PL EN
MISCELLANEA
Wytwory krzemienne z cmentarzyska z późnej starożytności Nejzac na Krymie
 
Więcej
Ukryj
1
Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, ul. Moniuszki 10, 35-015 Rzeszów
 
 
Data publikacji: 31-12-2016
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2016;LXVII(67):175-193
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Major development of metallurgy production in the Crimean Peninsula and adjacent areas led to a gradual decline in late 2nd millennium BC of the use of flint in the manufacture of tools and elements of weapons. Contrary to the prevalent view about the loss of interest in this resource flint has been recorded in proto- and early historic sites. There is evidence for the use of flint resources by the population of Crimea from the site at Neyzats, rai. Bilohirsk (Fig. 1) dating to 2nd–3rd quarter of the 2nd–4th century AD. The large and quite varied inventory from this cemetery included flint finds that are uncharacteristic for this period. Their number, and quite importantly, their location inside the graves, have prompted us to make a closer study of the assemblage from this sepulchral site. Our analysis covers the finds from excavation seasons 1996, 1997, 1999–2008 and 2011–2013 headed by prof. I. N. Khrapunov. They include 65 flint artefacts and a single quartzite chunk (?) recovered from 557 graves that were identified and excavated during this period. The study focuses on a series of flint artefacts that were found resting on the grave pit bottom at the level of detection of the inhumations, and on other elements of the grave inventories eg, vessels, tools and personal ornaments. Left outside the analysis were flint artefacts found in the fill of the entrance corridors, their location recognized as accidental since deposition of grave goods in this part of the grave was not practiced. The typological description of the flint finds was made using the system established for Stone Age assemblages. The inventory of interest includes chunks (Fig. 2:2–4, 3:1.2.4.5), flake forms (Fig. 5:1–7, 6:2–8, 9), blades and retouched blades (Fig. 3:3.6–9, 4:2.4–10), a para-blade (Fig. 6:1), cores (Fig. 4:1.3) and bifacial tools (Fig. 7:1.2, 8:1.2). Also classified to this group is a single object made of quartzite (?). Technological and morphological analysis of the assemblage identified the style of manufacture of these forms as typical for the Stone Age (Mesolithic) and the Bronze Age. This would confirm the conjecture that in the first centuries AD the population of the Crimean Peninsula obtained lithic resources by collecting flint artefacts from the surface of chronologically older sites (debitage) and from flint outcrops (natural flint chunks and fragments of concretions). The study took into account 20 graves containing a total of 26 burials in situ with flint artefacts found resting where they originally had been deposited. The other 16 graves had been robbed in Antiquity or in the modern age, their inventories displaced and mixed. In most cases the flints rested in the area of the belt of the deceased, together with other items, eg, whetstones, knives, awls, buckles and iron objects too heavily corroded to identify. The arrangement of the artefacts and their location within the grave space suggest that the flints were carried placed with other objects in a container fastened at the belt (leather pouch?). Many of the flint artefacts have evident macroscopic alterations attesting to their use, in the form of heavily polished or battered areas (Fig. 2:1.2, 3:1.2.5, 4:1.5.9, 6:1–3, 7:1.2, 8:1.2). Marks of this sort are regarded as typically associated with the process of striking fire. The method which most likely caused the blunting of the edges involved striking a flint against a concretion of pyrite or marcasite to produce sparks. Although the observed polish is characteristic for this process to confirm the use of this technique additional use wear analyses are needed. In the context of firemaking methods we cannot overlook the question of the identification of iron firesteels, a tool used in striking fire. Unfortunately, in the past these objects were not recognized in the materials dating to the Late Antiquity. The observation of our material suggests that it is safe to interpret as firesteels some of the iron objects of oblong shape (Fig. 9) found in male graves. They appear to be similar in their form to needle-shaped firesteels of with a large number is has been recorded in Scandinavia and Hungary. The question of the correct interpretation of the discussed group of artefacts requires further study. In addition, an ingot firesteel (Fig. 10) was discovered in one of the graves in the Neyzats cemetery. In any study of archaeological sites from the proto- and early historic period it is essential to take note of the occurrence of lithic artefacts. As the finds assemblage from the Neyzats cemetery has demonstrated they are an extremely interesting but insufficiently recognized source of information useful in the study of the everyday life of a population during a given age. Definitely an important issue in need of resolution is the question of the use in the process of firemaking of a set consisting of a flint and an iron firesteel.
REFERENCJE (58)
1.
Ajbabin, A. I., Hajredinova, È. A., Mogil'nik u sela Lučistoe, tom 1: Raskopki 1977, 1982–1984 godov, Bosporskie issledovaniâ, Suppl. 4, Simferopol'-Kerč', 2008.
 
2.
Altamura, F.,Reuse of prehistoric lithic implements in historical times: case studies from the Alban Hills, Origini Preistoria e protostoria delle civiltà antiche XXXV, 2013, s. 7–29.
 
3.
Andrzejowski, J., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Todzi, gmina Kadzidło, województwo ostrołęckie, stan. 2, Wiadomości Archeologiczne LIII/2 (1993–1994), 1993, s. 101–126.
 
4.
Bogucka-Slaska, E., Uwagi o krzemieniarstwie poneolitycznym na Pomorzu Środkowym, Koszalińskie Zeszyty Muzealne 5, 1975, s. 205––219.
 
5.
Davidson, D. S., Fire-Making in Australia, American Anthropologist 49/3, 1947, s. 426–437.
 
6.
Èrnst, N. L., Otčet ob obsledovanii slučajnyh i samovol'nyh raskopok pogrebal'nyh sklepov u kol. Nejzac 13–15 iûnâ 1927 g., [w:] I. N. Hrapunov (red.), Issledovaniâ mogil'nika Nejzac, Simferopol', 2011, s. 7–11.
 
7.
Èrnst, N. L.,Reports of the Examination of Accidental and Unauthorised Excavation of Burials Vaults near the Colony of Neyzats on 13–15 June 1927, [w:] I. Khrapunov (red.), Exploring the Cemetery of Neyzats: collected papers, Black Sea Archaeology in Translation 2, Simferopol-Kristiansand, 2013, s. 7–12.
 
8.
Glebov, V. P., Parusimov, I. N., Pozdnesarmatskij mogil'nik Kičkinskij I, Istoriko-arheologičeskie issledovaniâ v g. Azove i na Nižnem Donu v 1999–2000 gg. 17, Azov, 2001, s. 55–73.
 
9.
Gloger, Z., Encyklopedia staropolska (reprint wyd. z 1900–1903), tom III [K-P], Warszawa, 1978.
 
10.
Hellström, K., Hochmuth, M., Zajcev, Ju. P., Dreschgerät und Totenbett. Hölzerne Dreschschlittenfragmente des 1. Jahrhunderts aus einer Nekropole auf der Krim, PZ 84/1, 2009, s. 73–89.
 
11.
Hough, W., Aboriginal Fire-Making, American Anthropologist 3/4, 1890, s. 359–372.
 
12.
Hrapunov, I. N., Mogil'nik Družnoe (III–IV vv. našej èry), Lublin, 2002.
 
13.
Hrapunov, I. N.,Drevnââ istoriâ Kryma, Simferopol’, 2007.
 
14.
Hrapunov, I. N.,Nakonečniki remnej iz mogil'nika Nejzac, Materialy po arheologii, istorii i ètnografii Tavrii XIV, 2008, s. 61–79.
 
15.
Hrapunov, I. N.,Nekotorye itogi issledovanij mogil'nika Nejzac, [w:] I. N. Hrapunov (red.), Issledovaniâ mogil'nika Nejzac, Simferopol', 2011, s. 13–113.
 
16.
Hrapunov, I. N.,Sklep s pogrebeniâmi III–IV vv. n. è. iz mogil'nika Nejzac, Simferopol', 2011.
 
17.
Hrapunov, I. N.,Osobennosti mogil'nika Nejzac, [w:] I. N. Hrapunov (red.), Krym v sarmatskuû èpohu (II v. do n. è. – IV v. n. è.), Simferopol'-Bahčisaraj, s. 188–207, 2013.
 
18.
Hrapunov, I. N.,Poselenie v Barabanovskoj balke (II – IV vv. n.è.), Simferopol', 2016.
 
19.
Hrapunov, I. N., Masâkin, V. V., Mul'd, S. A., Pozdneskifskij mogil'nik u s. Kol'čugino, Bahčisarajskij istoriko-arheologičeskij sbornik 1, Simferopol', 1997, s. 76––155.
 
20.
Hrapunov, I. N., Mul'd, S. A., Sklepy s pogrebeniâmi III v. n.è. iz mogil'nika Nejzac, Bosporskie issledovaniâ VII, 2004, s. 299–326.
 
21.
Hrapunov, I. N., Mul'd, S. A., Stoânova, A. A., Pozdneskifskij sklep iz mogil'nika Opuški, Simferopol', 2009.
 
22.
Hrapunov, I. N., Vlasov, V. P., Smokotina, A. V., Poselenie v Barabanovskoj balke (po rezul'tatam raskopok 2004–2006 gg., Simferopol', 2007.
 
23.
Hrapunov, I. N. et alii, I. N. Hrapunov, V. P. Vlasov, A. V. Smokotina, M. S. Šapcev, Poselenie v Barabanovskoj balke (po rezul'tatam raskopok 2007 i 2008 gg., Simferopol', 2009.
 
24.
Ilkjær, J., Illerup Ådal 3. Die Gürtel. Bestandteile und Zubehör. Textband, Jutland Archaeological Society Publications XXV/3, Aarhus, 1993.
 
25.
Ilkjær, J., Illerup Ådal 4. Die Gürtel. Bestandteile und Zubehör. Tafelband, Jutland Archaeological Society Publications XXV/4, Aarhus, 1993.
 
26.
Il'ûkov, L. S., Kurgan na zapadnoj okraine g. Rostova na Donu, Istoriko-arheologičeskie issledovaniâ v g. Azove i na Nižnem Donu v 2004 g., Azov, 2006, s. 161–169.
 
27.
Khrapunov, I., Several Results of the Researches of the Cemetery of Neyzats, [w:] I. Khrapunov (red.), Exploring the Cemetery of Neyzats: collected papers, Black Sea Archaeology in Translation 2, Simferopol-Kristiansand, 2013, s. 13–123.
 
28.
Kokowski, A., Die Feuerstahlwerkzeuge der Przeworsk-Kultur, [w:] A. Kokowski (red.), Mémoires archéologiques, Lublin, 1985, s. 109–127.
 
29.
Kolotuhin, V. A., Pozdnij bronzovyj vek Kryma, Kiev, 2003.
 
30.
Kosânenko, V. M., Nekropol' Kobâkova gorodiŝa (po materialam raskopok 1956-1962 gg., Donskie drevnosti 9, Azov, 2008.
 
31.
Lasota, A., Grób wojownika z cmentarzyska w Gaci, pow. przeworski. Przyczynek do studiów nad lokalnymi formami okuć tarczy w kulturze przeworskiej, [w:] R. Madyda-Legutko, J. Rodzińska-Nowak (red.), Honoratissimum assensus genus est armis laudare. Studia dedykowane Profesorowi Piotrowi Kaczanowskiemu z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin, Kraków, 2014, s. 151–160.
 
32.
Leskov, A. M., Kirovskoe poselenie, [w:] A. M. Leskov (red.), Drevnosti vostočnogo Kryma (Predskifskij period i skify), Kiev, 1970, s. 7–59.
 
33.
Libera, J., Krzemienne formy bifacjalne na terenach Polski i Zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza), Lublin, 2001.
 
34.
Libera, J., Florek, M., Iskra święta i nieświęta. O użytkowaniu krzemienia we wczesnym średniowieczu, [w:] A. Sochacka, P. Jusiak (red.), Scientia nihil est quam veritatis imago. Studia ofiarowane Profesorowi Ryszardowi Szczygłowi w siedemdziesięciolecie urodzin, Lublin, 2014, s. 1035–1048.
 
35.
Man'ko, V. O., Fìnal'nij paleolìt – neolìt Krimu: kul'turno-ìstoričnij proces, Kiїv, 2013.
 
36.
Mączyński, P., Kilka uwag o zabytkach krzemiennych pochodzących z cmentarzyska Nejzac na Krymie, [w:] J. Libera, A. Zakościelna (red.), Badania archeologiczne w Polsce środkowowschodniej, zachodniej Białorusi i Ukrainie w roku 2013, Lublin, 2014, s. 27.
 
37.
Moszyński, K., Kultura ludowa Słowian. Część I: Kultura materialna, Kraków, 1929.
 
38.
Moszyński, K.,Ludy zbieracko-łowieckie: ich kultura materialna oraz podstawowe wiadomości o formach współżycia zbiorowego, o wiedzy, życiu religijnym i sztuce, Kraków, 1951.
 
39.
Natuniewicz-Sekuła, M., Werra, D. H., Materiały krzemienne z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Weklicach, stan. 7, pow. elbląski, Wiadomości Archeologiczne LXV, 2014, s. 197–210.
 
40.
Niewęgłowski, A., Cmentarzysko kultury przeworskiej z okresu rzymskiego w Gościeradowie, gm. loco, woj. Tarnobrzeg, Sprawozdania Archeologiczne XXXIII (1981), 1982, s. 61–98.
 
41.
Pašnina, K. S., Pirit v gidrotermal'nyh i magmatičeskih porodah Kryma, Vestnik Instituta geologii Komi naučnogo centra UrO RAN 6 (162), 2008, s. 10–11.
 
42.
Piotrowski, M., Dąbrowski, G., Krzesiwa i krzesaki – przyczynek do badań nad krzesaniem ognia w starożytności oraz średniowieczu (na marginesie badań archeologicznych na stan. 22 w Łukawicy, pow. lubaczowski), Archeologia Polski Środkowowschodniej IX, 2007, s. 231–142.
 
43.
Polit, B., Pochówki zbiorowe w kulturze późnoscytyjskiej, [w:] S. Czopek (red.), Hic mortui vivunt. Z badań nad archeologią funeralną, Rzeszów, 2012, s. 183–194.
 
44.
Przychodni, A., Bogato wyposażony pochówek z bronią z cmentarzyska ludności kultury przeworskiej w Korytnicy, powiat jędrzejowski, województwo świętokrzyskie, [w:] R. Madyda-Legutko, J. Rodzińska-Nowak (red.), Honoratissimum assensus genus est armis laudare. Studia dedykowane Profesorowi Piotrowi Kaczanowskiemu z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin, Kraków, 2014, s. 225–236.
 
45.
Puzdrovskij, A. E., Trufanov, A. A., Ûročkin, V. Û., Ohrannye raboty v Bahčisarajskom rajone, Arheologičeskie issledovaniâ v Krymu. 1995 god, Simferopol', 2007, s. 117–125.
 
46.
Pyżewicz, K., Inwentarze krzemienne społeczności mezolitycznych w zachodniej części Niżu Polskiego. Analiza funkcjonalna, Zielona Góra, 2013.
 
47.
Pyżewicz, K., Rozbiegalski, P., Sposoby rozpalania ognia w młodszej epoce kamienia na terenie ziem polskich w kontekście badań eksperymentalno-traseologicznych, Światowit Fasc. B: Archeologia pradziejowa i średniowieczna. Archeologia Polski IX (L) (2011), 2012, s. 259–272.
 
48.
Pyżewicz, K., Rozbiegalski, P.,Teoretyczne aspekty wykorzystania eksperymentu w archeologii na przykładzie badań funkcjonalnych materiałów krzemiennych, [w:] J. Gancarski (red.), Skanseny archeologiczne i archeologia eksperymentalna, Krosno, 2012, s. 529–543.
 
49.
Sági, K., Das römische Gräberfeld von Keszthely-Dobogó, Budapest, 1981.
 
50.
Schuster, J., Przekłuwacze typu Dresden-Dobritz / Żerniki Wielkie. Uwagi na temat narzędzi z późnego okresu rzymskiego i wczesnej fazy okresu wędrówek ludów, Wiadomości Archeologiczne LXII, 2011, s. 65––82.
 
51.
Sedaeva, K. M., Majorova, T. P., Ustûgova, K. S., Ot mineralogii do geohimii (na primere pirita porodnyh kompleksov Gornogo Kryma), Vestnik Permskogo universiteta. Geologiâ 2 (19), 2013, s. 40–55.
 
52.
Sedaeva, K. M. et alii, K. M. Sedaeva, T. P. Majorova, K. S. Ustûgova, S. A. Sve- tov, V. N. Filippov, Pirit osadočnyh i magmatičeskih kompleksov Gornogo Kryma i ego mineralogo-geohimičeskaâ harakteristika, Vestnik Moskovskogo universiteta, seriâ 4, Geologiâ 5, 2013, s. 45–56.
 
53.
Simonenko, A. V., Mogil'nik Dneprozavodstroj i sarmatskie pamâtniki «vostočnoj volny» v Severnom Pričernomor'e, Nižnevolžskij arheologičeskij vestnik 3, 2000, s. 133–144.
 
54.
Sorensen, A., Roebroeks, W., van Gijn, A., Fire production in the deep past? The expedient strike-a-light model, Journal of Archaeological Science 42, 2014, s. 476–486.
 
55.
Stapert, D., Johansen, L., Making fire in the Stone Age: flint and pyrite, Geologie en Mijnbouw 78, 1999, s. 147–164.
 
56.
Stapert, D., Johansen, L., Flint and pyrite: making fire in the Stone Age, Antiquity 73, 1999, s. 767–777.
 
57.
Telegin, D. Â., Mezolit Ûgo-Zapada SSSR (Ukraina i Moldaviâ), [w:] L. V. Kol'cov (red.), Mezolit SSSR, Arheologiâ SSSR, Moskva, 1989, s. 106–124.
 
58.
Tomaszewski, A. J., Późne materiały i późne konteksty – kilka uwag i obserwacji, [w:] J. Lech, D. Piotrowska (red.), Z badań nad krzemieniarstwem epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Materiały sympozjum zorganizowanego w Warszawie 20–22 października 1994 r., Warszawa, 1997, s. 225–237.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top