbe 2, 1937, s. 277–282.
205.
Sedlmayer, H., Die römischen Fibeln von Wels, Wels, 1995.
206.
Siciński, W., Cmentarzysko kultury przeworskiej na stanowisku 1 we Wrzasku-Zagłobie, województwo łódzkie, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 33 (1986), 1988, s. 261–279.
207.
Siciński, W., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Kościelnej Wsi, woj. kaliskie (st. 1), Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 37–38 (1991–1992), 1995, s. 197–211.
208.
Skorupka, T., Kowalewko 12. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n.e. do początku III wieku n.e.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, tom II: Wielkopolska, cz. 3, Poznań, 2001.
209.
Sommer-Scheffler, M., Neue Funde der römischen Kaiserzeit von der Insel Rügen, Bodenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 1997, 1998, s. 163–176.
210.
Stange, H., Ein Gräberfeld der frührömischen Kaiserzeit von Plöwen, Kreis Pasewalk, Bodenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 1978, 1979, s. 133–192.
211.
Stubenrauch, A., Die Maasssche Sammlung im Museum der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde, Baltische Studien NF 8, 1904, s. 99–128.
212.
Szczesiak, R., Ein Brandgrubengräberfeld der Römischen Kaiserzeit bei Neuenkirchen, Kreis Neubrandenburg, Bodenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 1993, 1994, s. 45–126.
213.
Szydłowski, J., Ciałopalne cmentarzysko rzymskie w Zakrzowie, pow. Krapkowice, Materiały Starożytne X, 1964, s. 187–223.
214.
Szydłowski, J., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Choruli, pow. Krapkowice, Wrocław, 1964.
215.
Tackenberg, K., Die Wandalen in Niederschlesien, Vorgeschichtliche Forschungen 1/2, Berlin 1925.
216.
Tejral, J., K interpretaci severovýchodních prvku v hmotné kulture moravské oblasti na sklonku starší doby rímské, Památky archeologické 61, 1970, s. 184–215.
217.
Tejral, J., Mähren und die Markomannenkriege, Slovenská Arheológia XXX, 1983, s. 85–120.
218.
Tejral, J., Die Völkerwanderungen des 2. und 3. Jhs. und ihr Niederschlag im archäologischen Befund des Mitteldonauraumes, [w:] Tejral, J. (wyd.), Das mitteleuropäische Barbaricum und die Krise des römischen Weltreiches im 3. Jahrhundert, Spisy Archeologického Ústavu AV ČR Brno 12, Brno, 1999, s. 137–213.
219.
Tischler, O., Kemke, H., Ostpreussische Altertümer aus der Zeit der großen Gräberfelder nach Chr. Geb., Königsberg, 1902.
220.
Tomaszewska, I., Groby kultury wielbarskiej na cmentarzysku w Kołozębiu, gm. Suchocin, woj. ciechanowskie, [w:] J. Gurba, A. Kokowski (red.) Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim, materiały z konferencji, tom I, Lublin, 1988, s. 105–116.
221.
Umbreit, C., Das gotische Gräberfeld von Brätz, Kr. Meseritz, Bonner Hefte zur Vorgeschichte 11, Bonn, 1976, s. 43–53.
222.
Urbański, M., Zabytki metalowe z okresu rzymskiego w zbiorach Muzeum Okręgowego w Sieradzu, Sieradzki Rocznik Muzealny 3 (1986), 1987, s. 145–151.
223.
von Uslar, R., Westgermanische Bodenfunde des ersten bis dritten Jahrhunderts nach Christus aus Mittel- und Westdeutschland, Germanische Denkmäler der Frühzeit 3, Berlin, 1938.
224.
Varsik, V., Byzantinische Gürtelschnallen im mittleren und unteren Donauraum im 6. und 7. Jahrhundert, Slovenská Arheológia XL, 1992, s. 77–108.
225.
Varsik, V., Zur Entwicklung der quadischen Siedlung von Vel’ký Meder (SW-Slowakei), Študijné Zvesti Archeologického Ústavu SAV 36, 2004, s. 257–275.
226.
Voss, R., Das kaiserzeitliche Brandgräberfeld von Schwanbeck, Kreis Neubrandenburg, Bodenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 1988, 1989, s. 141–167.
227.
Voss, H.-U., Römische Kaiserzeit und Völkerwanderungszeit zwischen Rhein und Elbe, [w:] Fibel und Fibeltracht, Reallexikon der Germanischen Altertumskunde 8:5/6, Berlin-New York, 1994, s. 496–509.
228.
Walter, E., Über Altertümer und Ausgrabungen in Pommern im Jahre 1917, Pommersche Monatsblätter 32, 1918, s. 33–34.
229.
Weigel, M., Das Gräberfeld von Kossewen, Kr. Sensburg, Ostpreussen, Zeitschrift für Ethnologie, Ergänzungsblatt 1891, 1891, s. 20–28.
230.
Weigel, M., Neue Funde aus dem römischen Gräberfelde von Reichersdorf, Kr. Guben, Niederlausitzer Mitteilungen III, 1893, s. 16–28.
231.
Wetzel, I., Die spätkaiserzeitlichen und frühvölkerwanderungszeitlichen Gräber von Giessmannsdorf, Kr. Luckau, Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichte Potsdam 21, Berlin, 1987, s. 183–207.
232.
Wichrowski, Z., Badania archeologiczne na cmentarzysku kultury przeworskiej w Kraśniku-Piaskach, stan. 2, woj. lubelskie, Archeologia Polski Środkowowschodniej III, Lublin-Chełm-Zamość, 1998, s. 104–109.
233.
Wichrowski, Z., Badania ratownicze na cmentarzysku kultury przeworskiej w Kraśniku-Piaskach, stan. 2, woj. lubelskie, Archeologia Polski Środkowowschodniej IV, Lublin, 1999, s. 118–123.
234.
Wołągiewicz, M. D., Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w Drawsku Pomorskim, Materiały Zachodniopomorskie XIII, 1968, s. 7–76.
235.
Wołągiewicz, R., Gronowo 1973. Badania na cmentarzysku kurhanowym z okresu wpływów rzymskich, Materiały Zachodniopomorskie XIX (1973), 1976, s. 129–168.
236.
Wołągiewicz, R., Gronowo 1974. Badania na kurhanowym cmentarzysku kultury wielbarskiej, Materiały Zachodniopomorskie XX (1974), 1977s. 7–29 .
237.
Wołągiewicz, R., Pochówek w kłodzie dębowej z II wieku n. e. w Bagiczu, Materiały Zachodniopomorskie XXVI (1980), 1982, s. 39–56.
238.
Kultury oksywska i wielbarska. Chronologia, [w:] J. Wielowiejski (red.) Prahistoria ziem polskich V: Późny okres lateński i okres rzymski, Wrocław, 1981,s. 135–156.
239.
Wołągiewicz, R., Lubowidz. Ein birituelles Gräberfeld der Wielbark-Kultur aus der Zeit vom Ende des 1. Jhs. v.Chr. bis zum Anfang des 3. Jhs. n.Chr., Monumenta Archaeologica Barbarica I, Kraków, 1995.
240.
Woźniak, Z., Wyniki badań w 1958 r. w Mogile (Kraków-Nowa Huta), rejon Szpitala-Wschód, Wiadomości Archeologiczne XXVI/3–4 (1959–1960), 1960, s. 340–342.
241.
Woźniak, Z., Wyniki badań w Mogile (Nowa Huta), rejon Szpital Wschód w r. 1959, Wiadomości Archeologiczne XXVII/3, 1962, s. 321–323.
242.
Zielonka, B., Cmentarzysko z okresu cesarstwa rzymskiego w Lachmirowicach w pow. inowrocławskim, Praehistorische Zeitschrift IX/2–3 (1951–1952), 1953, s. 353–386.
243.
Zielonka, B., Cmentarzysko w Bodzanowie w pow. aleksandrowskim, Praehistorische Zeitschrift X (1954–1956), 1958, s. 331–382.
244.
Zielonka, B., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w miejscowości Gostkowo-Folsąg, pow. Toruń, Zeszyty Naukowe UMK, Archeologia I, Toruń, 1968, s. 53–74.
245.
Ziemlińska-Odojowa, W., Niedanowo. Ein Gräberfeld der Przeworsk- und Wielbark--Kultur in Nordmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica VII, Kraków, 1999.
246.
Ziętek, J., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Mierzynie-Grobli, stan. 2, gm. Rozprza, woj. łódzkie, [w:] M. Olędzki, J. Skowron (red.), Kultura przeworska. Odkrycia–interpretacje–hipotezy, Łódź, 2004, s. 25–85.
247.
Żórawska, A., Ocalałe i niepublikowane materiały z badań Waldemara Heyma w Bystrzcu, pow. kwidzyński (Weißhof, Kr. Marienwerder), Wiadomości Archeologiczne LVI (2002–2003), 2003, s. 229–281.
248.
Żórawska, A., Cmentarzysko kultury wielbarskiej w Pawłowie, powiat kwidzyński. O trudach badań nad starożytnościami pruskimi, [w:] A. Bursche, R. Ciołek (red.), Antyk i barbarzyńcy. Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Kolendo w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa, 2003, s. 399–407.