ODKRYCIA
Żołędziowate ogniwo wodzy łańcuchowych z Gulbi na Pojezierzu Iławskim
Więcej
Ukryj
1
Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
Data nadesłania: 15-09-2019
Data ostatniej rewizji: 24-11-2019
Data akceptacji: 28-11-2019
Data publikacji: 31-12-2019
Wiadomości Archeologiczne 2019;LXX(70):239-245
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
In the collection of the Museum of Warmia and Masuria in Olsztyn, there is an oblong chain rein link in the shape of joined double acorns made of copper alloy (Fig. 1). The object was discovered about 500 m to the north-east of the main intersection in the village of Gulb, Iława County, in northern Poland. The link from Gulb corresponds to type Z4 acc. to S. Wilbers-Rost (1994), which is one of the main components of bridles of the Vimose I subtype.
Vimose I bridles are found in vast areas of Barbaricum, with several more pronounced concentrations in Sambia and the Middle Danube basin (Moravia and Upper Austria), on the Main and Middle Rhine, and on the south-western shores of the Baltic Sea (Jutland, Skåne, Mecklenburg and Hither Pomerania). A few specimens are also known from Masuria and Mazovia (Fig. 3). The earliest assemblages with Vimose I bridles come from Sambia, from graves dating to phase B2b; they become more numerous in the subsequent phase B2/C1. The artefacts from the Middle Danube are stray finds either from settlements or without a known context of discovery, exceptionally from aquatic environments. A chronological analysis of the use of settlements in this region indicates that the components of the Vimose I bridles should be associated with phase B2/C1, i.e. the times of the Marcomannic Wars or the period immediately after them. The youngest examples of Vimose I bridles from phase C1b come from the only better-dated assemblage in the south-western Baltic zone, namely the votive deposit from the Thorsberg moor (Fig. 2) at the base of Jutland.
The chronology of bridles of the Vimose I subtype indicates that the oblong linking piece from Gulb should be attributed to the people of the Wielbark Culture, who inhabited the Iława Lakeland from at least phase B2 to C3–D. Despite the stray nature of the find, this assessment is of paramount importance, as so far no elements of horse tacks with chain reins have been found in a context that would clearly indicate the Wielbark Culture. Only two water finds could possibly be linked to this cultural unit, although their cultural affiliation is not clear: the bridle of the Vimose I subtype fished out of the Bug near Kamieńczyk and the Illerup-type harness found in a swamp near Żabin, Drawsko Pomorskie County, in north-western Poland (Fig. 4).
The uneven distribution model of horse tacks with chain reins in the eastern part of Barbaricum reflects the funerary customs of communities within particular cultural groups. In the West Balt Circle, components of horse tacks are typical elements of grave-goods and often occur in the burials of the horses themselves. However, the tradition of depositing horse tacks in graves and burying horses at cemeteries from the Roman Period is almost unknown in the Przeworsk and Wielbark Cultures. On the other hand, in the basins of the Oder and Vistula Rivers, horse tacks were votively deposited in aquatic environments. In this zone, metal elements of bridles should also be expected at settlements, as demonstrated by the example from the Przeworsk Culture settlement in Jakuszowice, Kazimierza Wielka County, in southern Poland, and also suggested by more numerous finds from the Danube Zone. Therefore, it seems more likely that the find from Gulb comes from a settlement or a votive deposit, although an unequivocal solution to this research problem seems unlikely due to incomplete information on the context of the discovery.
REFERENCJE (32)
1.
Andrzejowski J. 2019: The Gothic migration through Eastern Poland – the archaeological evidence, [w:] A. Cieśliński, B. Kontny (red.), Interacting Barbarians. Contacts, Exchange and Migrations in the First Millennium AD, Neue Studien zur Sachsenforschung 9, Warszawa-Braunschweig-Schleswig, 225–237.
2.
Baranowski T. 1973: Rząd koński z wodzami łańcuchowymi na terenie Europy środkowej w okresie wpływów rzymskich, Archeologia Polski XVIII/2, 391–477.
3.
Becker M. 1998: Armbrustfibeln der Gruppe Almgren VI,2, [w:] J. Kunow (red.), 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren. Internationale Arbeitstagung 25.–28. Mai 1997 in Klein Machnow, Land Brandenburg, Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 5, Wünsdorf [2002], 263–270.
4.
Bliujienė A., Butkus D. 2007: Armed Men and their Riding Horses as a Reflection of Warriors Hierarchy in Western Lithuania during the Roman Iron Age, [w:] A. Bliujienė (red.), Weapons, Weaponry and Man. In Memoriam Vytautas Kazakevičius, Archaeologia Baltica 8, Klaipėda, 95–116.
5.
Bursche A. 1998: Złote medaliony rzymskie w Barbaricum. Symbolika prestiżu i władzy społeczeństw barbarzyńskich u schyłku starożytności, Światowit Suppl. Series A: Antiquity II, Warszawa.
6.
Cieśliński A. 2010: Kulturelle Veränderungen und Besiedlungsabläufe im Gebiet der Wielbark-Kultur an Łyna, Pasłęka und oberer Drwęca, Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte NF 17, Berlin.
7.
Cieśliński A. 2014: Kopce kultury wielbarskiej z Mazowsza i Podlasia a tzw. typ rostołcki – próba nowego spojrzenia na związki cmentarzysk kurhanowych z Polski północnej i wschodniej, Wiadomości Archeologiczne LXV, 45–93.
8.
Cieśliński A., Rau A. 2017: Ermland und Oberland in der späten römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit im Licht neuer Erwerbungen des Museums für Ermland und Masuren in Olsztyn, [w:] J. Andrzejowski et alii (red.), Orbis Barbarorum. Studia ad archaeologiam germanorum et baltorum temporibus imperii romani pertinentia Adalberto Nowakowski dedicata, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina VI, Warszawa-Schleswig, 327–341.
9.
Daňová K., Daňová M. 2019: Significant Crossroads at the Lower Reaches of the River Váh, [w:] A. Chołuj, M. Mileszczyk, M. Nowakowska (red.), Archaeology: Just Add Water. Underwater Research at the University of Warsaw, Światowit Suppl. Series U: Underwater Archaeology II, Warszawa, 133–152.
10.
Eggers H.J., Stary P.F. 2001: Funde der Vorrömischen Eisenzeit, der Römischen Kaiserzeit und der Völkerwanderungszeit in Pommern, Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mecklenburg-Vorpommerns 38, Lübstorf.
11.
Ekholm G. 1919: Betselkedjan från Örsunda. Ett uppländskt fynd från äldre järnåldern, Upplands Fornminnesförenings tidskrift XXXIV, 147–169.
12.
Ethelberg P. 2000: Skovgårde. Ein Bestattungsplatz mit reichen Frauengräbern des 3. Jhs. n.Chr. auf Seeland, Nordiskie Fortidsminder B/19, København.
13.
Garbacz K. 2000: Cmentarzysko ciałopalne kultury przeworskiej w Grzybowie, gm. Staszów, woj. świętokrzyskie, Materiały i Spraowzdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego XXI, 5–170.
14.
Garbaczowie E. i K. 1990: Grób z koniem odkryty na cmentarzysku kultury przeworskiej w Grzybowie, gm. Staszów, woj. Tarnobrzeg, Sprawozdania Archeologiczne XLII, 263–280.
15.
Gręzak A. 2007: Groby koni na cmentarzyskach kultury bogaczewskiej, [w:] A. Bitner-Wróblewska (red.), Kultura bogaczewska w 20 lat później. Materiały z konferencji, Warszawa, 26–27 marca 2003, Seminarium Bałtyjskie I, Warszawa, 353–367.
16.
Jørgensen L. 1989: En kronologi yngre romersk og ældre germansk jernalder på Bornholm, [w:] L. Jørgensen (red.), Simblegård-Trelleborg. Danske gravfund fra førromersk jernalder til vikingetid, Arkæologiske Skrifter 3, København, 168–187.
17.
Kaczanowski P., Rodzińska-Nowak J. 2009: Podłużne ogniwo uzdy z wodzami łańcuchowymi typu Vimose z osady kultury przeworskiej w Jakuszowicach, stan. 2, pow. Kazimierza Wielka, [w:] A. Bitner-Wróblewska, G. Iwanowska (red.), Bałtowie i ich sąsiedzi. Marian Kaczyński in memoriam, Seminarium Bałtyjskie II, Warszawa, 757–766.
18.
Kontny B. 2016: Miejsce ofiarne w Lubanowie na tle podobnych stanowisk z europejskiego Barbaricum / A Sacrificial Site in Lubanowo in Comparison with Similar Sites from the European Barbaricum, [w:] T. Nowakiewicz (red.), Starożytne miejsce ofiarne w jeziorze w Lubanowie (d. Herrn-See) na Pomorzu Zachodnim / Ancient Sacrificial Place in the Lake in Lubanowo (former Herrn-See) in West Pomerania, Warszawa, 285–302.
19.
Kontny B. 2019: Archeologia wojny. Studia nad uzbrojeniem barbarzyńskiej Europy okresu wpływów rzymskich i wędrówek ludów, Oświęcim.
20.
Kontny B., Rzeszotarska-Nowakiewicz A., Nowakiewicz T. 2016: Katalog / Catalogue, [w:] T. Nowakiewicz (red.), Starożytne miejsce ofiarne w jeziorze w Lubanowie (d. Herrn-See) na Pomorzu Zachodnim / Ancient Sacrificial Place in the Lake in Lubanowo (former Herrn-See) in West Pomerania, Warszawa, 122–163.
21.
Lau N. 2014: Die Pferdegeschirre – Germanische Zaumzeuge und Sattelgeschirre als Zeugnisse kriegerischer Reiterei im mittel- und nordeuropäischen Barbaricum, Das Thorsberger Moor 1, Neumünster-Hamburg.
22.
Lau N. 2018: Die Pferdegeschirre der jüngeren römischen Kaiserzeit aus Opferungen von Heeresausrüstungen und ihre Verbindungen in den Donauraum, Slovenská archeológia LXVI/2, 343– –361.
23.
Machajewski H. 2006: Pomorze Środkowe w okresie rzymskim i we wczesnej fazie okresu wędrówek ludów, [w:] W. Nowakowski et alii (red.), Goci i ich sąsiedzi na Pomorzu. Materiały z konferencji „Goci na Pomorzu Środkowym”, Koszalin 28–29 października 2005, Koszalińskie Zeszyty Muzealne, Seria A: Studia Archaeologica Pomeranica, tom II, Koszalin, 35–63.
24.
Nowakowski W. 1996: Das Samland in der römischen Kaiserzeit und seine Verbindungen mit dem römischen Reich und der barbarischen Welt, Veröffentlichung des Vorgeschichtlichen Seminars Marburg, Sonderband 10, Marburg-Warszawa.
25.
Nowakowski W. 2009: Horse Burials in Roman Period Cemeteries of the Bogaczewo Culture, [w:] A. Bliujienė (red.), The Horse and Man in European Antiquity (Worldview, Burial Rites, and Military and Everyday Life), Archaeologia Baltica 11, Klaipėda, 115–129.
26.
Oniŝuk Â.Ì. (Онищук Я.І.) 2018: Naselennâ Zahìdnoï Volinì ta Zahìdnogo Podìllâ u peršìj polovinì I tis. n. e.: kul'turno-ìstoričnij aspekt. Monografìâ, L’vìv.
27.
Piorun P. 2014: Elementy rzędu końskiego w kulturze sudowskiej, Pruthenia IX, 65–108.
28.
Schmalz F. 1831: Die Lehre vom Dünger oder gründliche Anleitung zur Production, richtigen Behandlung und zweckmäßigen Anwendung der verschiedenen Düngerarten auf den productiven Boden, Leipzig.
29.
Skvortsov K. 2009: Burials of Riders and Horses Dated to the Roman Iron Age and Great Migration Period in Aleika-3 (former Jaugehnen) Cemetery on the Sambian Peninsula, [w:] A. Bliujienė (red.), The Horse and Man in European Antiquity (Worldview, Burial Rites, and Military and Everyday Life), Archaeologia Baltica 11, Klaipėda, 130––148.
30.
Somerville R. 1800: Vollständige Uebersicht der gewöhnlichen, und mehrerer bisher minder bekannten Dünge-Mittel und deren Würksamkeit, Leipzig.
31.
Wilbers-Rost S. 1994: Pferdegeschirr der römischen Kaiserzeit in der Germania libera. Zur Entstehung, Entwicklung und Ausbreitung des „Zaumzeugs mit Zügelketten“, Veröffentlichungen der urgeschichtlichen Sammlungen des Landesmuseums zu Hannover 44, Oldenburg.
32.
Ørsnes M. 1993: Zaumzeugfunde des 1.–8. Jahrh. nach Chr. in Mittel- und Nordeuropa, Acta Archaeologica 64, 183–292.